Το νερό, ως βασικό συστατικό και προαπαιτούμενο ζωής, δεν αποτελεί εμπορικό προϊόν, αλλά βασική διαχρονική κληρονομιά, που οφείλομε να προστατεύομε και να διαχειριζόμαστε ορθολογικά για να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα και η ποιότητά του στο διηνεκές.
Η περιβαλλοντική κρίση και κυρίως η αυξανόμενη ζήτηση νερού υποχρεώνει τις σημερινές κοινωνίες να τροποποιήσουν το πρότυπο διαχείρισής του. Εν πολλοίς, η επιβίωση ανθρώπων στον πλανήτη θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα και πόσο αποτελεσματικά θα γίνουν οι απαιτούμενες προσαρμογές στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες (Angelakis et al., 2018). ‘Αλλωστε, ‘’η ιστορία του νερού ταυτίζεται με την ιστορία του κόσμου και η ποιότητα του νερού με τη ζωή’’.
Σήμερα, που σχεδόν όλοι οι φυσικοί πόροι φτάνουν στα όρια της ελλειμματικότητάς τους, η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση για όσους από αυτούς είναι εφικτό, αποκτά ιδιαίτερη σημασία και είναι πρώτης προτεραιότητας. Ιδιαίτερα για τους υδατικούς πόρους αυτό αποτελεί αναγκαιότητα και θα πρέπει να τεθούν έγκαιρα οι βάσεις για μια εναρμονισμένη και αποτελεσματική νομοθετική ρύθμιση της ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης μη συμβατικών υδατικών πόρων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και φυσικά στην Ελλάδα. Πρωταρχικό μας μέλημα θα πρέπει να είναι η κατάργηση των όρων “απόρριμμα” και “απόβλητο”.
Σε σχετικά θέματα η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), δυστυχώς εξακολουθεί να παραμένει ουραγός και οπισθοδρομική σε καινοτόμες εξελίξεις των υδατικών πόρων. Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών ασχολήθηκαν την τελευταία 15/ετία με την έκδοση Οδηγίας επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων μόνο για άρδευση και εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων (EC-COM, 2018) με πολύ αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, που πρακτικά την κάνουν σχεδόν ανεφάρμοστη. Αντίθετα, στην Καλιφόρνια η τοπική Κυβέρνηση ενέκρινε παρόμοια Οδηγία το 1918 πολύ πιο προωθημένη και πρακτικά εφαρμόσιμη. Σήμερα, οι ΗΠΑ πρωτοπορούν στην επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων ακόμη και για πόσιμη χρήση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Orange County της Καλιφόρνιας, που εμπλουτίζει τον υπόγειο υδροφορέα υδροδότησης της πόλης με υγρά απόβλητα μετά από προωθημένη επεξεργασία τους (ανακυκλωμένο πόσιμο νερό) και φυσικά τον προστατεύει από υφαλμύρωση με την κατασκευή ενός υδραυλικού φράκτη με 23 γεωτρήσεις εμπλουτισμού τους με το ίδιο νερό (Αγγελάκης, 2022).
Το Ισραήλ πρωτοπορεί διεθνώς στις τεχνολογίες υδατικών πόρων και κυρίως αυτών επαναχρησιμοποίησης και αφαλάτωσης. Επαναχρησιμοποιούν το 90% των επεξεργασμένων εκροών των αστικών τους υγρών αποβλήτων. Οι εξαγωγές νέων τεχνολογιών υδατικών πόρων έχουν διπλασιαστεί την τελευταία 10/ετία. Περισσότερες από 200 ισραηλινές εταιρείες εξάγουν τεχνολογικά προϊόντα σε περισσότερες από 100 χώρες, για την ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, αφαλάτωση και την ασφάλεια του νερού, αξίας πάνω από 1,5 δισεκ. $ ετησίως. Και εμείς εισάγουμε σχετικά προϊόντα από αυτούς, ενώ θα μπορούσαμε να παράξουμε παρόμοια προϊόντα και τεχνολογίες.
