■ «Σημαντικός πυρήνας πολιτισμού η Κρατική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση»
Πρωτεργάτης του νέου κύματος και δημιουργός συνθέσεων και μελωδιών που δε σταμάτησαν να συγκινούν, ο Γιάννης Σπανός αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες. Τη συνθετική του υπογραφή φέρουν μερικοί από τους σημαντικότερους δίσκους της ελληνικής μουσικής, κυρίως όμως δεκάδες τραγούδια που αγαπήθηκαν από τρεις και πλέον γενιές ακροατών.
Συναντήσαμε τον Γιάννη Σπανό στο ιστορικό καφέ του Δημοτικού κήπου κατά την τελευταία του επίσκεψη στα Χανιά και με την απλότητα που τον διακρίνει, απάντησε σε ένα σωρό απορίες τις οποίες είχαμε και τις κρατούσαμε για έναν τέτοιο καλλιτέχνη…
Ποιους σταθμούς θα ξεχωρίζατε στη μακρά πορεία σας στο τραγούδι;
Το ξεκίνημα μου έγινε σε μικρή ηλικία από τη Γαλλία, όπου πήγα αμέσως μετά το Γυμνάσιο. Εκεί ξεκίνησα δειλά-δειλά σαν πιανίστας, αφού πέρασα από πολλές οντισιόν, γιατί ήθελα οπωσδήποτε να παραμείνω στο Παρίσι. Στη Γαλλία συνάντησα πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες και ποιητές που σημάδεψαν την πορεία μου όπως ο Louis Aragon. Και παρόλο που ήταν τόσο σπουδαίοι, ήταν συνάμα τόσο απλοί και ανθρώπινοι. Αυτό ίσως ήταν το κυριότερο που έμαθα από αυτούς. Να κρατώ χαμηλούς τόνους ως καλλτέχνης, διότι όποιος φωνάζει δεν σημαίνει πάντα ότι έχει και δίκιο. Στη Γαλλία έμεινα δεκαπέντε χρόνια όμως τα καλοκαίρια ερχόμουν πάντα στην Ελλάδα. Το ’62 ξεκίνησα ως συνθέτης στην εταιρία Λύρα (μαζί με τον Νότη Μαυρουδή) και εκεί βγάλαμε το πρώτο τραγούδι “Μια αγάπη για το Καλοκαίρι”. Τότε ξεκίνησε και αυτό που ονομάστηκε “Νέο Κύμα” στο Ελληνικό τραγούδι. Πρότεινα στη Λύρα, επηρεασμένος από τo κίνημα της Γαλλικής Nouvelle Vague (Νέο Κύμα) να δώσουμε αυτό τον όρο στα τραγούδια εκείνα. Και έτσι καθιερώθηκε το Νέο Κύμα το οποίο κράτησε μέχρι τη Δικτατορία. Αυτός ήταν άλλος ένας πολύ σημαντικός σταθμός, διότι δημιούργησα έναν δικό μου δρόμο, δεν ακολούθησα τα χνάρια ούτε του Χατζηδάκι, ούτε του Θεοδωράκη, ούτε του Ξαρχάκου, που ήδη ήταν καθιερωμένοι συνθέτες. Ετσι εμπιστεύθηκα τα πρώτα τραγούδια του νέου κύματος στη Καίτη Χωματά, την Πόπη Αστεριάδη κ.ά..
Είστε ο πρώτος συνθέτης που μελοποίησε τον Καββαδία και γενικότερα ασχοληθήκατε αρκετά με τη μελοποίηση. Τι ωθεί έναν μουσικό να μελοποιήσει ένα ποίημα;
Η αλήθεια είναι πως εκείνη την εποχή οι περισσότεροι μελοποιούσαν Ελύτη, Ρίτσο, Σεφέρη. Εγώ δεν ήθελα να μελοποιήσω όλο το έργο ενός ποιητή. Ηθελα να βγαίνει τραγούδι μέσα από κάθε ποίημα, ένα τραγούδι με ιστορία που έχει αρχή, μέση και τέλος. Στον Καββαδία, όπως π.χ στον “Ιδανικό και ανάξιο εραστή”, το ίδιο το ποίημα είναι μια μικρή ιστορία με αρχή, μέσο και τέλος. Αυτό είναι που με τράβηξε.
