Ο Κρητικός με τ’ άρματα
και τω βουνώ τ’ αγρίμι
λεβέντες απροσκύνητοι τση Κρήτης τα θεριά,
τάξε πως εγινήκασι από την ίδια ζύμη
ένα Θεό ονομάζουνε πάντα τη λεφτεριά
Όπως εις το στερέωμα
υπάρχει μια Σελήνη
είναι στον κόσμο μοναχό
Το κρητικό αγρίμι
Μια διαφορετική νόθευση για το Αγρίμι της Κρήτης αποτελεί και η αλλαγή του ονόματος με το οποίο είναι γνωστό από τα πανάρχαια χρόνια. Σήμερα ο περισσότερος κόσμος το γνωρίζει πλέον σαν Κρι-Κρι και αυτό είναι κάτι το απαράδεκτο. Όπως απαράδεκτο είναι επίσης να μεταχειρίζονται αυτό το όνομα και σε εκδόσεις ή πινακίδες ζωολογικών κήπων κ.λπ.
Κρι-Κρι ήταν το όνομα αποκλειστικά ενός αγριμιού που εκπατρίστηκε και στη συνέχεια θα αναφερθώ στην ιστορία του.
Ένας Κρητικός βοσκός, ο Ευτυχής Πρωτοπαπαδάκης, που ήταν το 1949 πρόεδρος στην κοινότητα Επανοχωρίου Σέλινου Χανιών. Κάποτε συνάντησε ένα πολύ μικρό αγρίμι στην περιοχή του Γκίγκιλου που προφανώς είχαν σκοτώσει τη μάνα του και περιπλανιόταν ανήμπορο. Το αγκάλιασε και το μετέφερε στο σπίτι του.
Ο Ευτυχής μου είχε διηγηθεί πως τις πρώτες ημέρες πηδούσε διαρκώς μέσα στο δωμάτιο και είχε σπάσει όλα τα «σκουτελικά» του σπιτιού. Μετά όμως μέρεψε και μέχρι τριών χρονών, όταν ο Ευτυχής ξάπλωνε στο κρεβάτι το αγριμάκι κουλουριαζόταν στα πόδια του και εκεί κοιμόταν. Όταν το έβγαζαν στην αυλή και ένιωθε τον Ευτυχή στο δωμάτιο, κουτουλούσε την πόρτα μέχρι να του ανοίξουν. Το ίδιο κουτουλούσε από μέσα την πόρτα για να βγει έξω να φάει χόρτο.
Τρία χρόνια έζησε έτσι μαζί του και όταν οι συγχωριανοί του του ’λεγαν: «ένας… διάολος σου ’λείπε και σου ’τυχε εδά. Ίντα θα το κάμεις τουτονά;», αυτός απαντούσε: «Του Τρούμαν θα το στείλω», εννοώντας τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Στο ξενοδοχείο «Μινώα», στην οδό Τζανακάκη, ήλθε τότε και έμεινε για λίγο καιρό ένας Αμερικανός αξιωματούχος για το σχέδιο βοήθειας «Μάρσαλ», τον οποίο επισκέφθηκε ο Πρωτοπαπαδάκης διατυπώνοντας την επιθυμία του.
«Και γιατί θα το στείλεις στον Τρούμαν»; ρώτησε ο Αμερικανός. «Ε, άμα γενείς και συ πρόεδρος θα πιάσω ένα άλλο να σου το στείλω», του απάντησε ο Ευτυχής. «Και θα το δώσω στον Τρούμαν, γιατί τουτονά το ζώο δεν υπάρχει αλλού πουθενά, ούτε στην Αμερική, και γιατί έστειλε στον ελληνικό λαό τη μανιτόμπα και ξεπεινάσαμε». Μετά από δέκα ημέρες ήρθε η απάντηση πως το δώρο γίνεται δεκτό και αφού ήρθε στα Χανιά ο διευθυντής του προγράμματος Μάρσαλ, το πήγαν
με αεροπλάνο στην Αθήνα, όπου το δώσανε προσωρινά σε κάποιον στο Γουδί. Εκεί το αγρίμι έμεινε δυο μήνες.
