“Ένας η γ έ τ η ς, αντάξιος του ονόματος, για μας, είναι αυτός που διαθέτει την ευφυΐα να προβλέπει, να αντιλαμβάνεται έγκαιρα την πορεία των γεγονότων και να δρα αποτελεσματικά παίρνοντας τις ανάλογες αποφάσεις για το καλό του τόπου του”.
ΟΤΙ ο κόσμος μας βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, το συνειδητοποιούμε κάθε μέρα και περισσότερο. Δεν είναι μόνο η οικονομία, οι παραλλαγμένες πανδημίες που επανέρχονται, οι πόλεμοι, η κλιματική αλλαγή, οι πρόσφυγες, η διατροφική, ή η ενεργειακή ακρίβεια. Είναι ότι, στην εποχή μας, δεν υπάρχουν μεγάλοι ηγέτες που να εμπνέουν λαούς, να είναι δυναμικοί, να καθοδηγούν. Να διαθέτουν δηλαδή, όλες εκείνες τις ικανότητες που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των συμπολιτών τους.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ηγέτες (leaders) μας δοκιμάστηκαν και δοκιμάζονται συνεχώς μπροστά σε νέες προκλήσεις. Ο τρόπος που αντιμετώπισαν, για παράδειγμα, την πανδημία (Covid-19) με τους μαζικούς θανάτους, ήταν αποτυχημένος: είχαμε θλιβερούς ηγετίσκους με αλλοπρόσαλλες θανατηφόρες θεωρίες “θεραπείας” κι άλλους που στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων αγωνιζόμενοι νύχτα και μέρα για τη ζωή. Είναι αυτοί που δέχτηκαν ότι υπεράνω κάθε εξουσίας βρίσκεται η επιστήμη κι ο ανθρωπισμός που σώζουν. Σήμερα, τυχάρπαστοι “ηγέτες”, άρπαγες της εξουσίας, με τη χρήση ψυχολογικής ή άλλης μορφής βία (δικτάτορες, δημοκτάτορες, ολιγάρχες) κηρύσσουν αναίτιους και αδιέξοδους πολέμους· ενώ οι περισσότεροι από τους άλλους παραμένουν απλοί “διαχειριστές” της χώρας τους.
ΟΣΟ για τη συλλογικη ηγεσία της ΕΕ, εκτός της μεγάλης αμφισβήτησης απέναντί της (αποχή, ευρωσκεπτικιστές, ακροδεξιά στροφή), αποδείχθηκε ότι είναι και τρομερά δυσκίνητη στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων. Κάθε δυστοκία της προκαλεί προβλήματα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες-μέλη. Σκεφθείτε επίσης, πόσες φορές απέχουν προκλητικά από την ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, οι τρεις τωρινές “μεγάλες δυνάμεις” (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα), όταν ένα ζωτικό θέμα (κυρίως η ειρήνευση εμπολέμων) θίγει τα συμφέροντά τους!
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, μετά τις ευρωεκλογές (9/6), προέκυψαν δυο σοβαρότατα προβλήματα: η άνευ προηγουμένου αποχή από τις κάλπες (60%) και η μεγάλη αμφισβήτηση των πολιτών απέναντι στις ηγεσίες της Κεντροαριστεράς (ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ). Η αμφισβήτηση πάντα ακολουθεί μετά από εκλογικές αποτυχίες, δικαιώνοντας έτσι τους στίχους του Μπέρτολτ Μπρεχτ (1):
(…)“Εσύ που είσαι αρχηγός, μην ξεχνάς
πως έγινες ό,τι είσαι, επειδή είχες αμφιβάλει γι άλλους
αρχηγούς!
Άσε λοιπόν αυτούς που οδηγείς
ν’ αμφιβάλλουνε κι εκείνοι!”
ΔΕΝ ξέρω, αν οι συγκυρίες δημιουργούν τους πραγματικούς ηγέτες, ή αν οι ηγέτες διαμορφώνουν τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε να εκμεταλλευθούν τα γεγονότα υπέρ τους. Ξέρω όμως ότι, ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936), γέννημα και θρέμμα επαναστατικών καιρών, βρισκόταν πάντα σε εγρήγορση και ετοιμότητα· αξιοποιούσε κάθε διεθνή συγκυρία για να προωθήσει τα ελληνικά συμφέροντα. Πώς; Έχοντας τη δύναμη να παραβλέπει στενόκαρδες εσωτερικές διαμάχες, πάθη και μίση και να προβλέπει πού θα γείρει η ζυγαριά των εμπολέμων! Στη δε Μικρασιατική Καταστροφή προειδοποίησε έγκαιρα την τότε ελληνική κυβέρνηση (1922) για τον κίνδυνο συνέχισης ενός μάταιου πια πολέμου-αφού οι σύμμαχοι είχαν άρει την υποστήριξή τους στη χώρα μας. Δεν εισακούστηκε, όμως κλήθηκε να περισώσει ό,τι θα μπορούσε να περισωθεί από μια Εθνική Καταστροφή. Κατά δε τη διακυβέρνηση του δεν άφηνε καμιά γραπτή ή προφορική επίθεση εναντίον του αναπάντητη. Εκτός από τη ρητορική του δεινότητα, αποδείχθηκε και εξαίρετος δημοσιογράφος! Έχοντας στο ενεργητικό του επιτυχίες, δίκαια θεωρείται ως ο σημαντικότερος έλληνας ηγέτης της νεότερης Ελλάδας.
