Καθώς η Ένωση προετοιµάζεται να αντιµετωπίσει νέες κρίσεις και απειλές το ζητούµενο είναι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης
Τις προάλλες ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η «Στρατηγική ετοιµότητας της ΕΕ για την πρόληψη και την αντίδραση σε αναδυόµενες απειλές και κρίσεις». Συντάχθηκε µε βάση την πρόσφατη έκθεση του πρώην προέδρου της Φινλανδίας µε τίτλο «Ασφαλέστεροι Μαζί – Ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής προετοιµασίας και ετοιµότητας». Η Στρατηγική ανακοινώθηκε καθώς η Ένωση αντιµετωπίζει όλο και πιο σύνθετες κρίσεις και προκλήσεις.
Αυτές περιλαµβάνουν τις αυξανόµενες γεωπολιτικές εντάσεις και συγκρούσεις, τις υβριδικές απειλές και τις απειλές για την κυβερνοασφάλεια, τη χειραγώγηση και τις παρεµβάσεις από ξένες υπηρεσίες πληροφοριών, καθώς και την κλιµατική αλλαγή και τις αυξανόµενες φυσικές καταστροφές. Γι’ αυτό η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιµη να προστατεύσει τους πολίτες της και τις βασικές κοινωνικές λειτουργίες και υποδοµές που είναι ζωτικής σηµασίας για τη δηµοκρατία και την καθηµερινή ζωή.
Η Στρατηγική προσεγγίζει ολοκληρωµένα όλους τους κινδύνους και εµπλέκει τους φορείς διακυβέρνησης όλων των επιπέδων (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και της ΕΕ) αλλά και το σύνολο της κοινωνίας. Τους πολίτες, τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και την επιστηµονική και ακαδηµαϊκή κοινότητα.
Οι απειλές. Προετοιµάζοντας µια παρουσίαση µε αντικείµενο την Προστασία των πολιτών από Ατυχήµατα, Καταστροφές και Κρίσεις επιχείρησα µια καταγραφή των απειλών που αντιµετωπίζουν σήµερα οι Έλληνες πολίτες. Αυτές κατατάσσονται σε τρείς µεγάλες κατηγορίες. Κατ’ αρχάς οι Μείζονες απειλές υγείας από τις οποίες προέρχονται διαχρονικά οι περισσότεροι θάνατοι και αναπηρίες (βλ. Αιτίες θανάτου: έτος 2022, πηγή: ΕΛΣΤΑΤ).
Περιλαµβάνουν τις καθηµερινές συνήθειες και συµπεριφορές όπως κάπνισµα, κατανάλωση αλκοόλ και κακή διατροφή. Τους τραυµατισµούς, ιδίως λόγω τροχαίων αλλά λόγω ατυχηµάτων στο σπίτι, σε ψυχαγωγικές και σε αθλητικές δραστηριότητες. Και τις επιδηµίες από νεοεµφανιζόµενα µικρόβια (π.χ. Covid) αλλά και από µειωµένη εµβολιαστική κάλυψη (π.χ. γρίπη).
Άλλη σηµαντική κατηγορία είναι οι Φυσικές και τεχνολογικές απειλές. Στη χώρα µας, οι απειλές αυτές δεν συνδέονται µε πολλές ανθρώπινες απώλειες αλλά κυρίως µε οικονοµικές ζηµίες. Περιλαµβάνουν σεισµούς, πληµµύρες, δασικές και αστικές πυρκαγιές, όλες τις επιπτώσεις της κλιµατικής κρίσης (επικίνδυνα καιρικά φαινόµενα, ξηρασία, ερηµοποίηση, εξαφάνιση ειδών). Τελευταία κατηγορία είναι οι Κοινωνικές απειλές, όπως διαπροσωπική βία (που περιλαµβάνει και τον πόλεµο), απάτες, φτωχοποίηση και τις κάθε είδους εξαρτήσεις.
Η παραπληροφόρηση. Τα τελευταία χρόνια έχει εµφανιστεί και µια νέα απειλή, η παραπληροφόρηση, που ενισχύει τα καταστροφικά αποτελέσµατα των περισσότερων απειλών και πρέπει να θεωρηθεί ως ιδιαίτερα σηµαντική, αν όχι η σηµαντικότερη.
