Σήμερα (2/3/2015) γίνεται στο Κ.Α.Μ. μία εκδήλωση – συζήτηση με θέμα το ενετικό λιμάνι. Το σημείωμα αυτό σκοπό έχει να συμβάλει στην κατεύθυνση εξεύρεσης λύσης στα χρόνια προβλήματα τόσο του παλιού λιμανιού όσο και ευρύτερα της παλιάς πόλης.
Το μόνο που θα κάνω είναι να αντιγράψω αποσπάσματα από άρθρα μου, για το θέμα αυτό, που δημοσιεύτηκαν στα «ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» πριν από 21 χρόνια και πριν 20 χρόνια αντίστοιχα…:
Αποσπάσματα από το άρθρο «Τα μνημεία το κράτος και εμείς» (17/11/1994)
«..Ελπίζουμε να τεθεί ως στόχος η διατήρηση των παραδοσιακών κοινωνικών συνόλων (όσο και όπου υπάρχουν). Να βρεθούν κίνητρα να μην αλλάξει ο κοινωνικός χάρτης με την εξυγίανση που θα προκύψει με την επικαιροποίηση της μελέτης Ρωμανού – Καλλιγά και την ίδρυση του γραφείου Π. Πόλης…
Ανάμεσα στον οδοστρωτήρα των “σύγχρονων αναγκών” του ανθρώπου που η κοινωνία της κατανάλωσης επιβάλλει και στα μνημεία, υπάρχει τρομερή αντίφαση. Έτσι ενώ η μεσαιωνική πόλη Χανίων γλύτωσε, αφού ήδη από το 1965 κηρύχθηκε “ιστορικό διατηρητέο μνημείο” (κάτι που δεν συνέβη με τη μεσαιωνική και μετέπειτα νεοκλασική πόλη του Ηρακλείου που καταστράφηκε ολοσχερώς) στην ουσία όμως δεν προστατεύεται, αφού υπάρχουν ασυμβίβαστες επεμβάσεις του ίδιου του κράτους, η αδράνειά του στη συντήρηση μνημείων και η υπερεκμετάλλευση του χώρου από τους ιδιώτες, αφού μπορεί ο καθένας να κάνει ό,τι θέλει ξεγλιστρώντας μέσα από τη μετατόπιση ευθυνών ανάμεσα στην όλη γραφειοκρατική διαδικασία των κρατικών υπηρεσιών…
Μέσα στο όλο φάσμα προβλημάτων πρέπει να προσθέσουμε:
• Τη ματαιοδοξία των εκάστοτε υπουργών και διαφόρων “παραγόντων”, που αλλάζουν νόμους και διατάγματα για προσωπικές φιλοδοξίες ή για ρουσφετολογικούς λόγους.
• Το κύκλωμα της οικοδομής (εργολάβοι και μηχανικοί κύρια) που θίγονται από την πολιτική προστασίας στο βαθμό που αυτή εμπεριέχει φραγμούς στην κερδοσκοπική υπερεκμετάλλευση του δομημένου περιβάλλοντος.
• Σε αντιδιαστολή με το κύκλωμα της οικοδομής είναι οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι πρέπει να κατανοήσουν ότι “μελέτη” δεν είναι μια απόφαση ή μια πρόταση που θα διατυπώνεται σ’ ένα φύλλο χαρτί. Από τη στιγμή που το ΥΠ.ΠΟ. διαθέτει ολοκληρωμένες τεχνικές υπηρεσίες δεν νοείται να γίνονται οποιασδήποτε μορφής αναστηλωτικά έργα, χωρίς τις απαραίτητες χωροταξικές, πολεοδομικές, αρχιτεκτονικές μελέτες. Η σύμπραξη αρχαιολόγων – αρχιτεκτόνων μπορεί να αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα αν γίνει πάνω σε σωστές βάσεις συνεργασίες, αφού οι δυο επιστημονικές περιοχές καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο το φάσμα της αναγκαίας επιστημονικής υποστήριξης σε ζητήματα προστασίας των μνημείων.
…Ο μόνος τρόπος διατήρησης πολύ περισσότερο αναβίωσης των μνημείων, επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία των φορέων που επεμβαίνουν συνειδητά στο χώρο με στόχο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιά, χωρίς αποκλεισμούς και αποκλειστικότητες. Άμεση προτεραιότητα έχει ο καθορισμός χρήσεων γης στην Π. Πόλη και η έγκριση του υπάρχοντος διατηρητέου ιστού με ένα νέο ρυμοτομικό σχέδιο, αφού αυτό που ισχύει σήμερα ρυμοτομεί τα διατηρητέα(!)».
