Μετά από πολυετείς διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ανακοινώθηκε ότι επήλθε συμφωνία για την αποτροπή δημιουργίας πυρηνικών όπλων από τη χώρα αυτή κάτι που αναμένεται να εξομαλύνει την κατάσταση στον Περσικό κόλπο και τη Μέση Ανατολή και να αποτρέψει τον κίνδυνο πυρηνικού ολοκαυτώματος στην ευρύτερη περιοχή.
Μετά την επίτευξη της συμφωνίας αυτής αναμένεται ότι η Περσία, η οποία είναι η τέταρτη μεγαλύτερη χώρα παραγωγός πετρελαίου παγκοσμίως, θα επανέλθει στις διεθνείς αγορές σαν εξαγωγός σημαντικών ποσοτήτων πετρελαίου αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα του μαύρου χρυσού σε μια περίοδο που οι τιμές των υδρογονανθράκων διατηρούνται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα τα οποία κυμαίνονται γύρο στα 50 – 55 δολάρια το βαρέλι. Το ιρανικό πετρέλαιο είναι αρκετά φθηνό και η διάθεσή του στις διεθνείς αγορές θα αναγκάσει άλλους παραγωγούς που έχουν υψηλό κόστος εξόρυξης να κλείσουν τις εγκαταστάσεις τους. Ετσι η σταδιακή αύξηση της προσφοράς ιρανικού πετρελαίου το 2015 και το 2016 στις διεθνείς αγορές θα επιτείνει την υψηλή προσφορά υδρογονανθράκων, η οποία σε συνδυασμό με μία σειρά άλλους παράγοντες είναι πολύ πιθανό να διατηρήσει βραχυπρόθεσμα τη τιμή τους σε χαμηλά επίπεδα. Ετσι σήμερα η παρατηρούμενη διεθνώς υπερπροσφορά υδρογονανθράκων σε συνδυασμό με τη σχετικά μειωμένη ζήτησή τους έχει σαν αποτέλεσμα, εάν δεν αλλάξει κάτι σχετιζόμενο με την προσφορά και τη ζήτησή τους, οι τιμές τους να διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα βραχυπρόθεσμα, αλλά πιθανότατα και μεσοπρόθεσμα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός της αξιοποίησης τα τελευταία χρόνια στις Η.Π.Α. του σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, η οποία κατέστη δυνατή με την ανάπτυξη της κατάλληλης τεχνολογίας, η οποία επέτρεψε την ανάδειξη της χώρας αυτής (από εισαγωγέα μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων) σε μία από τους μεγαλύτερους παραγωγούς υδρογονανθράκων στο πλανήτη. Αποθέματα σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου υπάρχουν και σε άλλες χώρες η αξιοποίηση των οποίων θα αυξήσει περαιτέρω την προσφορά τους διεθνώς. Η παγκόσμια ζήτηση υδρογονανθράκων εξαρτάται από τους ρυθμούς αύξησης του ακαθάριστου εθνικού προιόντος διεθνώς. Για τις ανεπτυγμένες χώρες και περιοχές του πλανήτη όπως η Βόρεια Αμερική, η Ευρώπη, οι ανεπτυγμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και η Αυστραλία η αύξηση του ΑΕΠ δεν αναμένεται να ξεπεράσει κατά μέσο όρο το 2% τα προσεχή χρόνια. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της Κίνας έχει μειωθεί αρκετά και το ίδιο συμβαίνει και στις άλλες χώρες BRICS όπου ορισμένες καταγράφουν μείωση του ΑΕΠ τους. Ακόμη και στις αναπτυσσόμενες χώρες που επηρεάζουν λίγο την παγκόσμια οικονομία η ανάπτυξη του ΑΕΠ δεν θα είναι μεγάλη. Εξ άλλου η υπερχρέωση πολλών χωρών είναι πιθανό να οδηγήσει σε χαμηλούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ παγκοσμίως σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Ενας άλλος παράγοντας ο οποίος περιορίζει την παγκόσμια ζήτηση υδρογονανθράκων είναι η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών που πραγματοποιείται σε όλες σχεδόν τις χώρες αφενός λόγω περιβαλλοντικών λόγων, αλλά και για λόγους