Ένα σημαντικό βιβλίο για τα μεγάλα και πιεστικά προβλήματα της εποχής μας γραμμένο με σαφήνεια και συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής εξεδόθη πρόσφατα με συγγραφείς τους Graeme Maxton και Jorgen Randers.
O Graeme Maxton είναι γενικός γραμματέας της λέσχης της Ρώμης ( Club of Rome) και ο Jorgen Randers καθηγητής στρατηγικής για το κλίμα στο Νορβηγικό πανεπιστήμιο Επιχειρηματικότητας. Οι συγγραφείς στο πόνημα τους αυτό προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ανεπτυγμένα κράτη του πλανήτη προτείνοντας συγκεκριμένους και εφαρμόσιμους άξονες πολιτικής για την υπέρβαση τους. Θεωρούν ότι οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα πλούσια και ανεπτυγμένα κράτη σήμερα είναι
Α) Η υψηλή ανεργία που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα
Β) Η αυξανόμενη ανισότητα στο εισόδημα και στο πλούτο μεταξύ των πολιτών , και
Γ) Η επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή που έχει σαν αποτέλεσμα ακραία καιρικά φαινόμενα
Καθώς στις πλούσιες κοινωνίες του πλανήτη δίδεται έμφαση στα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και στην οικονομική ανάπτυξη, οι περισσότερες προταθείσες μέχρι σήμερα λύσεις στα προαναφερθέντα προβλήματα είναι αναποτελεσματικές και μη αποδεκτές πολιτικά. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι στα ανεπτυγμένα κράτη σήμερα παρατηρούνται τα εξής
1. Αυξανόμενη υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές που έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας και των οικονομικών ανισοτήτων.
2. Γήρανση του πληθυσμού
3. Αυξανόμενη δυσκολία στη πρόσβαση σε φυσικούς πόρους
4. Κλιματική αλλαγή , και
5. Μικρή αύξηση της παραγωγικότητας σε τομείς όπου η ανθρώπινη εργασία δεν υποκαθίσταται από μηχανές
Εάν αυτές οι προκλήσεις , υποστηρίζουν , αντιμετωπισθούν με τους κανόνες που καθορίζει η προσήλωση στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο και τους κανόνες της αγοράς , τα προαναφερθέντα προβλήματα αντί να αντιμετωπισθούν θα οξυνθούν. Πιστεύουν ότι είναι αναγκαίο οι κυβερνήσεις να σχεδιάσουν και να επιβάλλουν ορισμένους ρυθμιστικούς κανόνες αντί να αφήνουν την επίλυση των προκλήσεων αυτών στο “ αόρατο χέρι “ των αγορών.
Στα πλαίσια των κυβερνητικών σχεδιασμών και ρυθμίσεων οι συγγραφείς προτείνουν 13 μέτρα πολιτικής τα οποία μπορούν να εφαρμοσθούν σταδιακά σε βάθος δεκαετιών για την αντιμετώπιση της ανεργίας , της ανισότητας και των κλιματικών αλλαγών. Τα μέτρα αυτά είναι
1. Μείωση του ετήσιου χρόνου εργασίας για να υπάρχει σε κάθε πολίτη περισσότερος ελεύθερος χρόνος.
2. Αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης για να μπορεί κάθε πολίτης μεγάλης ηλικίας να προσφέρει και για να ανακουφισθούν τα ταμεία συνταξιοδότησης.
3. Διεύρυνση της έννοιας της εργασίας ούτως ώστε να συμπεριλάβει και εκείνους που προσφέρουν εργασία και φροντίδα στο σπίτι.
4. Αύξηση των επιδομάτων ανεργίας ούτως ώστε να υπάρχει διαθέσιμο εισόδημα και αγοραστική δύναμη στους μη εργαζόμενους κατά τη μεταβατική περίοδο.
5. Αύξηση της φορολογίας των επιχειρήσεων και των πλουσίων με στόχο την αναδιανομή των κερδών ιδίως εκείνων που οφείλονται στην αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές.
6. Αύξηση των πράσινων κινήτρων για τη παραγωγή οικολογικών προιόντων με οικολογικές διεργασίες είτε με την εκτύπωση νέου χρήματος η με την αύξηση των φόρων με στόχο την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.
