Η ταπεινή φακή, το φαγητό των φτωχών, δεν διαθέτει µόνο πλούσια θρεπτικά συστατικά και εξαιρετική γεύση που την καθιστούν πολύτιµη, αλλά έχει αφήσει και ισχυρό γλωσσικό αποτύπωµα στο µύλο της γλώσσας µας, µέσα από τη συνεχή χρήση της λέξης από την αρχαιότητα έως σήµερα.
Αυτή µάλιστα τη δύναµη της γλώσσας που «κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει» χρησιµοποίησε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός της χώρας µας, χαρακτηρίζοντας τους επικρίνοντες «εκ δεξιών» τις πολιτικές επιλογές του, ως προς το διάλογό του µε την Τουρκία, σαν «πατριώτες της φακής».
Φράση µε ιδιαίτερο σηµασιολογικό φορτίο, που συναντιέται συνηθέστερα και ως «παλικάρια της φακής», αλλά και ως «επαναστάτες της φακής», δηλώνοντας τον ψευτοπαλληκαρά και τον θρασύδειλο που αξιοποιεί συγκυρίες για να εκδηλώσει την αντίθεσή του.
Η φράση χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά, σύµφωνα µε µία ερµηνεία από το Λατίνο κωµωδιογράφο Τίτο Μάκκιο Πλαύτο και από εκεί επεκτάθηκε η χρήση της.
Υπάρχει όµως και µία άλλη ερµηνεία, ευρέως διαδεδοµένη, η οποία αποδίδει τη φράση, σύµφωνα µε τη λαϊκή αντίληψη στο γεγονός ότι τα πραγµατικά παλικάρια δεν τρώνε φακή, τρώνε κρέας.
Άντε όµως να το βρουν την περίοδο της οικονοµικής ανέχειας που διανύουµε, όπου µεγάλο µέρος της Ελληνικής κοινωνίας «ζει κυριολεκτικά µε το φακόσπυρο.». Γνωστή φράση και αυτή η οποία δεν δηλώνει µόνο την ανέχεια, αλλά και τη διατροφική αξία της πολύτιµης φακής.
Πολύτιµη, όπως και τα άλλα όσπρια για πολλά νοικοκυριά που τα βγάζουν πέρα τσίµα – τσίµα. Και τούτο γιατί, ως γνωστόν, τα έσοδα µηνιαία είναι πιο πολλά από τα έξοδα, µε αποτέλεσµα ο οικογενειακός προϋπολογισµός να πέφτει µονίµως έξω, καθώς, όπως λέει µια άλλη γνωστή παροιµία: « έφαγε η φακή το λάδι και κατάπιε το και πάει».
Ποιο λάδι τώρα θα µου πείτε; Φακές νερόβραστες, ευεργετικές και για τη δίαιτα των ευτραφών για να θυµηθούµε το γλωσσοδέτη των παιδικών µας χρόνων, τότε που δεν υπήρχαν οι λογοθεραπευτές:
Ο παππάς ο παχύς έφαγε παχιά φακή. Γιατί παπά παχύ έφαγες παχιά φακή;
Εύγεστη ωστόσο η φακή και ευεργετική και για τους πλούσιους, των οποίων επίσης κοσµεί το τραπέζι, γιατί η φύση βρίσκει τρόπους να εξισώνει συχνά τους ανθρώπους µε τις πολυποίκιλες διατροφικές της επιλογές.
Και ας την ξεπουλούµε στο βωµό του κέρδους, αντί πινακίου φακής.
Φράση που λέγεται, όταν πουλάς κάτι πολύτιµο σε εξευτελιστική τιµή η οποία χρησιµοποιείται επίσης κατά κόρον, από τη σύσταση του Ελληνικού κράτους έως και σήµερα, στις συχνές περιπτώσεις των κατά καιρούς εκποιήσεων της πολύτιµου δηµόσιου πλούτου της χώρας µας. Προήλθε από την Παλαιά ∆ιαθήκη, όταν ο πεινασµένος και απερίσκεπτος Ησαύ χάρισε στον αδελφό τον Ιακώβ τα πρωτοτόκια, δηλαδή όλα τα περιουσιακά προνόµια που είχαν τα πρωτότοκα αγόρια, για ένα πιάτο φακή.
Ωστόσο υπάρχει και η άλλη στάση αυτή του κυνικού φιλοσόφου ∆ιογένη, ο οποίος πάνω από την ανάγκη για επιβίωση έθετε την αξιοπρέπειά του.
Κάποτε λένε, ο Αρίστιππος, αυλοκόλακας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αντικρίζοντας το ∆ιογένη να τρώει τις φακές του έξω από ένα σπίτι στην αρχαία Αθήνα, του είπε: « Καηµένε ∆ιογένη, αν είχες µάθει να εγκωµιάζεις τον Αλέξανδρο, τώρα δεν θα αναγκαζόσουν να τρως συνέχεια φακές.»
Και τότε ο ∆ιογένης του απάντησε: « Καηµένε Αρίστιππε, αν είχες µάθει να τρως φακές, τώρα δεν θα αναγκαζόσουν να εγκωµιάζεις τον Αλέξανδρο.»
Φακές, λοιπόν και πάλι φακές, αλλά µε αξιοπρέπεια. Εσείς τι λέτε;
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος, πρώην λυκειάρχης