Έχουµε γράψει στο παρελθόν για τη µεθοδολογία της προµελετηµένης διάδοσης από την καπνοβιοµηχανία, συγκεχυµένων και παραπλανητικών πληροφοριών, µε στόχο την απόκρυψη των γεγονότων που συνέδεαν το κάπνισµα µε τον καρκίνο και την υποβάθµιση της υγείας γενικότερα (βλ. ΧΝ 28/4/20). Στην παραπληροφόρηση όσον αφορά τη διατροφή οφείλεται εν πολλοίς η επιδηµία παιδικής (και όχι µόνο) παχυσαρκίας. Και φυσικά όλη η παραφιλολογία κατά των εµβολιασµών, συχνά και από ανεύθυνους πολιτικούς, έχει οδηγήσει σε επιπλέον θανάτους από επιδηµίες, ακόµη και την επανεµφάνιση εξαφανισµένων ασθενειών ακόµη και σε ανεπτυγµένες χώρες (βλ. ιλαρά στις ΗΠΑ).
Μια κατηγορία απειλών που έχουν αποτελέσει αντικείµενο έντονης παραπληροφόρησης είναι και όσες συνδέονται µε την κλιµατική αλλαγή και τη σχέση της µε την χρήση ορυκτών καυσίµων. Η βιοµηχανία πετρελαίου χρησιµοποίησε µεθόδους παρόµοιες µε εκείνες της καπνοβιοµηχανίας για να παραπληροφορήσει τον κόσµο έτσι που να διαδοθεί η άποψη ότι η κλιµατική αλλαγή δεν συνδέεται µε την άκριτη κατανάλωση ορυκτών καυσίµων (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο – βλ. ΧΝ 9/1/24). Παρόλες τις προειδοποιήσεις των επιστηµόνων της ∆ιακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιµατική Αλλαγή (IPCC) οι εταιρείες αυτές επεκτείνουν τα προγράµµατα εξορύξεων, ακόµη και στην άµεση γειτονιά µας.
Με παραπληροφόρηση διάφοροι απατεώνες προσπαθούν τα ξεγελάσουν (ιδίως ηλικιωµένους) ανυποψίαστους πολίτες προκειµένου να τους αποσπάσουν χρήµατα (βλ. ‘‘Χ.Ν.’’ 8/1/25). Είτε προσποιούµενοι τραυµατισµό συγγενικών προσώπων, είτε εµφανιζόµενοι ως υπάλληλοι οργανισµών κοινής ωφελείας ή ακόµη και ως µέλη των σωµάτων ασφαλείας.
Τέλος, η παραπληροφόρηση πρωταγωνιστεί στον ανταγωνισµό µεταξύ µεγάλων δυνάµεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία) αλλά και µεταξύ κρατών µε διασυνοριακές διαφορές ιδίως στις περιπτώσεις ένοπλων συγκρούσεων (π.χ. Παλαιστίνη και Ουκρανία). Το διαδίκτυο είναι γεµάτο µε σχετικές «ψευδείς ειδήσεις» που συχνά περιλαµβάνουν και ψευδή βίντεο (κατασκευασµένα µε σύγχρονα εργαλεία Τεχνητής Νοηµοσύνης) στα οποία εµφανίζονται γνωστές προσωπικότητες να λένε πράγµατα που δεν έχουν πει ποτέ στ’ αλήθεια…
Ευτυχώς υπάρχουν οργανισµοί, οι οποίοι διερευνούν και καταρρίπτουν τις ψευδείς ειδήσεις και γενικά την παραπληροφόρηση ελέγχοντας τις εξονυχιστικά (π.χ. ΕλληνικάHoaxes, EU Disinfo Lab και Snopes). Όµως για να µην πέσει κανείς θύµα θα πρέπει να αναπτύξει κριτική σκέψη και να την εξασκεί σε κάθε ευκαιρία. Για να προφυλάσσεται από κάθε απειλή και να µην πέφτει θύµα του οποιουδήποτε …
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
*O Παναγιώτης Αλεβαντής φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