Αποσπάσματα από το άρθρο «Δύο περιπτώσεις σύγκρουσης ιδιωτικού και κοινωνικού συμφέροντος» (6/4/1995):
…«Το να προσπαθούν να χωρέσουν όλες οι σύγχρονες λειτουργίες στο κέλυφος της Παλιάς Πόλης είναι σαν να προσπαθεί ένας δεινόσαυρος να χωρέσει σε ένα mini couper. Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο δύσκολο, αφού οι χρήσεις της Π. Πόλης (όπως και ολόκληρης της πόλης) γίνονται άναρχα και χωρίς έλεγχο. Η Παλιά Πόλη σίγουρα δεν είναι μνημείο που μπορούμε να το βάλουμε στη γυάλα για να το βλέπουμε. Απαιτείται όμως έλεγχος των χρήσεων με πρωτεύον τη διατήρηση και όχι την καταστροφή της στο όνομα της “ανάπτυξης” που έχει μόνο οικονομικά κίνητρα. Η επικαιροποίηση της μελέτης Ρωμανού – Καλλιγά πιστεύουμε θέτει τις βάσεις για την προστασία-ανάδειξη της, έτσι ώστε να την βρει ο νέος αιώνας με τις καλύτερες προοπτικές.
…Φαίνεται ότι στο παλιό λιμάνι έχει δημιουργηθεί μια ιδιότυπη “ιδιοκτησία” των καταστηματαρχών στους κοινόχρηστους χώρους, θεωρώντας ότι είναι “κεκτημένο δικαίωμά τους” η χρήση των χώρων αυτών, αφού έχουν μπει “οι γραμμές” που τους καθορίζουν τα όρια εκμετάλλευσης από τις αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες έχουν χειριστεί το θέμα επιπόλαια μέχρι σήμερα. Τουλάχιστον όμως η Δημοτική Αρχή που εκφράζει τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου, δεν έχει μόνο δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να προχωρήσει στον αυστηρό περιορισμό των ιδιωτικών συμφερόντων υπέρ των κοινόχρηστων χώρων, που ευθέως έχουν σχέση με τη δυνατότητα ανάδειξης του μνημείου, αλλά και κυκλοφορίας των επισκεπτών και κατοίκων της. Απαιτείται όμως πρόγραμμα και ολοκληρωμένος σχεδιασμός με αυστηρό έλεγχο και όχι “λύσεις στο πόδι”. Ακόμα και αν θέσουμε καθαρά οικονομικά κριτήρια, η αύξηση τραπεζοκαθισμάτων δεν σημαίνει και αναλογική αύξηση των εσόδων, αφού έτσι δεν αναδεικνύεται το μνημείο και περιορίζεται η κυκλοφορία. Εξ άλλου και γι’ αυτό το λόγο παρουσιάζεται το φαινόμενο να μην πηγαίνουν οι Χανιώτες ή να μην ξαναπηγαίνουν οι ξένοι που το επισκέπτονται. Από την άλλη η απελευθέρωση κοινοχρήστων χώρων δεν σημαίνει και μείωση των εσόδων των καταστημάτων, αφού με την αύξηση των κοινοχρήστων χώρων το Λιμάνι αποκτά ελκυστικότητα και αύξηση της δυνατότητας κυκλοφορίας των πεζών-πελατών.
…Στη σημερινή κοινωνία των ατομικών επιλογών, της αδιαφορίας για τα κοινά, της απάθειας και της υποβάθμισης των αξιών της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, ίσως να βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο πόλεμος ανάμεσα στο ιδιωτικό και το κοινωνικό έχει κριθεί. Τίποτα όμως δεν έχει τελειώσει, τουλάχιστον όσο υπάρχει ο πολίτης – κοινωνός».
Δυστυχώς σήμερα δεν έχω να προσθέσω ή να αφαιρέσω τίποτα από αυτά που έγραφα πριν από 20 χρόνια.
Το μόνο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το Λιμάνι και όλη η Παλιά Πόλη δεν έχουν ανάγκη τόσο από μελέτες και θεωρητικές συζητήσεις με ωραία ευχολόγια, αλλά από πολιτικές αποφάσεις, με προφανείς τις μεγάλες ευθύνες της εκάστοτε δημοτικής αρχής.
*αρχιτέκτων μηχανικός Ε.Μ.Π. M.Sc.
