Τα πρόσφατα ακραία κλιματικά φαινόμενα που συνέβησαν αφενός στις Φιλιππίνες αλλά και αφετέρου στη γειτονική μας Σαρδηνία, μας υπενθυμίζουν με το πιο τραγικό τρόπο τις περιβαλλοντικές καταστροφές που συνοδεύουν την αλλαγή του κλίματος, αλλαγή στην οποία συμβάλλουν καθοριστικά διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Η αλόγιστη χρήση των εξαντλήσιμων φυσικών πόρων σε συνδυασμό με τη ρύπανση και τη μόλυνσή τους αλλά και η χρήση των ορυκτών καυσίμων που συνεπάγεται αύξηση των θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, έχουν σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή αλλαγή του κλίματος και τη πρόκληση περιβαλλοντικών καταστροφών, τις οποίες ο άνθρωπος αδυνατεί σήμερα να παρεμποδίσει και δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις οδυνηρές συνέπειές τους.
Καθώς πολλές παλαιότερα φτωχές χώρες αναπτύσσονται γρήγορα σήμερα, καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων με αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών τους διεθνώς, η οποία επιτείνεται με τις πολιτική αστάθεια και τις πολεμικές συρράξεις στις οποίες εμπλέκονται διάφορες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. Έτσι η άνοδος των τιμών των συμβατικών καυσίμων σε συνδυασμό με τη πρωτοφανή οικονομική ύφεση τη τελευταία 5ετία πολλών δυτικών χωρών, οδηγεί όλο και περισσότερα στρώματα του πληθυσμού τους σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας, κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν. Η έννοια της ενεργειακής φτώχειας αναφέρεται σε εκείνη τη κατάσταση κατά την οποία ένα νοικοκυριό δαπανά για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της κατοικίας του, περισσότερο από το 10% του διαθέσιμου εισοδήματος του.
Στη περίπτωση αυτή το νοικοκυριό έχει λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα για τη κάλυψη των άλλων αναγκών του που περιλαμβάνουν τη διατροφή, εκπαίδευση, υγεία, ψυχαγωγία κ.ά. με αποτέλεσμα να οδηγείται σε στερήσεις.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ενεργειακής φτώχειας προέχει η μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας σε μια κατοικία, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με τη καλύτερη μόνωση της, τη χρήση συσκευών που είναι πολύ αποδοτικές ενεργειακά αλλά και την αλλαγή της συμπεριφοράς των ενοίκων.
Δυστυχώς σε συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας όπως οι σημερινές στη χώρα μας, δεν είναι εύκολο για ένα νοικοκυριό να διαθέσει τα χρήματα που απαιτούνται για την ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας του, ούτε είναι εύκολο να εξασφαλίσει κάποιο τραπεζικό δανεισμό για τον σκοπό αυτό. Είναι επίσης μάλλον δύσκολο να αυξήσει το διαθέσιμο εισόδημα του.
Η πολιτεία αρωγός στη προσπάθεια των πολιτών για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στις κατοικίες, τους προσφέρει ελκυστικά οικονομικά κίνητρα μέσω του ΕΣΠΑ για το σκοπό αυτό. Πολλοί συμπολίτες μας έσπευσαν τα τελευταία χρόνια να επωφεληθούν από τα κίνητρα αυτά και να αναβαθμίσουν ενεργειακά την κατοικία τους μειώνοντας ταυτόχρονα το οικολογικό τους αποτύπωμα λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτή.
Παράλληλα με την εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες, η πρόοδος στις τεχνολογίες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τα τελευταία χρόνια έχει κάνει ελκυστική τη χρήση των τεχνολογιών αυτών σε κατοικίες στην Ελλάδα.
Η μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων σε κατοικίες και η υποκατάστασή τους με ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους, έχει πολλαπλά οφέλη, οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά.
• Οικονομικά: γιατί συμβάλλει στη μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων και στην αύξηση των επενδύσεων σε τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την αξιοποίηση εγχώριων ανανεώσιμων φυσικών πόρων. Δημιουργεί επίσης ευκαιρίες για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στους τομείς αυτούς.
• Περιβαλλοντικά: γιατί η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν δημιουργεί ρύπανση της ατμόσφαιρας με θερμοκηπιακά αέρια όπως συμβαίνει με τα ορυκτά καύσιμα.
• Κοινωνικά: γιατί η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνει την απασχόληση σε τοπικό επίπεδο καθώς δημιουργούνται θέσεις εργασίας στη κατασκευή, εγκατάσταση και συντήρηση των διαφόρων συστημάτων αλλά και για τη συλλογή και επεξεργασία της ανανεώσιμης πηγής ενέργειας όπου αυτό απαιτείται (βιομάζα).
Η χρήση της ηλιακής ενέργειας σε κατοικίες στη Κρήτη περιλαμβάνει εφαρμογές:
α) Για τη θέρμανση και ψύξη χώρων.
β) Για την παραγωγή θερμού νερού χρήσης.
γ) Για την παραγωγή ηλεκτρισμού.
Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τις εφαρμογές αυτές, είναι αξιόπιστες και ώριμες και περιλαμβάνουν:
1. Τη χρήση ηλιακών παθητικών συστημάτων για τη θέρμανση το χειμώνα και τη ψύξη το καλοκαίρι των κατοικιών. Τα ηλιακά παθητικά συστήματα περιλαμβάνουν διάφορες κατασκευαστικές επεμβάσεις που ενσωματώνονται στο κτήριο στη φάση κατασκευής του. Μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα ετήσια φορτία θέρμανσης και ψύξης της κατοικίας και το κόστος τους δεν είναι υπερβολικό.
2. Τη χρήση ηλιακών θερμοσιφώνων για τη παραγωγή θερμού νερού χρήσης στη κατοικία. Οι ηλιακοί θερμοσίφωνες χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε κατοικίες στην Ελλάδα και μπορούν να καλύψουν σημαντικό ποσοστό του ετήσιου καταναλισκόμενου ζεστού νερού σε αυτή. Ενας ηλιακός θερμοσίφωνας με επιφάνεια συλλεκτών 2 τ.μ. μπορεί να μειώσει τις εκπομπές CO2 της κατοικίας λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτή κατά 1 τν. ετησίως.
3. Τη χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη κατοικία. Η κατοικία στη περίπτωση αυτή, μπορεί να είναι είτε αυτόνομη είτε διασυνδεδεμένη με το ηλεκτρικό δίκτυο, όπου σήμερα οι περισσότερες κατοικίες στην Ελλάδα που έχουν εγκαταστήσει φωτοβολταϊκά πλαίσια είναι συνδεδεμένες με το δίκτυο το οποίο απορροφά όλη την ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν τα εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά στοιχεία.
Λίγα χρόνια πριν η τιμή αγοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το δίκτυο ήταν πολύ ελκυστική ενώ σήμερα η αντίστοιχη τιμή έχει εκλογικευθεί (καθώς το κόστος των φωτοβολταικών έχει μειωθεί δραστικά) και είναι αρκετά πιο χαμηλή, σε σχέση με το παρελθόν.
Ενα φωτοβολταϊκό σύστημα ονομαστικής ισχύος 3 KWp εγκατεστημένο σε μια κατοικία συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών CO2 από τη κατοικία λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτή κατά 4 τν. ετησίως περίπου.
Η χρήση της στερεάς βιομάζας σε κατοικίες μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της για θέρμανση χώρου και παραγωγή θερμού νερού χρήσης, και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται διάφορα συστήματα που περιλαμβάνουν:
1. Σόμπες
Αυτές καταναλώνουν διάφορα είδη ξύλου καθώς και πέλετς (συσσωματώματα ξύλου) και μπορούν να θερμάνουν το χώρο που βρίσκονται στη κατοικία και σπανιότερα και άλλους χώρους της.
2. Τζάκια
Τα τζάκια που κατασκευάζονται σήμερα είναι πολύ υψηλής απόδοσης συγκριτικά με τα τζάκια που κατασκευάζονταν στο παρελθόν, και μπορούν να παράξουν θερμό αέρα ή νερό και να θερμάνουν είτε τον χώρο που βρίσκονται ή όλους τους χώρους της κατοικίας.
3. Συστήματα κεντρικής θέρμανσης
Τα συστήματα αυτά περιλαμβάνουν καυστήρα – λέβητα και μπορούν να χρησιμοποιήσουν διάφορα είδη ξύλου.
Παράγουν θερμό νερό το οποίο κυκλοφορεί στα θερμαντικά σώματα της κατοικίας θερμαίνοντας τους χώρους της, παράγοντας ταυτόχρονα ζεστό νερό χρήσης.
Τα είδη της στερεάς βιομάζας που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν διάφορα είδη ξύλου αλλά και παραπροϊόντα του η γεωργικά υπολλείματα όπως το ελαιοπυρηνόξυλο, κουκούτσια πυρηνόκαρπων φρούτων (Ροδάκινα, Βερύκοκα ) καθώς και προϊόντα επεξεργασίας του όπως τα πέλετς και οι μπριγκέτες.
Η υποκατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης μιας κατοικίας με στερεά βιομάζα στη Κρήτη μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών CO2 από τη κατοικία κατά 3-4 τν. ετησίως περίπου.
Η χρήση των προαναφερθέντων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε κατοικίες για υποκατάσταση των συμβατικών καυσίμων υποβοηθείται από τη πολιτεία σήμερα με διάφορους τρόπους, όπως:
α) Μέσω του ΕΣΠΑ και της δημοφιλούς δράσης “ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ” δια της οποίας προσφέρονται οικονομικά κίνητρα για τη χρηματοδότηση τέτοιων επεμβάσεων και αλλαγών σε κατοικίες.
β) Μέσω εγγυημένων τιμών αγοράς για πολλά έτη από το δίκτυο της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά πλαίσια εγκατεστημένα σε κατοικίες.
Είναι προφανές λοιπόν, ότι οι προαναφερθείσες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι εφαρμογές τους σε κατοικίες συμβάλλουν θετικά στην αντιμετώπιση των σημερινών περιβαλλοντικών προβλημάτων και των ενεργειακών αδιεξόδων.
