«Για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τον σημερινό και τον αυριανό κόσμο, οι νέοι χρειάζονται πειθαρχία και κυρίως αυτοπειθαρχία.
Αλλά χρειάζονται και ανεξαρτησία, αυτάρκεια, προσαρμοστικότητα και μια ισχυρή αίσθηση των δικών τους αξιών»
Καθοριστική σημασία για την ψυχική υγεία ενός ανθρώπου σε όλες τις περιόδους της ζωής του, δεδομένου του ότι η ζωή μας μπορεί να παρομοιαστεί σαν ένα αγώνισμα που μόνο αν προετοιμασθείς σκληρά και συμμετέχεις μπορεί και να νικήσεις στο τέλος, έχει η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του. Τι εννοούμε όμως λέγοντας αυτοεκτίμηση και ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν;
H έννοια της αυτοεκτίμησης αφορά ουσιαστικά μια συνεχή διαδικασία αυτοαξιολόγησης, η οποία καθρεφτίζει πως το άτομο νιώθει για τον εαυτό του κάθε δεδομένη στιγμή. Πρόκειται για αξιολόγηση η οποία επηρεάζει σημαντικά κάθε πεδίο σκέψης και δράσης του ατόμου έχοντας άμεσο αντίκτυπο σε ότι επιχειρεί ή δεν επιχειρεί να πράξει το άτομο.
Καταλαβαίνουμε επομένως πόσο σημαντικό είναι για ένα άνθρωπο και κυρίως για ένα νέο άνθρωπο ιδιαίτερα σε αυτές τις δύσκολες περιόδους που διανύουμε, με όλους αυτούς τους ορατούς και συχνά αόρατους εχθρούς που παραμονεύουν, να διαθέτει την πίστη στον εαυτό του, τη λεγόμενη αυτοεκτίμηση. Βέβαια την πίστη στον εαυτό μας και στις ικανότητές μας, προσωπικές ή κοινωνικές δεν τις κληρονομούμε, όπως κληρονομούμε για παράδειγμα φυσικά εξωτερικά γνωρίσματα, την αποκτούμε κυρίως μέσα από την αλληλεπίδραση και τη σχέση που διαμορφώνουμε με τους γονείς μας, από τότε δηλαδή που είμαστε πολύ μικρά παιδιά. Οι γονείς είναι αυτοί που πρώτιστα με τη συμπεριφορά τους απέναντι στα νέα μέλη της οικογένειας, μπορούν είτε να καλλιεργήσουν την αυτοαξία τους ή να την παρεμποδίσουν.
Eχει παρατηρηθεί από διάφορους μελετητές ότι υπάρχουν δύο είδη γονικής συμπεριφοράς που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων και στην ενίσχυση ή όχι της αυτοαντίληψής τους. Η πρώτη από αυτές τις διαστάσεις μπορεί να ονομαστεί αγάπη -εχθρότητα ή παραδοχή – απόρριψη.
Η ανάγκη παιδιών και εφήβων να έχουν γονείς που αγαπούν, φροντίζουν, είναι αξιόπιστοι και προσφέρουν ασφάλεια έχει αποδειχτεί εδώ και χρόνια. Χωρίς ισχυρές και ξεκάθαρες ενδείξεις της γονικής αγάπης το παιδί ή ο έφηβος έχει λίγες πιθανότητες να αναπτύξει αυτοεκτίμηση, εποικοδομητικές και ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους και μια σίγουρη αίσθηση ταυτότητας. Με την πραγματική ζεστασιά και φροντίδα των γονιών, όμως, οι νέοι μπορούν να υπερπηδήσουν εμπόδια που φαίνονται αξεπέραστα.
Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι η εχθρότητα, η απόρριψη και η παραμέληση των γονιών είναι συστηματικά πιο συχνή από την παραδοχή, την αγάπη και την εμπιστοσύνη στις οικογένειες παιδιών με κάθε είδους προβλήματα. Προβλήματα όπως οι νοητικές και μαθησιακές δυσκολίες αλλά και ανεπαρκείς κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους, νευρώσεις, ψυχοσωματικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας, όπως η εγκληματικότητα και η χρήση ναρκωτικών.
Ίσως λιγότερο φανερή, αλλά εξίσου σημαντική, είναι η θέση των γονιών στο θέμα ελέγχου και ελευθερίας, η οποία αποτελεί και την δεύτερη διάσταση γονικής συμπεριφοράς.