Επίσης, το Τμήμα Πόσιμου Νερού του Συμβουλίου Ελέγχου Υδατικών Πόρων της Καλιφόρνιας (SWRCB) έχει αναθέσει σε ομάδα εμπειρογνωμόνων την δημιουργία ενιαίων κριτηρίων ανακύκλωσης νερού για άμεση επαναχρησιμοποίησή του για πόσιμη χρήση, που αναμένεται να ολοκληρωθούν την 31η Δεκεμβρίου 2023. Ακόμη, το Λος Άντζελες σχεδιάζει μέχρι το 2033 να ανακυκλώσει το 100% του υδρευτικού νερού του και να ελαττώσει σημαντικά τη δαπανηρή εξάρτησή του από το νερό από τη λεκάνη του ποταμού Κολοράντο.
Επιπλέον, η περιοχή Hampton Roads της Βιρτζίνια, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση στρατιωτικών και ναυτικών εγκαταστάσεων, σχεδιάζει να ανακυκλώσει το 100 % των εκροών των υγρών αποβλήτων της μέσω ενός συστήματος ανάκτησής των από υπόγειους υδροφορείς. Επίσης, η νέα νομοθεσία επιτρέπει στην US, EPA να δημιουργήσει μια μόνιμη ομοσπονδιακή διϋπηρεσιακή ομάδα εργασίας για την επαναχρησιμοποίηση του νερού (US, EPA, 2022).
Στην Ελλάδα επαναχρησιμοποιούμε λιγότερο από 7% των επεξεργασμένων νερών, κυρίως για άρδευση, όταν διεθνώς υπάρχουν πόλεις που υδροδοτούνται αποκλειστικά με ανακυκλωμένο νερό αστικών υγρών αποβλήτων και εμείς ακόμη διστάζομε αν πρέπει ή όχι να αρδεύομε αγροτικές καλλιέργειες με επεξεργασμένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων. Και αυτό, όταν πολλά από τα αρδευτικά νερά, που χρησιμοποιούμε, όπως αυτά των ποταμών Αξιού, Νέστου, Στρυμόνα και Αλιάκμονα, δεν υπερτερούν ποιοτικά σημαντικά ακόμη και των εκροών δευτεροβάθμιας επεξεργασίας.
Στο μέλλον όλο και περισσότερο η διαχείριση των υδατικών πόρων, θα βασίζεται σε τεχνολογίες ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης και γενικά χρήσης των μη συμβατικών υδατικών πόρων. Ειδικότερα, η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού σε παγκόσμιο, Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο στο άμεσο μέλλον, θα αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς και γι’ αυτό επιβάλλεται η λήψη άμεσων μέτρων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και Εθνικό, που να προωθούν έργα σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση νερού (IWA, 2022). Σημειώνεται ότι το κόστος προωθημένης επεξεργασίας εκροών δευτεροβάθμιας επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων για την παραγωγή πόσιμου νερού, είναι μικρότερο ακόμη και από το κόστος αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού.
Είναι απολύτως επιβεβλημένο οι πολιτικοί και τεχνοκράτες, που συμμετέχουν στα κέντρα εξουσίας και λήψης αποφάσεων, βοηθούντων τα μέγιστα και των πολυάριθμων δημοσιογραφούντων, να μην εξαντλούνται στα προφανή, στη λεγόμενη “καθημερινότητα” και στα προβλήματά της και ο ορίζοντάς τους να επεκτείνεται πέραν των προσεχών εκλογών. ́Οπως έλεγε ο John F. Kennedy, “τα προβλήματα του κόσμου δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν από τους σκεπτικιστές ή τους κυνικούς, των οποίων οι ορίζοντες περιορίζονται στα προφανή. Χρειαζόμαστε ανθρώπους, που μπορούν να ονειρεύονται πράγματα, που ποτέ δεν προυπήρξαν.’’
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
Βιβλιογραφία
1. Angelakis, A. N., Asano, T., Bahri, A., Jimenez, B. E., and G. Tchobanoglous, G. (2018). Water Reuse: From ancient to the modern times and future. Front. Environ. Sci. 6 (26): 1-17, doi: 10.3389/fenvs.2018.00026.
2. EC-COM (2018). European Commission. Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on Minimum Requirements for Water Reuse (337 Final); European Commission: Brussels, Belgium.
3. IWA(2022).WaterReuseintheUSA:Atrendontherise.TheSource 26: 25-27.
4. WHO (2022). Guidelines for drinking-water quality: Fourth edition incorporating the first and second addenda. WHO, https://www.who.int/publications/i/item/9789240045064
5. US, EPA (2022). News in Water Reuse Regulations and Guidelines. US. EPA, https://www.epa.gov/waterreuse/news-water-reuse-regulations- and-guidelines
