Τ’ ΑΛΛΟΥ ΠΛΑΤΑΝΙΑ: Κ. Πρώιμου μνήμη
Σαν το κορμό του πλάτανου θραυσμένος και πληθαίνει μες στα χάσματα μες τις οπές του, στην ανδρεία θηλυκώνεται. Εγείρει την απελπισία του και δίνει νόημα στο ποτάμι, λόγω στο Φως δίνει, αιτία στον άνεμο, στο χρώμα εστία. Και υψώνεται. Επιούσιο θαύμα και υπόμνηση μέλλοντος. Από το τίποτε θρεμμένος. Κι απ’ το θάνατο… Δαίδαλος νους, στ’ άγρια πέλαγα καρπίζει και στο πλούσιο μαύρο τους κατακτά την ποικιλία την ένταση, τη γαλήνη εχθρεύεται, στη γαλήνη ηττάται.
Από το ποίημα του Παντελή Μπουκάλα
“οπόταν Πλάτανος”
10 μέρες πέρασαν από την “αποδημία” ενός ΑΝΘΡΩΠΟΥ άξιου, που στην συνείδησή μου έχει ταυτιστεί με τη νοηματική κορύφωση της διαφορετικότητας εκείνης, που παρακολουθεί, κόντρα στο τουριστικοποιημενο ρεύμα, φύση και θέση, την πορεία ενός χωριού όμορφου, που μεταμορφώνεται σε κωμόπολη, απεμπολώντας σταδιακά τα τοπικά χαρακτηριστικά, που έδιναν για αιώνες φως, υγιεινή ζωή δίπλα στον ποταμό. Ο Πλατανιάς, ήταν οικισμός κάποτε πάνω, κάτω και γύρω από το βράχο. Ξεχώριζε ο Κώστας Πρώιμος, ντόμπρος, ευθύς, «δαίδαλος νους», αλλά και σώμα, ταυτισμένος με την καλλιέργεια της γης, της ψυχής, των δονήσεων αντίστασης στους φαύλους καιρούς. Ο σύγχρονος Πλατανιάς αλλοτριωμένος από τις ορδές του χθες μοιρολογεί για την μη επικείμενη τουριστική προσέλευση. Βυθίζεται στην αβεβαιότητα. Το παλαι-ποτε αγροτοχώρι με τους ελάχιστους ψαράδες, αφήνεται στη νέα τάξη πράγματων, του ψηφιακού καπιταλισμού (1). Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα έφυγε ο Κώστας, που «έσβηνε σιγά σιγά», ξαναγυρνώ στους στίχους του Παντελή Μπουκάλα, (2)
…Δαίδαλο σώμα. Και τίποτα πιο ευφραδές από το σώμα σου
Όταν με αφηγείται. Και πιο οριστικό.
…Έσβηνε . σιγά σιγά έσβηνε. Καθώς νερό που ο λαβαίνει
Ο έρωτας της γης, το γυρίζει στη ρίζα του. Πρώτα η φωνή.
Λόγο δεν είχε πια να συλλαβίσει το φρικτό, να πει το
Άδικο. Το βλέμμα τελευταίο. Μια οργή και μια παράκληση
Στεγάζονταν εκεί. Κι ο άνεμος ένας, που έσερνα μέσα του
Θάλασσες πολλές, ήχους βουνών…
Είναι αλήθεια, όταν ήμουνα στο σπίτι της οικογένειας του Κώστα στον Πάνω Πλατανιά, ψηλά από εκεί βιγλίζεις το πέλαγος , η εξαδέλφη (Μπεκιώ) Ελευθερία Ζαμπιάκη, σύζυγος-σύντροφος του Κώστα, και τα παιδιά τους σε μια τόσο ισορροπημένη οικογένεια. Ο Μανώλης, ο Γιώργος, η Θίσβη, νέοι γεμάτοι από ανοιξιάτικη ελπίδα, έχασαν τον αγαπημένο τους πατέρα. Τον άνθρωπο που μιλούσε στα φυτά, με έρωτα στη γη, τον άνθρωπο που μέχρι την τελευταία στιγμή κράτησε χαρακτήρα απέναντι στην ψεύτικη ζωή της δήθεν ευημερίας. Ο Κώστας, απλός, λιτός, ανεπιτήδευτος, σαν τα φυτά που καλλιεργούσε, ήταν διαθέσιμος πάντα για μια συμβουλή, μια καλή κουβέντα σε φίλους, συγγενείς, χωριανούς. Ο άνεμος, κυρίως οι βοριάδες τον χτυπούσαν, αντιστεκότανε. Έγραφε τη δική του ιστορία με καλοσύνη χωρίς όμως συμβιβαστικές μετατοπίσεις, ευάλωτος στην υγεία του τα τελευταία χρόνια, βράχος όμως στη σταθερότητα των απόψεων, αναμφισβήτητης Ανθρωπιάς, με φιλτραρισμένη-ως σταθερά- την επιθυμία της μεταθανάτιας χρήσης του σώματος, παρακαταθήκη υπόσχεσης -κόντρα στους καιρούς- από τους οικείους του.
Επανέρχομαι στον Παντελή Μπουκάλα
…τώρα κοιμάται στα βαθυκομα πλατάνια τ’ ουρανού
Και καβαλάρη με ονειρεύεται. Και στ όνειρο του υπάρχω
Ήδη ασφαλής και καταστεριωμενος.
…πάλι και πάλι το σύμπαν τελειούται εκεί που άρχει ασύνορο
Το σώμα σου, τόσο πιο αέρινο όσο χωμάτινο,
Τόσο θαλάσσιο όσο πεπυρωμενο…
Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΑΝ. ΦΕΙΔΑΚΗ
Θυμήθηκα την αίσθηση του μεγαλειώδους απέραντου πελάγους από το σπίτι το αείμνηστου Κώστα και της αγαπημένης εξαδέλφης Ελευθερίας (εκ του Κουστογέρακου ημι ορεινού Χωρίου του Σελίνου, τόπος καταγωγής του ηρωικού Κανδανολέοντα, το οποίον δε βλέπει θάλασσα) Ναι, εκεί πάνω στο βραχώδη λόφο του Πλατανια, βλέπει κανείς θαλασσινά τοπία, που θυμίζουν θαλασσογραφίες σε δυο τουλάχιστον επίπεδα του σπουδαίου ζωγράφου αείμνηστου αυτόχειρα Παναγιώτη Φειδάκη. Διαβάζω από το κείμενο του Ευγένιου Δ. Ματθαιόπουλου (3) στον κατάλογο της έκθεσης του ζωγράφου στη γκαλερί Ζουμπουλάκη τον Ιανουάριο του 1998
«η θάλασσα στο δεύτερο πλάνο χάνει κι αυτή το χρώμα της κι ενώνεται σ΄ένα κατάλευκο, σ ένα πυρακτωμένο λευκό με τον ουρανό. Το χρώμα επανέρχεται με πλατιές και ελεύθερες πινελιές ριγμένες προς τα άκρα της σύνθεσης, υποδηλωτικά, με ευαίσθητους τόνους εκεί πού πεφτε το φως ενώ εκρήγνυται και καθαρό τοποθετείται στις σκιές… ώχρα κοντροκόκκινο, μπλε- Outremer! Ποιος θα οραματιζόταν ένα τέτοιας απλότητας και δύναμης έργο ! ποιος θα τολμούσε ν αντλήσει μέσα από τόσες σκληρές τονικές μεταπτώσεις και καθαρά χρώματα, από ένα θέμα τέτοιας έντασης, τόση γαλήνη ; Ποιος θα το μπορούσε δίχως να έχει δεχθεί πρώτα ο ίδιος αυτό το φως ; Δίχως να έχει αναπνεύσει βαθιά στο ρυθμό της φύσης ?…»
Και βέβαια θυμήθηκα τον Λάκη Παπαστάθη αφού πρόσφατα 24/4 το κανάλι της Βουλής πρόβαλε το τόσο ουσιαστικό Ελληνικό φιλμ του, την τρυφερή ελεγεία του σιωπηλού πόνου «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» (2011) με τη συγκλονιστική αυτοκτονία (όταν μαθαίνει το προδιαγεγραμμένο τέλος του) που θυμίζει την αυτοκτονία (2004) του αγαπημένου φίλου και συγκάτοικου μου στα Εξάρχεια 1975-1978, Παναγιώτη Φειδάκη. Τον ρολό του αυτόχειρα πατέρα στην ταινία, παίζει ο συγκλονιστικός Χρήστος Χατζηπαναγιωτίδης που πλαισιώνεται ιδανικά από τους Μαρία Ζορμπά, Δημήτρη Καταλειφό, Χρηστο Στέργιογλου. Τον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη, τον γνώρισα το 1986 όταν με πρωτοβουλία του Λεωνίδα Κακάρογλου παρουσίασε στα Χανιά το «Θεόφιλο» του. Παρακολουθούσα και έγραφα συστηματικά τις εκπομπές του το «παρασκήνιο» κι