Για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τον σημερινό και τον αυριανό κόσμο, οι νέοι χρειάζονται πειθαρχία και κυρίως αυτοπειθαρχία. Αλλά χρειάζονται και ανεξαρτησία, αυτάρκεια, προσαρμοστικότητα και μια ισχυρή αίσθηση των δικών τους αξιών. Οι έρευνες δείχνουν ότι η πειθαρχία και η αυτοπειθαρχία που είναι το ζητούμενο, προωθούνται καλύτερα από γονείς που σέβονται τα παιδιά τους, που τα αφήνουν να παίρνουν μέρος στις οικογενειακές υποθέσεις και τα ενθαρρύνουν προς την ανεξαρτησία λαμβάνοντας πάντα υπόψη την ηλικία του παιδιού τους.
Αυτοί οι γονείς είναι υπεύθυνοι χωρίς να είναι αυταρχικοί. Εκτιμούν και την αυτόνομη θέληση και την πειθαρχημένη συμπεριφορά. Ενθαρρύνουν τη λεκτική συναλλαγή και όταν ασκούν τη “γονική εξουσία”, με απαιτήσεις ή αναγκαίες απαγορεύσεις, εξηγούν τους λόγους.
Σε αντίθεση με τον υπεύθυνο γονιό είναι ο αυταρχικός, που λέει στον νέο τι να κάνει χωρίς να αισθάνεται καμία υποχρέωση να εξηγήσει τους λόγους. Αυτοί οι γονείς θεωρούν την υπακοή ως απόλυτη αρετή και αντιμετωπίζουν κάθε προσπάθεια διαμαρτυρίας με επιβολή και τιμωρίες. Οποιαδήποτε ελεύθερη συζήτηση και αμφίδρομη συναλλαγή μεταξύ γονιών και παιδιών, αποθαρρύνεται με την πεποίθηση ότι το νέο άτομο πρέπει να δέχεται αναντίρρητα τον λόγο των γονιών του για το τι είναι σωστό. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουν ότι θα δημιουργήσουν “σεβασμό για την εξουσία”.
Δυστυχώς πολλά παιδιά αυταρχικών γονιών, επειδή δεν τους δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να δοκιμάσουν τις δικές τους ιδέες ή να πάρουν ανεξάρτητες ευθύνες και επειδή ο γνώμες τους αντιμετωπίζονται ως ανάξιες λόγου, μεγαλώνουν χωρίς ξεκάθαρη ταυτότητα, ανίκανα να δράσουν με αυτονομία και ωριμότητα. Ως έφηβοι τα παιδιά των αυταρχικών γονιών σε αντίθεση με τα παιδιά των υπεύθυνων γονιών, είναι πιθανό να αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν τα αγαπούν. Είναι ακόμα πιο πιθανό να έχουν ως έφηβοι και νέοι ενήλικες μια ασθενικά αναπτυγμένη και ασταθή συνείδηση βασισμένη περισσότερο σε εξωτερικές αμοιβές και τιμωρίες, παρά μια ώριμη συνείδηση, βασισμένη σε εσωτερικευμένες ανεξάρτητες ηθικές αξίες.
Ακόμα και οι γονείς που αφήνουν τα παιδιά τους ελεύθερα τελείως ή που υιοθετούν μια ψεύτικη και υπερβολική ισότητα, δεν προσφέρουν το είδος της συμπαράστασης που χρειάζεται ο σημερινός νέος. Δημιουργώντας μια ψευτοδημοκρατία μέσα στην οικογένεια, αυτοί οι γονείς μπορούν να παραιτηθούν από τη δύναμή τους να παίρνουν αποφάσεις. Εξισώνοντας τον εαυτό τους με τα παιδιά τους, τα αφήνουν ουσιαστικά να πλέουν ακυβέρνητα σ΄ ένα άγνωστο πέλαγος.
Ολοκληρώνοντας , θα λέγαμε ότι ο σημερινός γονιός, εάν επιθυμεί να συμβάλλει στην υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών του, χρειάζεται να γνωρίζει ιδιαίτερα στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε,ότι όσο και αν διαμαρτύρονται κατά καιρούς τα παιδιά και οι νέοι κυρίως για τα όρια που τους βάζουν οι γονείς τους, στην πραγματικότητα δεν θέλουν να είναι ίσοι με τους γονείς τους. Τους θέλουν και τους χρειάζονται να είναι γονείς – φιλικοί και με κατανόηση αλλά πάντα γονείς – πρότυπα ενήλικης συμπεριφοράς, με αποφασιστικότητα και ξεκάθαρο λόγο.
Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας
Περιφερειακής Ενότητας Χανίων σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ
