Αυτοεκτίμηση είναι ένα πολυσύνθετο, θεμελιακό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας το οποίο αντικατοπτρίζει τη συνολική ιδέα που έχει ένα άτομο για την προσωπική του αξία.
Η αυτοεκτίμηση συμπεριλαμβάνει πεποιθήσεις, αξίες, σκέψεις και συναισθήματα που έχουμε για εμάς τους ίδιους και απεικονίζει τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Η υψηλή αυτοεκτίμηση προϋποθέτει να αναγνωρίζουμε την αξία του εαυτού, να τον αγαπάμε, να τον αποδεχόμαστε και να τον εμπιστευόμαστε, ανεξάρτητα από τα ελαττώματα και τους περιορισμούς του, πέρα από τις αποτυχίες του, τις επιδόσεις του ή τα κατορθώματά του.
Σχηματικά τα βασικά στοιχεία της αυτοεκτίμησης είναι τρία :
– Είναι απαραίτητο στοιχείο για την ψυχική μας υγεία διότι απαντά στη βασική ανάγκη του ανθρώπου για ασφάλεια εμπιστοσύνη και αποδοχή.
– Αναδύεται μέσα από τη γνώση που έχουμε για τον εαυτό μας.
– Συνδέεται άμεσα με τα πιστεύω μας, τα συναισθήματά μας και τις συμπεριφορές μας.
Η αυτοεκτίμηση στην ουσία προσδιορίζει μια διαδικασία. Μια διαδικασία αυτοαξιολόγησης, η οποία αποτελεί ένα συνεχές μέτρο της ικανοποίησης του ατόμου από τον εαυτό του είτε ως μια γενικότερη αξιολόγηση είτε αναφορικά με συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια όπως η οικογένεια, το σχολείο και οι συνομήλικοι. Η αξιολόγηση αυτή επηρεάζει σημαντικά τα συναισθήματα, τη νόηση (σε επίπεδο σκέψεων) και τη συμπεριφορά του ατόμου.
Η έννοια της υψηλής αυτοεκτίμησης συνδέεται στενά με τη θετική, αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστική αξιολόγηση του εαυτού μας καθώς και με τον βαθμό που μπορούμε να ελέγξουμε εξωτερικούς παράγοντες που μας επηρεάζουν για να μπορέσουμε να χειριστούμε επιτυχώς καθημερινά απλά ή περισσότερο σύνθετα ζητήματα.
Όταν η αυτοεκτίμηση κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, ελαττώνεται η ικανότητα των ανθρώπων να προσαρμόζονται, να κινούνται ευέλικτα και να τα βγάζουν πέρα σε αρνητικά φορτισμένες συνθήκες.
Αντίθετα μια ισχυρή αίσθηση προσωπικής αξίας δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να χειριστεί και να αντιμετωπίσει τα τυχόν λάθη, τις απογοητεύσεις, ακόμη και την απόρριψη. Ένας άνθρωπος που έχει υψηλή αυτοεκτίμηση νιώθει καλά με τον εαυτό του και γνωρίζει τα όριά του. Αντιμετωπίζει με ψυχραιμία την αποτυχία και την κριτική που του γίνεται, είναι περισσότερο κοινωνικός, σίγουρος, αποτελεσματικός, δημιουργικός και ανταποκρίνεται με υγιή και θετικό τρόπο στους άλλους.
Η υψηλή αυτοεκτίμηση έχει βρεθεί ότι συνδέεται με πολλά οφέλη, μεταξύ των οποίων τα κυριότερα είναι: η εσωτερική ισορροπία, οι καλύτερες ικανότητες προσαρμογής, η απουσία ισχυρών συγκρούσεων, η ανεξαρτησία, οι υγιείς κοινωνικές σχέσεις, τα χαμηλότερα επίπεδα ανησυχίας και άγχους και η βίωση περισσότερων θετικών συναισθημάτων.
Καταλαβαίνουμε, επομένως, πόσο σημαντικό είναι για έναν άνθρωπο και κυρίως για έναν νέο άνθρωπο, να έχει αποκτήσει καλή εικόνα για τον εαυτό του και τις δυνατότητές του. Πώς, όμως, επηρεάζεται η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και από πια ηλικία αρχίζει να διαμορφώνεται;
Ο βασικός «κορμός» της αυτοεκτίμησης συγκροτείται από πολύ μικρή ηλικία με βάση τα μηνύματα που έχουμε λάβει ως βρέφη, νήπια και παιδιά από τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν και μας φροντίζουν.
Την αρχική βασική εμπιστοσύνη στον εαυτό μας την αποκτούμε μέσα από τις εικόνες που μας δίνουν οι πρώτοι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή μας, δηλαδή οι γονείς μας. Μέσα από την εικόνα μας που αντανακλάται στα μάτια της μητέρας και του πατέρα, αποκτούμε την πρώτη πίστη ότι είμαστε σημαντικοί και αγαπητοί γι’ αυτό που είμαστε. Μέσα από τη σχέση μας με τους γονείς μας αποκτούμε την πρώτη εμπιστοσύνη για τη ζωή, ανακαλύπτουμε τη χαρά να είναι κανείς ζωντανός και να υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο μαζί με τους άλλους ανθρώπους.
Τα αρνητικά και τα θετικά μηνύματα λοιπόν που δεχόμαστε στην αρχή της ζωής μας εσωτερικεύονται, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται ένας κριτής μέσα στον καθένα από μας. Έτσι αν η αξία μας ως ατόμου ήταν συνδεδεμένη με τις επιτυχίες μας, τότε είναι πολύ πιθανόν και σε μεγαλύτερες ηλικίες να προσδιορίζουμε την εικόνα του εαυτού μας βάσει των επιτυχιών μας. Αν οι γονείς μας έδειχναν πραγματικά ενδιαφέρον για τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας ή τις δυσκολίες μας, τότε η εικόνα που διαμορφώνουμε είναι η εικόνα ενός ανθρώπου που αξίζει την αγάπη, το σεβασμό και το ενδιαφέρον και η εικόνα αυτή συνοδεύει εν πολλοίς και σήμερα τον εαυτό μας. Αν ως παιδί νιώθαμε το βάρος μιας αποστολής, όπως την ανάγκη να υλοποιούμε όσα δεν μπόρεσαν οι γονείς μας ή να πραγματοποιούμε τα όνειρά τους, τότε κινδυνεύουμε να παρουσιάσουμε σοβαρές δυσκολίες στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής μας.
Ο γονέας που επιθυμεί να συμβάλει συνειδητά και υπεύθυνα στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού του χρειάζεται να αναλογιστεί στην εικόνα που έχει για το παιδί του και να προβληματιστεί σε κάποιες βασικές συμπεριφορές που αφορούν στον ίδιο:
– Φροντίζω επαρκώς και ξεκάθαρα τον εαυτό μου;
– Μιλώ με ειλικρίνεια στην οικογένειά μου για τον καθημερινό μου αγώνα σε σχέση με τους στόχους μου; Δείχνω με τη στάση μου στο παιδί μου πως αντιμετωπίζω τις δυσκολίες και τι μαθαίνω απ’ αυτές;
Το πρότυπο που βιώνει κάθε παιδί αποτελεί το ισχυρότερο μάθημα ζωής. Άλλωστε δεν μπορείς να διδάξεις κάτι όταν δεν το γνωρίζεις ο ίδιος. Δεν γίνεται να ενισχύσει κανείς την αυτοεκτίμηση κάποιου άλλου αν ο ίδιος δεν την έχει αναπτύξει σε επαρκή βαθμό.
– Έχω δημιουργήσει μέσα στην οικογένεια ένα προστατευτικό πλαίσιο κανόνων και ορίων; Έχω πίστη στις ικανότητες του παιδιού μου; Έχω καθορίσει υποχρεώσεις και δικαιώματα ευθύνες και αρμοδιότητες ανάλογα με την ηλικία του, τις ανάγκες του και τις δυνατότητές του;
Η αυτοεκτίμηση κερδίζεται μέσα από την ικανοποίηση που νιώθουν τα παιδιά όταν ολοκληρώνουν με επιτυχία κάποιο έργο. Είναι σημαντικό λοιπόν να βιώσουν τις επιπτώσεις των πράξεών τους, τις συνέπειες. Δεν είναι βοηθητικό να τα «γλυτώνουμε» ή να τα «σώζουμε» από το φυσικό κόστος. Είναι ο μόνος τρόπος να μάθουν να λειτουργούν με ευθύνη, με θάρρος και με συνέπεια.