έκτοτε είχαμε σποραδικά μια επαφή. Πριν από 8 χρόνια καλεσμένος στα Χανιά και το πνευματικό κέντρο για την παρουσίαση της τελευταίας του ταινίας. Βγήκαμε στο καφέ Κήπος οπού συζητήσαμε για το κοινό μας φίλο Παναγιώτη Φειδάκη, το σοκ στην Αθήνα της αυτοκτονίας του τους πίνακες και τα σχέδια του Παναγιώτη για το Θεόφιλο. Το «παρασκήνιο» που έκανε ο Παπαστάθης για το Θεόφιλο με τη συμμετοχή του Φειδάκη και προφανώς πως η αυτοκτονία του Καραπαναγιωτιδη με τις πέτρες στα δεμένα πατζακια, έγιναν εικόνα επηρεασμένη από τις πέτρες στο μπουφάν του Φειδάκη. Πτώση στη γαλάζια θάλασσα της Μυτιλήνης στην ταινία, πτώση στη γαλάζια θάλασσα του Αλίμου για το σπουδαίο φίλο και ζωγράφο. Η επιλογή για «διαχείριση» του σώματος της οντολογικής λέξης του τέλους πέρα από τις συμβάσεις καθορίζουν την μέσα- ελευθερία του ατόμου στις αποφάσεις του δίπολου ζωής -θανάτου για την ιστορία τη συγκεκριμένη έκθεση του Παναγιώτη (προτελευταία της ζωής του η τελευταία έγινε στον Πειραιά 4 χρόνια μετα (4) προλογίζει ο Μίκης Θεοδωράκης ως εξής: «Αγαπητέ Φειδάκη με τη ζωγραφική σου ανακαλύπτω ξανά την Ελλάδα». Νοέμβριος 1997
Στο επόμενο κείμενο κινηματογράφος και βιβλίο στην εποχή της καραντίνας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Ο όρος χρησιμοποιείται τελευταία σε άρθρα όπως του Κων/Νου Ζοπουνίδη Χ.Ν. 27/4/20 αλλά και του Νίκου Φίλη «Τα Νέα», 25/04/20. Στο συγκλονιστικό άρθρο του στα Χ.Ν. ο Γιώργος Κοκκινάκος (27/4) μιλά για ένα καινούριο ανθρωποειδές είδωλο που αρχίζει να διαφαίνεται, για την ψηφιακή επιτήρηση και τα ¨μαθηματικά μοντέλα πρόβλεψης _κι ελέγχου_ θα συμπλήρωνα, στις επιστήμες των υπολογιστών
(2) Παντελής Μπουκάλας «οπόταν πλάτανος» εκδ. Άγρα , 1999, ο διακεκριμένος δημοσιογράφος (Καθημερινή) και πολυγραφότατος συγγραφέας, ποιητής και δοκιμιογράφος, μέσα σε λίγες σελίδες υμνεί τον Άνθρωπο που συνδέεται μέσω των θεμελιωδών διαχρονικών πρώτων στοιχείων ρίζα, νερό, πυρά με την απόλυτη σταθερά του θανάτου
(3) Ευγένιος Ματθαιόπουλος καθηγητής της ιστορίας της Τέχνης στο Ρέθυμνο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, συμφοιτητής μου στην Α.Σ.Κ.Τ. τη δεκαετία του ΄70
(4) Ο Παναγιώτης ζωγράφιζε φύσεις, φρούτα, πουλιά, έφτιαχνε πορτρέτα με απλό τρόπο ο έντεχνος λαϊκότροπος χαρακτήρας της ζωγραφικής του είχε μια υποδόρια σοφία που βασικό της χαρακτηριστικό είχε στη συνειδητή μη κάλυψη ολόκληρου του καμβά από τις ζωγραφικές επεμβάσεις; Αφήνοντας το λευκό του μουσαμά ή του χαρτιού να ενυπάρχει σε μια ηλεγμένη σχηματική αναγκαιότητα.