ενεργειακής ασφάλειας αφετέρου λόγω της βελτίωσης των τεχνολογιών αξιοποίησής τους με αποτέλεσμα η παραγόμενη θερμική και ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές να είναι ανταγωνιστική από την παραγόμενη με χρήση υδρογονανθράκων. Συνεπώς βραχυπρόθεσμα η παγκόσμια προσφορά υδρογονανθράκων είναι υψηλή και καθώς η παγκόσμια ζήτηση διατηρείται χαμηλή και δεν αυξάνεται είναι πιθανόν οι τιμές τους να παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα γύρο στα 50 δολάρια το βαρέλι για αρκετό χρονικό διάστημα. Αυτό βεβαίως οφελεί τις χώρες εισαγωγής υδρογονανθράκων όπως είναι σήμερα η Ελλάδα αλλά μειώνει τα έσοδα των χωρών παραγωγής υδρογονανθράκων. Για την Ελλάδα η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων οι χαμηλές τιμές τους ευνοούν την ανάπτυξη κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία. Ταυτόχρονα εξοικονομείται αρκετό συνάλλαγμα που δαπανάται για τις εισαγωγές τους αφού οι τιμές τους είναι χαμηλές. Δυστυχώς όμως οι χαμηλές τιμές τους δρουν αποτρεπτικά για την αξιοποίηση των υποθαλάσσιων υδρογονανθράκων στη περιοχή της Κρήτης, αλλά και σε άλλα σημεία της χώρας. Τα υποθαλάσσια αυτά κοιτάσματα που βρίσκονται σε σχετικά μεγάλο βάθος δεν είναι αξιοποιήσιμα όταν η τιμή του πετρελαίου είναι μικρότερη των 80 – 90 δολαρίων το βαρέλι όπως συμβαίνει σήμερα. Συνεπώς καθώς είναι πολύ πιθανόν οι τιμές των υδρογονανθράκων να παραμείνουν για αρκετό χρονικό διάστημα σε χαμηλά επίπεδα γύρο στα 50 δολάρια το βαρέλι (αν και είναι σχεδόν αδύνατον να προβλεφθεί με κάποια ακρίβεια η πορεία των τιμών τους) με αποτέλεσμα να μην είναι εμπορικά αξιοποιήσιμοι οι υποθαλάσσιοι υδρογονάνθρακες νότια της Κρήτης των οποίων δεν είναι ακόμα γνωστή η ακριβής ποσότητά τους. Ετσι σήμερα είναι πλέον επιτακτική η προσπάθεια αξιοποίησης των γνωστών εγχώριων ενεργειακών πόρων της χώρας για τη μείωση της ενεργειακής μας εξάρτησης οι οποίοι είναι:
1. Ο λιγνίτης ένα φθηνό ορυκτό καύσιμο του οποίου οι ποσότητες επαρκούν για λίγες δεκαετίες ακόμα για την κάλυψη σημαντικού μέρους των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια της χώρας. Δυστυχώς η εξόρυξη του λιγνίτη και η καύση του στα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργούν σημαντικά προβλήματα ρύπανσης του περιβάλλοντος, η οποία είναι έντονη στις λιγνιτοπαραγωγικές περιοχές της χώρας όπως η Δυτική Μακεδονία και η Πελλοπόνησος. Ταυτόχρονα η καύση του εκλύει πολλά θερμοκηπιακά αέρια στην ατμόσφαιρα περισσότερα από ότι η καύση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
2. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οι οποίες αφθονούν στη χώρα και η βελτίωση των διαφόρων τεχνολογιών αξιοποίησης τους για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού κάνει ελκυστική πλέον την όλο και περισσότερη χρήση τους.
3. Η εξοικονομούμενη ενέργεια, δηλαδή η ενέργεια που δεν έχει καταναλωθεί και η οποία είναι η καλύτερη ενεργειακή πηγή που διαθέτει η κάθε χώρα. Συνεπώς θα πρέπει να προωθηθεί όσον είναι δυνατόν η εξοικονόμηση ενέργειας στα κτήρια, στη βιομηχανία, στη γεωργία και στις μεταφορές δεδομένου ότι οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στην Ελλάδα είναι πολύ μεγάλες.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή τεχνολογία στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