Όταν έφθασε η ώρα να ταξιδέψει για την Αμερική, πήγε ο Πρωτοπαπαδάκης, που ’χε τόσο καιρό να τόνε δει νατό πάρει. Τότε το αγρίμι πήδηξε στην αγκαλιά του και τον φίλησε. Τη σκηνή απαθανάτισαν οι δημοσιογράφοι και τη δημοσίευσαν στις αθηναϊκές εφημερίδες.
Με στρατιωτικό αεροπλάνο ταξίδεψε ο Ευτύχης και το αγρίμι του για την Αμερική, όπου όπως διηγάται,έγινε στο αγρίμι υποδοχή βασιλιά, κάτι που του ταίριαζε βέβαια, σαν βασιλιάς της Μαδάρας. Στη Νέα Υόρκη το κρητικό αγρίμι έμεινε σε καραντίνα 15 ημέρες και μετά το πήγαν στο ζωολογικό κήπο της Ουάσιγκτον, όπου στις επόμενες ημέρες χιλιάδες Αμερικανοί, μα κυρίως Ελληνοαμερικανοί, πέρασαν για να το θαυμάσουν.
Φυσικά εκεί δεν το είχαν μαντρωμένο, όπως τα δικά μας στους κήπους, αλλά του είχαν φτιάξει, όπως διηγείτο ο Πρωτοπαπαδάκης, ένα ολόκληρο τεχνητό βουνό 30-40 μέτρων ύψους με τεχνητά σπηλιαράκια κ.λπ., ώστε να νιώθει κάπως σαν το φυσικό περιβάλλον του.
Εκεί έζησε έντεκα χρόνια και όταν ψόφησε έστειλαν από το πάρκο έκθεση στον Πρωτοπαπαδάκη με τα στοιχεία του αγριμιού όπως ήταν τελευταία, δηλαδή με μήκος των κεράτων ένα μέτρο και δέκα εκατοστά, βάρος 60 περίπου οκάδες, όπως είχε γίνει από το πολύ τάισμα κ.λπ.
Αυτό το συγκεκριμένο αγρίμι ονομάστηκε Κρι-Κρι και κακώς έμεινε να λέγεται κάθε κρητικό αγρίμι έτσι. Το όνομα αυτό το έλαβε επειδή ο Πρωτοπαπαδάκης του φώναζε «έλα κρικράκι μου», ενώ οι Αμερικανοί πάλι το συνέδεσαν με την προέλευσή του από την Κρήτη. Έτσι προέκυψε το όνομα Κρι-Κρι.
Οι Αμερικανοί χάρισαν στον Πρωτοπαπαδάκη μια υπερσύγχρονη, για τότε, καραμπίνα και οι Ελληνοαμερικανοί τον φιλοξένησαν για μέρες σε διάφορες πόλεις της Αμερικής. Ο γέρο Ευτύχης διηγούνταν ιστορίες για το «Κρι-Κρι» σαν να αναφερόταν σε ένα από τα παιδιά του.
Από τότε, ο Ευτύχης Πρωτοπαπαδάκης ήταν γνωστός στην περιοχή του σαν «Τρούμαν» και το αγρίμι της Κρήτης ανά την υφήλιο σαν Κρι-Κρι.
Σε ρεπορτάζ της περιόδου εκείνης από την Αμερική διαβάζουμε:
«Το Κρι-Κρι»
Κίνηση, ανυπομονησία, περιέργεια στο Νέο Κόσμο.Τρέχουν, ρωτούν, ζητούν πληροφορίες.
Μα τι συμβαίνει λοιπόν; Ποια ονομαστή προσωπικότητα περιμένει όλη αυτή η ανθρωποπλημμύρα που πλαισιώνει τους δρόμους της Ουάσιγκτον; Μήπως κατέφθασαν οι πρώτοι πληγωμένοι από το μέτωπο της Κορέας; Μήπως κάποια εταιρεία πρόκειται να διαφημίσει, με γνήσια αμερικανική φαντασμαγορία, τα προϊόντα της; Μήπως;… Μήπως;…
Ο κόσμος ανυπομονεί. Μα να, από μακριά φθάνει η ηχώ κάποιων χειροκροτημάτων. Όλοι σωπαίνουν.
Το βλέμμα ξεφεύγει και χάνεται στο βάθος της απεράντου λεωφόρου. Φωνές ενθουσιασμού έρχονται από μακριά, αχνά να χαϊδέψουν την ακοή όλων εκείνων που νιώθουν την καρδιά τους να χτυπά με ανυπομονησία.
Η έξαψη σιγά-σιγά αρχίζει να καλμάρει, η περιέργεια να ικανοποιείται, το θαμπό θέαμα να αποκρυσταλλούται.
Κατά μήκος της λεωφόρου, αργά, επιβλητικά, μεγαλόπρεπα, μία… προσωπικότης παρελαύνει. Μια μικροσκοπική όμως προσωπικότητα με δυο γλυκά μαύρα ματάκια που κοιτάζουν έκπληκτα γύρω, μ’ ένα βρεγμένο μουσουδάκι που μυρίζει ανήσυχα την ατμόσφαιρα της καινούργιας του ζωής. Τέσσερα κομψά ποδαράκια υποβαστάζουν ένα μικρούτσικο νεανικό κορμάκι. Ένα διάδημα από δύο μεγάλα καμπυλωτά κέρατα στολίζει το ήρεμο προσωπάκι. Δίπλα του η αντιπροσωπευτική μορφή κάποιου λεβέντη Κρητικού συνοδεύει το νεαρότατο αυτό αίγαγρο.
Κι ο Αμερικανός ο απαθής, ο βυθισμένος μέσα στις επιχειρήσεις και τις συναλλαγές του, ποιος το περίμενε να συγκινηθεί τόσο; Όμως τώρα που βλέπει μπροστά του τον μικρό αίγαγρο, δεν καταλαβαίνει ακόμα τίποτα. Μόνο κοιτάζει, ξανακοιτάζει έκπληκτος, τρίβει τα μάτια του. «Τι είναι τούτο πάλι»! Μα το βλέμμα του, το γεμάτο απορία, δεν αργεί να πέσει στην πινακίδα που συνοδεύει την ευγενική προσφορά: «Α thank you from Crete for Marshal Plan Aid» (Η Κρήτη ευχαριστώντας για τη βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ).
Και ο Αμερικανός καταλαβαίνει. Καταλαβαίνει και ξεσπά σ’ ένα ξέφρενο ενθουσιασμό γεμάτο ειλικρίνεια και αυθορμητισμό. Ένας Ελληνοαμερικανός, που τυχαίως βρέθηκε δίπλα του, αναλαμβάνει να του εξηγήσει με λεπτομέρειες. Η φλόγα που λάμπει στο βλέμμα και τα λόγια του ξενιτεμένου Έλληνα δεν αργεί να μεταδοθεί και στον ανοιχτόκαρδο δημότη του Νέου Κόσμου. Κι όλοι μαζί μέσα σε μια γενική φρενίτιδα συγκινητικού ενθουσιασμού, εξακολουθούν να ζητωκραυγάζουν, να χειροκροτούν, ενώ το αυτοκίνητο με τη ζωντανή προσφορά όλο και θαμπώνει στα νοτισμένα μάτια τους, ώσπου σβήνει και χάνεται στο βάθος της λεωφόρου…»
Ο Ευτύχης Πρωτοπαπαδάκης πέθανε στο χωριό του 83 χρονών, στις 12 Δεκεμβρίου 1995.
Υ.Γ. Από το βιβλίο μου «Το Αγρίμι της Κρήτης», έκδοση 2001, σελίδες 264. Φωτογραφίες 150, από τις οποίες 60 από αρχαίες παραστάσεις του. Καταγραφή βιβλιογραφίας από έτος 1554 έως 2000 με 202 πηγές. Ιστορίες, θρύλους, παραδόσεις, ριζίτικα κ.λπ.
