Επίκριση

Εκφράσεις όπως «Αυτό που μου λες με ενοχλεί», «Αυτό που συμβαίνει δε μου αρέσει και με κάνει να αισθάνομαι άβολα», αποτελούν παραδείγματα έκφρασης γνώμης. Αντίθετα, τα «Είσαι ενοχλητικός», «Πάντα κάνεις κάτι μου με εκνευρίζει», «Αυτό που λες είναι λάθος», είναι παραδείγματα επίκρισης που εκφράζουν επιθετικότητα και έλλειψη επιείκειας. Η επίκριση και η απόρριψη του άλλου είναι μορφές συναισθηματικής κακοποίησης και, αν κάποιος τις βιώσει όταν είναι παιδί, συνήθως τις μεταφέρει σαν ένα βαρύ φορτίο και στην ενήλικη ζωή του. Έτσι, είτε θα νιώθει μονίμως ανεπαρκής και ένοχος και θα προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν είναι όλα αυτά που του καταλογίζουν είτε θα είναι θυμωμένος και εξεγερμένος και θα επικρίνει τους άλλους, όπως επέκριναν και τον ίδιο.
Όταν είμαστε παιδιά η βιολογική μας επιβίωση και η ψυχολογική μας ασφάλεια εξαρτώνται αποκλειστικά από τη φροντίδα που μας δίνουν οι γονείς μας. Όταν οι γονείς ασκούν κριτική χωρίς αιτία, κακοποιούν λεκτικά και είναι υπερβολικά επικριτικοί, τότε δημιουργείται στα παιδιά ένας φόβος ότι θα απορριφθούν, ότι θα μείνουν μόνα και ότι δε θα έχουν πια την αγάπη των γονιών τους. Αρχίζουν να αναρωτιούνται πόσο σημαντικά είναι για το περιβάλλον τους και πιστεύουν ότι αυτό που συμβαίνει τους αξίζει γιατί δεν είναι αρκετά καλά. Η πεποίθηση αυτή έχει αρνητική επίδραση στην αυτοεκτίμησή τους και δημιουργεί μία διαρκή αμφιβολία για το αν αυτό που κάνουν είναι σωστό.
Επίσης, όταν ένα παιδί επικρίνεται άδικα και μετά αναγκάζεται να δικαιολογηθεί για τη συμπεριφορά του, υποχωρεί στις παράλογες απαιτήσεις των ενηλίκων και παραχωρεί ένα μέρος της ανεξαρτησίας του σε αυτούς. Αργότερα σαν ενήλικας, μπορεί να εκλαμβάνει ό,τι του λένε σαν προσπάθεια ελέγχου και περιορισμού και να αντιδρά σε αυτό με επιθετικότητα και θυμό. Μπορεί να έχει ευαισθησία στην απόρριψη και να ερμηνεύει ουδέτερα σημάδια σαν αποδείξεις απόρριψης («Δε μου μίλησε καλά, άρα δε με συμπαθεί»).
«Είσαι υπερβολικός. Τίποτα δεν κάνεις σωστά. Γιατί τα παίρνεις όλα τόσο σοβαρά; Το πρόβλημά σου είναι ότι…». Λόγια σαν κι αυτά εσωτερικεύονται και δημιουργούν μέσα μας έναν κριτή που μαλώνει, τίποτα δεν του είναι αρκετό, δημιουργεί αμφιβολία για τις ικανότητές μας και μας κάνει να πιστεύουμε ότι δε θα τα καταφέρουμε. Μπορεί να «σωπάσει» για λίγο, όταν κατηγορούμε τους άλλους για να νιώσουμε εμείς καλύτερα. Ωστόσο, όταν νιώθουμε συναισθηματικά ασφαλείς και έχουμε καλή αυτοεικόνα, όχι μόνο δε χρειάζεται να είναι οι άλλοι κατώτεροι για να είμαστε εμείς ανώτεροι, αλλά μπορούμε και να βιώσουμε την κριτική σα βροχή που βοηθά τα λουλούδια να μεγαλώσουν και όχι σαν μπόρα που τα καταστρέφει ολοκληρωτικά.