7. Αύξηση της φορολογίας των ορυκτών καυσίμων και απόδοση των φόρων σε όλους τους πολίτες ούτως ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
8. Μείωση της φορολογίας της απασχόλησης και αύξηση της φορολογίας των εκπομπών ρύπων και της χρήσης εξεντλήσιμων φυσικών πόρων για τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος και της χρήσης φυσικών πόρων με παράλληλη αύξηση της απασχόλησης.
9. Αύξηση των φόρων κληρονομιάς για την αύξηση της φιλανθρωπίας και τη μείωση της οικονομικής ανισότητας
10. Αύξηση του συνδικαλισμού των εργαζομένων για την αύξηση των εισοδημάτων τους και τη μείωση της εκμετάλλευσης τους
11. Περιορισμό του διεθνούς εμπορίου όπου αυτό είναι απαραίτητο για τη προστασία των θέσεων εργασίας , του περιβάλλοντος και την αύξηση της ευημερίας
12. Ενθάρρυνση της δημιουργίας μικρών οικογενειών με τη μείωση της γεννητικότητας για τη μείωση των πιέσεων στο πλανήτη λόγω του αυξημένου πληθυσμού
13. Καθιέρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για την ενίσχυση εκείνων που το χρειάζονται περισσότερο
Οι συγγραφείς θεωρούν ότι οι προτάσεις αυτές δεν είναι ουτοπικές αλλά ρεαλιστικές και θα είναι πολιτικά αποδεκτές στις ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη. Όπως αναφέρουν , όταν το 1972 εξεδόθη η έκθεση της Λέσχης της Ρώμης με τίτλο “ Τα όρια της μεγέθυνσης ” ( The limits to growth ) θεωρείτο ότι ήταν σχετικά απλή η αποφυγή των κοινωνικών και περιβαλλοντικών κινδύνων και προκλήσεων. Για την επίτευξη αυτού θα έπρεπε να επιβληθούν κάποια όρια στη κατανάλωση ενώ ο πληθυσμός του πλανήτη ήταν αρκετά μικρότερος σε σχέση με σήμερα. Όμως μερικές δεκαετίες αργότερα το οικολογικό μας αποτύπωμα είναι μεγαλύτερο από το αποδεκτό και επιτρεπτό, λόγω της φέρουσας ικανότητας του πλανήτη. Έτσι σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι αναγκαία η αλλαγή πορείας. Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η αλλαγή αυτή θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων οι οποίες θα μεταβάλλουν το επικρατούν σήμερα υπόδειγμα το οποίο χαρακτηρίζεται από έμφαση στην
Α) Ελευθερία του ατόμου
Β) Ελευθερία των αγορών και του εμπορίου
Γ) Στο μικρό μέγεθος των κυβερνήσεων , και
Δ) Στις υψηλές αμυντικές δαπάνες για τη προάσπιση της ασφάλειας των διαφόρων χωρών
Το νέο υπόδειγμα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από έμφαση στη
Α) Δυνατότητα εκπλήρωσης των προσωπικών επιδιώξεων των πολιτών
Β) Στις ελεγχόμενες αγορές και στο ικανοποιητικό διεθνές εμπόριο
Γ) Στο κατάλληλο μέγεθος των κυβερνητικών σχημάτων , και στη
Δ) Προάσπιση της συλλογικής ευημερίας
Οι συγγραφείς δεν αντιτίθενται στην οικονομική μεγέθυνση αλλά θέλουν να της προσδώσουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία θα βοηθήσουν την επίλυση των μεγάλων και χρονιζόντων σημερινών προβλημάτων. Ούτε θέλουν να αλλάξουν ριζικά την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων χωρίς όμως να πιστεύουν ότι η ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών και η απουσία κρατικών η διακρατικών ρυθμίσεων θα οδηγήσει στην επίλυση των σοβαρών προβλημάτων. Περισσότερο συνιστούν μία σειρά μεταρρυθμίσεων προτείνοντας διάφορες αλλαγές τις οποίες θεωρούν ρεαλιστικές και υλοποιήσιμες. Συμπεραίνουν δε ότι οι κοινωνίες στα πλούσια κράτη της γης μπορούν να αποδεχθούν πολιτικά και να πραγματοποιήσουν σταδιακά τις αλλαγές εκείνες που θα τους επιτρέψουν να επιτύχουν μία διατηρήσιμη ευημερία στο παρόν και στο μέλλον , αντιμετωπίζοντας σε βάθος χρόνου τα μεγάλα σημερινά τους προβλήματα δηλαδή της ανεργίας , της οικονομικής ανισότητας και των κλιματικών αλλαγών.
Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