Εχετε πει πως «το να βγαίνει η μελωδία από μέσα σου, δεν μαθαίνεται σε κανέναν. Είναι έμφυτο ταλέντο. Μπορεί και να μην έχεις πάει σε ωδείο, αλλά να είσαι συνθέτης τραγουδιών και να μην ξέρεις να τα παίξεις ή να τα γράψεις». Υπάρχουν σήμερα νεότεροι δημιουργοί τους οποίους ξεχωρίζετε;
Και βέβαια υπάρχουν. Ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Φοίβος Δεληβοριάς, ο Παντελής Θαλασσινός, οι Κατσιμιχαίοι παλιότερα κ.ά.. Υπάρχουν πολλά σκόρπια σημαντικά τραγούδια από αρκετούς καλούς νέους συνθέτες. Τα ταλέντα πάντα λάμπουν… Εχουμε ταλέντα και σήμερα.
Εχετε συνεργαστεί με μερικούς από τους πιο διακεκριμένους ερμηνευτές του ελληνικού τραγουδιού. Ξεχωρίζετε κάποιον/α για τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο προσέγγισε τις συνθέσεις σας;
Ναι, την Τάνια Τσανακλίδου και την Ελένη Δήμου κ.ά..
Το ζητούμενο είναι ακριβώς, να βγει η κρυμμένη ψυχή του κάθε τραγουδιστή, αυτό θέλω να αναδείξω, μια εντελώς καινούργια ερμηνεία.
Αλλά όταν οι τελευταίοι παρασύρονται σε εμπορικές επιτυχίες, αυτό το θαύμα της ερμηνείας κρύβεται. Εγώ το ψάχνω και το βρίσκω. Ξέρω να ψυχολογώ…
«Τα ραδιόφωνα παίζουν τραγούδια κατά παραγγελία» έχετε πει. Πιστεύετε πως το ραδιόφωνο έχει τη δύναμη σήμερα να “εκπαιδεύει” ακροατές;
Αυτό το “κατά παραγγελία” γίνεται τα τελευταία 15-20 χρόνια. Όμως το ραδιόφωνο δεν έχει πια τη δύναμη να εκπαιδεύσει το κοινό, όταν κατά παραγγελία ακούγονται playlist όλη την ημέρα.
Και δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει ελεύθερη ραδιοφωνία. Από την άλλη το διαδίκτυο έχει μπει πια οριστικά στην ζωή μας και δημιουργεί ένα καινούργιο είδος- ας πούμε- πολιτισμού.
Πώς είδατε τις εξελίξεις στην Κρατική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση;
Καλά, εκεί ήταν κοινό μυστικό πως γινόταν “μεγάλο πάρτι”. Ολοι το ξέρανε. Αλλά οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει Κρατική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση. Διότι είναι σημαντικός πυρήνας πολιτισμού. Το Αρχείο δε της ΕΡΤ είναι καταπληκτικό. Ολα αυτά πρέπει να δοθούν και να είναι ανοικτά προς τον κόσμο.
Υπάρχει κάτι που να σας ενοχλεί ή να σας στενοχωρεί στην ελληνική μουσική σκηνή σήμερα;
Η ιδέα του έντεχνου με ενοχλεί. Για μένα είναι ένας ψεύτικος όρος. Κάποιοι θέλουν να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους. Στο έντεχνο μπορείς να λες ό,τι θέλεις και υπολογίζεις ότι κάνεις κουλτούρα. Όλα αυτά για μένα είναι ξένα πράγματα. Το τραγούδι είναι ένα. Δεν έχεις το δικαίωμα να επιβάλλεις την γνώμη σου σε μερίδα του κόσμου. Εγώ δεν το κάνω ποτέ. Ακούω τα πάντα. Ενα σκυλάδικο μπορεί να ξυπνήσει θαυμάσια αισθήματα σ’ ένα ζευγάρι, επειδή βρεθήκανε κάποτε μαζί -κι ας μείνει σκυλάδικο για τους άλλους. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κατηγορούμε τίποτα. Οτιδήποτε τραγουδά ο κόσμος μετά από χρόνια, αξίζει να το τραγουδά.
Εχετε κάποια σχέδια για το μέλλον;
Ναι μετά τις γιορτές θα κυκλοφορήσει μια ανθολογία με μελοποίηση του Καβάφη. Πρόκειται για μια σειρά 14 ερωτικών ποιημάτων του μεγάλου ποιητή με βαθύ νόημα, όπως η Μονοτονία, τα Παράθυρα, τα Κεριά, οι Φωνές, Ομνύει κ.ά.. Θεωρώ πολύ σημαντική αυτήν τη δουλειά. Κι έπειτα θα ήθελα να κάνω έναν καθαρά λαϊκό δίσκο… Όπως το νοιώθω εγώ το λαϊκό…
Μακάρι να έρθω για την παρουσίαση του και πάλι εδώ στο ιστορικό καφέ του Δημοτικού Κήπου, που είναι ένας καταπληκτικός χώρος. Τέτοια αμεσότητα και αγάπη από το χανιώτικο κοινό είχα καιρό να συναντήσω.