ΑΛΛΑ ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός διαχρονικά ικανού ηγέτη;
-Βασικότερο όλων είναι η τέχνη της ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α ς. Αναγκαία μεν αλλά όχι με κατάχρησή της σε lifestyle ύφος. Ένας χαρισματικός ηγέτης διαθέτει ως “όπλο” την άριστη λεκτική (και σωματική) επικοινωνία- κάτι που απορρέει από μια ισχυρή αυτοπεποίθηση. Με ουσιατικό λόγο και ανάλογη σωματική κίνηση πείθει, συνεπαίρνει και συμπαρασύρει τους άλλους. Ελέγχει τα συναισθήματά του παραμένοντας ψύχραιμος και στις μεγαλύτερες προκλήσεις. Αυτοσυγκρατούμενος, είναι ευκολότερο να περνά τα μηνύματα που θέλει.
-Ο μεγάλος ηγέτης δεν είναι δυνατό να γνωρίζει τα πάντα. Γι αυτό οφείλει να έχει την ικανότητα επιλογής και αξιολόγησης των συνεργατών του. Σέβεται τις απόψεις τους παραμερίζοντας τον εγωισμό που του παρέχει η θέση του. Η αντικατάσταση των συνεργατών του, ή η μετακίνησή τους σε άλλες θέσεις (ανασχηματισμός), γίνεται μετά από απολογισμό θετικών και αρνητικών δράσεών τους και ποτέ λόγω κομματικών “ισορροπιών”.
-Ένας χαρισματικός ηγέτης “ρισκάρει” για να επιτύχει τους στόχους του. Δεν πτοείται από έσωθεν ή έξωθεν απειλές, ούτε από δυσκολίες και δυσμενείς συνθήκες. Αντίθετα, δημιουργεί με τα παραπάνω περισσότερες ευκαιρίες για τη χώρα του. Προνοεί προετοιμάζοντας την κοινωνία για το μέλλον (ψηφιοποίηση).
-Δεν αναζητεί την τελειότητα στους στενούς συνεργάτες του, είναι όμως ικανός να αναγνωρίσει τα ταλέντα και τα χαρίσματά τους αξιοποιώντας τα καταλλήλως. Δεν φθονεί τις δεξιότητες των συνεργατών του, τις οποίες αναδεικνύει ποικιλοτρόπως.
-Έχει αυτογνωσία: δεν υπερεκτιμά ούτε υποτιμά τη θέση που του χάρισε ο λαός. Δημιουργεί ομάδες συνεργατών με σωστό συνδυασμό πνευματικών δυνάμεων, ώστε να αναπληρώνουν τα κενά των προηγούμενων, αλλά και τα δικά του… Επιπλέον, φροντίζει για την αυτοβελτίωσή του διορθώνοντας τις αδυναμίες του και διδασκόμενος από τυχόν σφάλματά του (mea culpa). Παραμένει ευέλικτος, “ακούει”, είναι εχθρός του λαϊκισμού και πάντα μετριόφρων.
-Οφείλει να είναι ακέραιος οικονομικά, δημιουργικός, ειλικρινής απέναντι στο λαό, ώστε να εμπνέει αφοσίωση, σεβασμό και…επανεκλογή.
ΕΙΝΑΙ υπεράνω κομμάτων ώστε να ονομάζεται Εθνάρχης.
ΑΝΤΙΘΕΤΑ, οι κοντόφθαλμοι κομματάρχες παραμένουν “μικροί” πολικάντηδες που βλέπουν τη χώρα μικροπρόθεσμα, αποβλέποντας μόνο στο πώς θα κερδίσουν τις επόμενες εκλογές! Είναι οι κακοί ηγέτες που στην αδυναμία τους γίνονται αυταρχικοί φοβούμενοι την απώλεια της εξουσίας τους: εξαπατούν τους ψηφοφόρους με ανέφικτες υποσχέσεις και παραμένουν εκδικητικοί απέναντι στους αντιπάλους τους. Προκαλούν διχόνοιες και αθέμιτους ανταγωνισμούς, έχουν εγωιστικές προθέσεις και οι αποφάσεις τους είναι βεβιασμένες, άστοχες, αντιλαϊκές και απογοητευτικές για όλους.
… ΠΑΝΤΑ ένας σωστός ηγέτης βλέπει τη χώρα του μακροπρόθεσμα. Δεν είναι εγωκεντρικός, συμβουλεύει και συμβουλεύεται τους συνεργάτες του ώστε να αποτελούν ομού μια “δυνατή ομάδα”. Εάν δε τυχαίνει να είναι και δεινός ρήτορας, μιλάει με σαφήνεια, ώστε να γίνεται κατανοητός από όλους -φίλους και εχθρούς. Πάνω απ’ όλα, ο σωστός ηγέτης είναι αποτελεσματικός, υπεύθυνος και υπόλογος γι τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες της κυβέρνησής του. Αναλαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί, όπως και την ευθύνη των σφαλμάτων των συνεργατών του· πάντα δε με τις ανάλογες συνέπειες. Πέραν της λεγόμενης “πολιτικής ευθύνης” που για μας τους απλούς πολίτες δεν λέει τίποτε, προβαίνει στις αναγκαίες αλλαγές προσώπων-κάτι που σπάνια γίνεται στην Ελλάδα (Μάτι, Τέμπη)!
ΑΞΙΖΕΙ να προσθέσουμε πως οι έννοιες μεγάλος, καλός, κακός ηγέτης είναι υποκειμενικές και μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τις πολιτισμικές και προσωπικές μας πεποιθήσεις. Επίσης, η αντίληψη για το τι αποτελεί καλή ή κακή ηγεσία μπορεί να εξελίσσεται με τον καιρό και τις κοινωνικές αλλαγές.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1) (Μπέρτολτ Μπρεχτ, “Ποιήματα”, μετφρ. Μάριος Πλωρίτης, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1983, Απ’το “Εγκώμιο στην αμφιβολία”, σ.σ. 59-62)
