“Το σαπουναριό”
» Ποιητικοί φωτογραφικοί “χρησμοί” του Μιχάλη Πολυχρονάκη
Λέμε καμιά φορά ότι οι εικαστικοί καλλιτέχνες έχουν έναν δικό τους τρόπο να αποτυπώνουν εικόνες της πραγματικότητας.
• Ο τρόπος του εικαστικού μας φωτογράφου Μιχάλη Πολυχρονάκη θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι να ανακαλύψει την “ψυχή” του χώρου και του χρόνου και να αποτυπώσει με το “μαγικό” του “κλικ” την ενεργειακή εικόνα τους. Αυτήν, που ο ίδιος “αξιώθηκε” να “μεταλάβει” μέσα από μια μυστικιστική διαδικασία “επικοινωνίας” του με το ζωντανό (τότε) βιομηχανικό μνημείο, που κράτησε δυο χρόνια.
• Ο Μιχάλης Πολυχρονάκης που εδώ και 25 χρόνια μετουσιώνει σε εικαστικά έργα πανελλαδικής και διεθνούς αναγνώρισης τη μυσταγωγία της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, τούτη τη φορά κάνει μία νέα καλλιτεχνική παρέμβαση.
• Εκδίδει με την ευκαιρία της συμπλήρωσης αυτές τις ημέρες (30 Μαρτίου 2004 – 2014) 10 χρόνων από την ώρα που το φουγάρο του εργοστασίου της ΑΒΕΑ έπαψε για πάντα να καπνίζει.
• Πρόκειται για τη “μυθική” ενότητα “Το σαπουναριό” με φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από το 1997 όταν ακόμα το εργοστάσιο λειτουργούσε αλλά είχε αποφασιστεί η μεταφορά του. Αρχικός στόχος ήταν να “σωθεί” ότι προλάβαινε από την ιστορία του εργοστασίου που ιδρύθηκε στα Χανιά στα 1889 από τον Γάλλο χημικό Ιούλιο Δέις και να παρουσιαστούν οι φωτογραφίες στην ομαδική έκθεση που οργανώθηκε τότε με τίτλο “Εικόνες της Κρήτης που χάνονται».
Ταυτίστηκα
• Ωστόσο, όπως εξομολογείται ο Πολυχρονάκης στον πρόλογο του νέου αυτού λευκώματός του «..δεν με γέμιζε αυτή η διαδικασία “συλλογής αναμνήσεων” για τις επερχόμενες γενιές. Χωρίς να την απαξιώνω αισθανόμουν ότι δεν με αφορούσε. Πίστευα ότι κάτι πιο “προσωπικό” θα μπορούσε να προκύψει αν έσκυβα προσωπικά πάνω στο εργοστάσιο. Θα ήθελα να μιλήσω γι αυτό που ονομάζω «ψυχή» του εργοστασίου. Οι επιρροές μου από το διεθνές φωτογραφικό στερέωμα σίγουρα έπαιξαν το ρόλο τους σ αυτόν μου τον προσανατολισμό…Ετσι προέκυψε το “στοίχημα”:
• Να φιλοτεχνήσω το “πορτραίτο” του εργοστασίου. Ηξερα ότι για να συμβεί αυτό πρέπει πρώτα να ταυτιστώ με το θέμα μου.
• «Δεν μπορεί να ζωγραφίσει το βουνό παρά μόνο αυτός που έχει πρώτα γίνει ο ίδιος βουνό» λέει μια Κινέζικη παροιμία.
• Η ταύτιση αυτή δεν έτυχε της καλύτερης υποδοχής από τους ανθρώπους του εργοστασίου που (φυσικά) δεν καταλάβαιναν, γιατί βρίσκομαι εκεί!…. Για περισσότερο από δύο χρόνια επισκεπτόμουν καθημερινά το εργοστάσιο σε απίθανες ώρες της ημέρας και της νύχτας! Ενα ογκώδες αρχείο από εκατοντάδες φωτογραφίες προέκυψε από την εργασία μου αυτή… Οταν έφυγε το εργοστάσιο (την άνοιξη του 2004) ανακάλυψα ότι στενοχωρήθηκα περισσότερο από πολλούς που εργαζόταν στο χώρο επί δεκαετίες!
• Η ενότητα “Το σαπουναριό” υπήρξε για μένα ένα σχολείο από το οποίο έχουν επηρεαστεί και οι επόμενες εργασίες μου (Ταμπακαριά, Ταρσανάς κ.λπ.).
Ωρα να κοινωνηθούν
• Στον επίλογό του ο καλλιτέχνης, ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα των αναμνήσεών του, καταλήγει: «Ξαναβλέποντας τις φωτογραφίες αυτές (αλλά και το ίδιο το εργοστάσιο) δέκα χρόνια μετά την εγκατάλειψή του, βεβαιώνομαι για μια ακόμα φορά, πως η “ποιητική ματιά” ήταν πράγματι ο ενδεδειγμένος τρόπος προσέγγισης και αποτίμησής του, ιδιαίτερα μάλιστα καθώς έκλεινε τον κύκλο του….»
