Ένα µοναδικό ταξίδι στην ιστορία της µελάνης, την προσφορά της στον ανθρώπινο πολιτισµό και τη διάδοση της πληροφορίας αλλά και την εξέλιξη που γνώρισε παράλληλα µε την τέχνη της τυπογραφίας, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν όσοι βρέθηκαν το Σάββατο το απόγευµα στο Αµφιθέατρο του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη στο Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων.
Ξεναγός σε αυτό το ταξίδι ήταν η χηµικός και υπεύθυνη του Εργαστηρίου Συντήρησης Σπανίων Βιβλίων και Αρχείων του Πανεπιστηµίου Κρήτης που βρίσκεται στο Ρέθυµνο, Νίκη Πετράκη, η οποία µίλησε µε θέµα “Μελάνι και χηµεία: 16ος – 19ος αιώνας. Οι απαρχές της έντυπης εικόνας µέσα από την οπτική της συντήρησης βιβλίων και αρχείων”.
«Το µελάνι είναι ένα υλικό αθόρυβο και ταπεινό, που είναι συνυφασµένο διαχρονικά µε την ανάγκη να καταγραφεί, να διασωθεί, να επικοινωνηθεί και να εκφραστεί η µνήµη, η καλλιτεχνική δηµιουργία, ο ανθρώπινος πολιτισµός», σηµείωσε η κα Πετράκη, µιλώντας στα “Χ.ν.”.
Η προέλευση του µελανιού, όπως τόνισε, χάνεται στα βάθη των αιώνων: «Το συναντάµε στην Κίνα περίπου το 3000 π.Χ., στην Αίγυπτο το 2700 π.Χ., το συναντάµε στη Μεσοποταµία και την Περσία και µετέπειτα στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα όπου βλέπουµε και τις προσπάθειες για να περάσει από την αλχηµεία στη χηµεία τον 18ο και 19ο αιώνα», ανέφερε σχετικά.
Στην οµιλία της, η κα Πετράκη έκανε αναφορά στις δύο µεγάλες κατηγορίες µελάνης, στις πρώτες ύλες, στη σύνθεση των συστατικών, στα χαρακτηριστικά, στις ιδιότητες και στις χρήσεις στο πέρασµα των αιώνων.
Μίλησε για τις βελτιώσεις, ανάλογα µε το υπόστρωµα γραφής και παρουσίασε τις προσαρµογές ακολούθησαν την εξέλιξη της επανάστασης στην τυπογραφία. Αναφέρθηκε ακόµα στη διαφοροποίηση που υπήρξε, λόγω της εξέλιξης της επιστήµης της χηµείας, µε την ανακάλυψη συνθετικών ουσιών στις αρχές του 19ου αιώνα.
«Το µελάνι είναι ένα υλικό απαραίτητο για να µπορούµε να εκφραστούµε και µας έδωσε τεράστιες δυνατότητες, ως µελάνη γραφής σε συνδυασµό µε την τυπογραφία, για να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι µεταξύ τους, να µεταφέρουν και να ανταλλάξουν ιδέες, για να διοικηθούν ολόκληρα κράτη. Το µελάνι, όπως και το χαρτί, ήταν δύναµη και εξουσία, που αρχικά ήταν συγκεντρωµένη σε λίγους ανθρώπους. Όταν όµως άρχισε το µελάνι να κατασκευάζεται κι από µικρές οµάδες, ερασιτεχνικά, και µαζί µε τη διάδοση του χαρτιού, τότε άρχισε να “σπάει” το ολιγοπώλιο αυτής της εξουσίας και η γνώση να διαδίδεται σε περισσότερους ανθρώπους. Ο πολιτισµός µας χρωστάει πάρα πολλά πράγµατα στο µελάνι», σηµείωσε η κα Πετράκη, ενώ ανέφερε ότι ιστορικά εντοπίζονται πολλές συνταγές παραγωγής µελάνης από τον Θεόφραστο και τον Όµηρο έως τους Βυζαντινούς µοναχούς και τους πρώτους Ευρωπαίους τυπογράφους.
Να σηµειώσουµε ότι η οµιλία της Πετράκη ήταν πλαισιωµένη µε την προβολή φωτογραφιών σπάνιων βιβλίων και εγγράφων, που έδειχναν την εξέλιξη των υλικών αλλά και τις δυσκολίες συντήρησης των παλιών αυτών ντοκουµέντων. Παράλληλα, λόγω της Ηµέρας της Γυναίκας, η οµιλήτρια έκανε ειδική αναφορά στη συµβολή των γυναικών στην ανάπτυξη της βιοµηχανοποιηµένης τυπογραφίας από τις αρχές της εµφάνισής της.
Τέλος, ερωτηθείσα αν η εποχή της µελάνης φτάνει στο τέλος της µε την εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας απάντησε: «Ζούµε την εποχή ενός άυλου πολιτισµού. ∆εν µπορώ να γνωρίζω τι θα γίνει µε τη µελάνη. Είµαι συναισθηµατικά δεµένη µε αυτό το βιβλίο και το µελάνι. Σίγουρα πάντως διαφοροποιούνται τα πράγµατα και εµείς καλούµαστε να προσαρµοστούµε σε αυτές τις αλλαγές».
Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το Περιφερειακό Τµήµα Κρήτης της Ένωσης Ελλήνων Χηµικών (Ε.Ε.Χ.) και το Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη, µε αφορµή την Πανελλήνια Ηµέρα της Χηµείας και ήταν ενταγµένη στο πλαίσιο της δράσης “Χηµεία και καθηµερινή ζωή”.
Το “παρών” στην εκδήλωση έδωσαν, µεταξύ άλλων, ο Γενικός ∆ιευθυντής του Ιδρύµατος ‘‘Ελ. Βενιζέλος’’ Νίκος Παπαδάκης και οι περιφερειακοί σύµβουλοι Μανόλης Φραγκάκης και Σοφία Μαλανδράκη, ενώ µετά το τέλος της εκδήλωσης ακολούθησε ξενάγηση στο Μουσείο Τυπογραφίας.
