Στην Ελλάδα όπως και στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες καταναλίσκεται σήμερα στο τομέα των κατοικιών περίπου το 40 % της συνολικά δαπανώμενης ενέργειας. Το μεγαλύτερο ποσοστό της ενέργειας που χρησιμοποιείται στις κατοικίες σχετίζεται με τη θέρμανση τους. Συνεπώς η σωστή μόνωση των κατοικιών συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση της ενεργειακής τους κατανάλωσης.
Στη χώρα μας λόγω του ήπιου κλίματος (αλλά και για λόγους μείωσης του κόστους κατασκευής) μέχρι πρόσφατα δεν δινόταν η δέουσα προσοχή στη σωστή θερμομόνωση των κατοικιών. Εξ άλλου πριν το 1980 ο ισχύων οικοδομικός κανονισμός δεν απαιτούσε τη θερμική μόνωση των κατοικιών με αποτέλεσμα το παλιό κτιριακό απόθεμα της χώρας να μην διαθέτει θερμική μόνωση και να είναι ενεργειακά σπάταλο. Όμως τα προβλήματα και οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει σήμερα και η αναγκαιότητα αφενός της προώθησης της αειφορίας και αφετέρου της αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών επιβάλλουν τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς συμπεριλαμβανομένων και των κτιρίων. Έτσι τα νέα κτίρια που θα κατασκευάζονται μετά το 2020 στη χώρα μας και στην Ε.Ε. θα πρέπει να έχουν σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε ένα τομέα, δηλαδή η επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος με μικρότερη χρήση φυσικών πόρων, συμβάλλει στη προώθηση της αειφορίας καθώς συμβάλλει στη μικρότερη κατανάλωση ενεργειακών πόρων. Παράλληλα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθώς αποφεύγεται η χρήση ορυκτών καυσίμων τα οποία εκλύουν με τη καύση τους θερμοκηπιακά αέρια στην ατμόσφαιρα. Γι αυτό η εξοικονόμηση ενέργειας ισοδυναμεί με τη χρήση μιας νέας ενεργειακής πηγής η οποία μάλιστα δεν ρυπαίνει. Ο στόχος της Ε.Ε. για τη προώθηση των κτιρίων με σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση συνάδει με τη στήριξη της κυκλικής οικονομίας που αποτελεί ένα από τους πυλώνες της νέας πολιτικής της Ε.Ε. Σε αντιδιαστολή με τη γραμμική οικονομία η οποία περιλαμβάνει τη χρήση φυσικών πόρων και τη παραγωγή προϊόντων και αποβλήτων, η κυκλική οικονομία είναι συνυφασμένη με τη μικρότερη χρήση φυσικών πόρων (και ενέργειας) και τη μειωμένη παραγωγή αποβλήτων τα οποία κατά το δυνατόν θα πρέπει να επαναχρησιμοποιούνται και να ανακυκλώνονται.
Η υλοποίηση του προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ στα πλαίσια του ΕΣΠΑ της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου θεωρείται ιδιαίτερα επιτυχής και γι αυτό προεξοφλείται ότι και η συνέχεια του με το ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΙΙ θα είναι εξ ίσου επιτυχής.
Οι ενεργειακές επεμβάσεις σε κατοικίες που θα είναι επιλέξιμες περιλαμβάνουν
Α) Την αντικατάσταση των κουφωμάτων με νέα τα οποία θα έχουν διπλούς υαλοπίνακες και μειωμένες θερμικές απώλειες. Όπως είναι γνωστό οι θερμικές απώλειες από τα παλαιού τύπου κουφώματα με μονούς υαλοπίνακες είναι πολύ μεγάλες.
Β) Τη θερμομόνωση των τοίχων η/και της οροφής της κατοικίας όπου οι θερμικές απώλειες είναι επίσης πολύ μεγάλες.
Γ) Τέλος την αντικατάσταση του συστήματος θέρμανσης η/και τη χρήση ηλιακού θερμοσίφωνα για παραγωγή ζεστού νερού. Το νέο σύστημα θέρμανσης της κατοικίας θα μπορεί να χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα και να είναι υψηλής απόδοσης ή να περιλαμβάνει αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης ( π.χ. COP μεγαλύτερο του 2.5) . Θα μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί διάφορα είδη στερεάς βιομάζας όπως ξύλο , ελαιοπυρηνόξυλο ή πέλετς. Τα συστήματα καύσης της στερεάς βιομάζας όπως σόμπα , τζάκι ή σύστημα κεντρικής θέρμανσης θα πρέπει να είναι υψηλής απόδοσης. Ο ηλιακός θερμοσίφωνας θα μπορεί να παρέχει ζεστό νερό χρήσης στη κατοικία τις περισσότερες ημέρες του έτους. Συνεπώς δίδεται η δυνατότητα μέσω του προγράμματος αυτού να υποκατασταθούν τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται στη παραγωγή θερμότητας στις κατοικίες με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επομένως μειώνονται στη περίπτωση αυτή σημαντικά και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από αυτές. Οι ενεργειακές επεμβάσεις στις κατοικίες θα πρέπει να τις αναβαθμίζουν ενεργειακά και να κατατάσσονται μετά τις επεμβάσεις σε υψηλότερες κατηγορίες. Έτσι εάν αρχικά η κατοικία κατατασσόταν στη κατηγορία Η , μετά τις επεμβάσεις να αναβαθμιστεί στη κατηγορία Ε , κ.τ.λ..
Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κατοικιών της χώρας θα έχει πολλά οφέλη όπως
1. Θα μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας στα νοικοκυριά καθώς και οι αντίστοιχες δαπάνες τους. Έτσι είναι πιθανόν να βελτιωθεί η κατάσταση εκείνων που διαβιούν σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας.
2. Θα τονωθούν οι επενδύσεις στο κατασκευαστικό κλάδο ο οποίος βρίσκεται σήμερα σε κατάσταση χειμερίας νάρκης. Είναι γνωστό ότι λόγω της οικονομικής κρίσης σήμερα η κατασκευαστική βιομηχανία της χώρας στην οποία εμπλέκονται πάνω από 100 επαγγέλματα διέρχεται μεγάλη ύφεση. Συνεπώς θα τονωθεί η απασχόληση στους τομείς αυτούς.
3. Θα μειωθούν οι δαπάνες της πολιτείας για εισαγόμενα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενέργειας όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
4. Θα μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας και θα αυξηθεί η ενεργειακή της επάρκεια καθώς θα χρειάζονται λιγότερα εισαγόμενα καύσιμα.
5. Θα μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της χώρας οι οποίες οφείλονται στη καύση ορυκτών καυσίμων , λιγνίτη , πετρελαίου και φυσικού αερίου.
6. Θα αυξηθεί η χρήση εγχώριων ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων όπως ηλιακής ενέργειας , στερεάς βιομάζας και αβαθούς γεωθερμίας οι οποίοι θα υποκαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται σε κατοικίες σήμερα.
7. Θα βελτιωθεί η ενεργειακή κατηγοριοποίηση των παλαιών κτιρίων τα οποία είχαν κατασκευασθεί με άλλες προδιαγραφές σε άλλες εποχές. Συνεπώς θα αυξηθεί και η αξία τους.
Συμπερασματικά η υλοποίηση του προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΙΙ τα προσεχή χρόνια στην Ελλάδα θα έχει πολλαπλά οφέλη για όλους.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