– Είμαι σε θέση να χειρίζομαι τον θυμό μου; Ή κάθε φορά που θυμώνω αποσύρω την αγάπη μου από τον εαυτό μου και τους άλλους; Μήπως ο τρόπος που εκφράζω τον θυμό μου προσβάλλει, τιμωρεί και απειλεί το παιδί μου; Σίγουρα η επιθετικότητα και η βία δεν βοηθούν στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης. Απεναντίας δημιουργούν μια αρνητική αυτοεικόνα. Τα παιδιά απλά πείθονται ότι δεν αξίζουν και πολλά, πως δεν έχουν ικανότητες και δυνατότητες, οικειοποιούνται τα αρνητικά χαρακτηριστικά που τους προσδίδονται και λειτουργούν ανάλογα.
Αντίθετα τα παιδιά που αγαπιούνται χωρίς όρους γι’ αυτό που πραγματικά είναι ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυσική τους εμφάνιση, τις ικανότητές τους και όχι για αυτό που φαντάστηκαν ή επιθύμησαν ή και συνεχίζουν να επιθυμούν ακόμα οι γονείς τους είναι τα παιδιά που νιώθουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη όχι μόνο ως προς τον εαυτό τους, αλλά και ως προς την ίδια τη ζωή. Μέσα από τη θετική σχέση με τους γονείς μας αποκτούμε την πρώτη θετική εντύπωση για τον εαυτό μας και τη ζωή μας. Εν κατακλείδι λοιπόν αυτή η αγάπη χωρίς όρους και όχι χωρίς όρια αξίες και κανόνες είναι ο πρωταρχικός λίθος για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του μικρού παιδιού.
Στη βάση αυτή το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, σε συνεργασία με τον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών, θέλοντας να ευαισθητοποιήσει τους γονείς με παιδιά βρεφικής και προσχολικής ηλικίας (από τη στιγμή της γέννησής τους έως τη φοίτησή τους στο Νηπιαγωγείο) σε θέματα υγιούς ανάπτυξης της προσωπικότητας των παιδιών, πρόκειται να υλοποιήσει τη χρονική περίοδο Μάρτιος – Μάιος 2014, ομάδα γονέων. Η διαδικασία της ομάδας έχει στόχο να διευκολύνει τους γονείς να αναγνωρίσουν και να επεξεργαστούν τους φόβους και τις ανησυχίες σε σχέση με τον ρόλο τους, αλλά και σε σχέση με τις ανάγκες και το μεγάλωμα των παιδιών τους, σε αυτήν την κρίσιμη ηλικία που τίθενται τα θεμέλια της ομαλής ανάπτυξής τους. Η ομάδα η οποία έχει διάρκεια 8 συναντήσεων, με ημερομηνία έναρξης τη 17η Μαρτίου και ημερομηνία λήξης τη 19η Μαΐου 2014, θα πραγματοποιείται εβδομαδιαίως κάθε Δευτέρα από τις 10.30 π.μ. έως τις 12 μ., στον χώρο του Κέντρου Πρόληψης (Μιχελιδάκη 17, 1ος όροφος). Η ομάδα θα είναι ολιγάριθμη, για τον λόγο αυτό, θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Η συμμετοχή στην ομάδα δεν απαιτεί καμία οικονομική επιβάρυνση. Συντονίστριες του προγράμματος θα είναι η κα Τερεζάκη Αλεξάνδρα, κοινωνιολόγος και η κα Νυσταζάκη Ιωάννα, κοινωνική λειτουργός. Οι γονείς οι οποίοι ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στην ομάδα γονέων, μπορούν να δηλώνουν καθημερινά συμμετοχή στη γραμματεία του Κέντρου Πρόληψης στα τηλέφωνα 2821028166 και 2821051214.
*κοινωνική λειτουργός
Κέντρου Πρόληψης
των Εξαρτήσεων και
Προαγωγής
της Ψυχοκοινωνικής Υγείας
Περιφερειακής Ενότητας
Χανίων
Το άρθρο σας είναι καταπληκτικό και με βοήθησε πάρα πολύ στην μεταπτυχιακή μου διατριβή. Δεν ξέρω αν σας είναι εύκολο να μου στείλετε κάποια άρθρα ελληνικά-ξένα που να αφορούν την αυτοεικόνα των παιδιών γιατί η πτυχιακή μου αφορά την αυτοεκτίμηση-αυτοεικόνα. Ψάχνω στο διαδίκτυο και δεν βρίσκω.