• Καταληκτικά δε, μας εξηγεί ότι «είναι ώρα να κοινωνηθούν» οι φωτογραφίες αυτές «…αναζητώντας (με το ρίσκο του μηνύματος σε μπουκάλι) τα μάτια εκείνα που θα αναγνωρίσουν στη θέα τους κάτι οικείο κι ας μην ξέρουν τι είναι αυτό».
Ανοίγει δρόμους
• Νοσταλγικό, ποιητικό, εικαστικό το νέο φωτογραφικό λεύκωμα του Μιχάλη Πολυχρονάκη , ξεκινά τώρα την δική του καλλιτεχνική διαδρομή.
• Καταρχάς ως εκδοτικό γεγονός. Αλλά και ως ιστορικό γεγονός που καταγράφει “ποιητική αδεία”, την ιστορία, την πορεία και την κατάληξη ενός από τα λίγα βιομηχανικά μνημεία του Νομού και της Κρήτης, γενικότερα. Ανοίγοντας έτσι δρόμους για την ευρύτερη προσέγγιση τους στο νομό μας.
• Η πρώτη φυσική συνέχεια της έκδοσης είναι, βέβαια, να κοινωνηθούν οι καλλιτεχνικές φωτογραφίες του παλαιού εργοστασίου της ΑΒΕΑ σε καθημερινή κοινή θέα και μελέτη με την έκθεσή τους στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, όπως είχαμε πληροφορηθεί ότι θα γίνει.
• Γεγονός που, πέραν της καλλιτεχνικής δημιουργίας, θα αναδεικνύει και την παρουσία και συμβολή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς σε επίπεδο βιομηχανικών μνημείων. Κάτι που πολύ λίγο έχει αναδειχθεί στα Χανιά.
• Η πολύτιμη πολιτιστικά δουλειά του Πολυχρονάκη, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την διερεύνηση των δυνατοτήτων διαφύλαξης, ανάδειξης και προβολής της ιστορίας του βιομηχανικού μνημείου της ΑΒΕΑ όσο και των άλλων βιομηχανικών -βιοτεχνικών μνημείων που υπάρχουν στο Νομό (ανεμόμυλοι, υδρόμυλοι, χαρουπόμυλοι, ελαιουργεία κ.λπ.) που συναποτελούν μια μεγάλη πολιτισμική κληρονομιά.
Επετειακό
• Τα βιομηχανικά Μνημεία αναγνωρίζονται πλέον ως μια εξίσου σημαντική πολιτιστική κληρονομιά με τα κλασικά και προϊστορικά μνημεία. Και μπορούν να αναδειχθούν και μέσα από πολλές και ποικίλες δραστηριότητες.
• Θα μπορούσε επομένως και η ίδια η ΑΒΕΑ και οι μέτοχοί της να δημιουργήσουν ένα επετειακό εικαστικό και πολιτισμικό γεγονός με τη διοργάνωση μιας εικαστικής έκθεσης μέσα από την οποία -και με παράλληλες εκδηλώσεις- να προβληθούν η ιστορία, η συνέχεια και τα σημερινά προϊόντα της ΑΒΕΑ.
• Φυσικά η έκθεση θα μπορούσε να αποκτήσει και μόνιμο χαρακτήρα είτε στις νέες εγκαταστάσεις της είτε και στον χώρο του παλαιού εργοστασίου στα Χανιά. Ενα τμήμα του οποίου -που υπάρχει ακόμα- θα μπορούσε να συνδεθεί με την όποια αυριανή του χρήση, ώστε να διατηρηθεί ως βιομηχανικό οικιστικό μνημείο.
Αισθάνομαι πραγματικά τυχερός που ένα τέτοιο “μαντείο” με καταδέχτηκε, ξεδιπλώθηκε στα μάτια μου και μου αποκάλυψε τους “χρησμούς” του και εύχομαι να μου δοθεί η δυνατότητα να τους μοιραστώ με τους συμπολίτες μου, ελπίζοντας να φανώ αντάξιος του ιστορικού και ψυχολογικού του φορτίου».
Μιχάλης Πολυχρονάκης, εισαγωγή στο λεύκωμα
“Το σαπουναριό”.
Παρατηρώντας με ανάμεικτα συναισθήματα το άψυχο κουφάρι του σαπουναριού και τα “παγωμένα” φουγάρα του θερμαστηρίου σήμερα, καθώς τόνοι μπετόν τα πολιορκούν, δεν μπορώ να μη θυμηθώ τα γεμάτα σοφία λόγια του Γιάννη Τσαρούχη: «Οι μηχανές είναι ώριμες για τη μυθολογική τους δράση, όταν η τεχνολογία τις αχρηστεύει. Μηχανές που δεν είναι πια χρήσιμες για τίποτα, έχουν ετοιμαστεί για την ποιητική τους αποστολή. Για τη μυθολογική τους δημιουργία. Η συντρόφισσά τους η σκουριά τις σφιχταγκαλιάζει και τις σπρώχνει στην μακαρία οδό ήν οδεύουν. Από ζωντανός εργάτης η μηχανή γίνεται μαντείον απ όπου εκπέμπονται χρησμοί ακατάληπτοι και συγχρόνως πολύ καταληπτοί»
(Από την εισαγωγή στο λεύκωμα του Στέλιου Σκοπελίτη “το Γκάζι”).
(Από την εισαγωγή του Μιχ. Πολυχρονάκη )
