Όπως αποδεικνύει σειρά ερευνών, οι βάσεις προκαλούν µεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή στις τοπικές κοινότητες κυρίως εκ της ίδιας της λειτουργίας τους αλλά και εξαιτίας διαρροών, ατυχηµάτων και σε κάποιες περιπτώσεις εξαιτίας και της σκόπιµης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων. Όταν συµβαίνουν, πρόκειται για εγκλήµατα δίχως τιµωρία.
Όπως είπε και ο Gary Vest, βοηθός αναπληρωτή του Υφυπουργού Άµυνας των ΗΠΑ για θέµατα περιβαλλοντικής Ασφάλειας: ‘’ δεν υπάρχει καµιά αµερικάνικη βάση στον κόσµο που δεν έχει κάποιου είδους µόλυνση, είτε στο νερό, είτε στο έδαφος. Αυτό είναι δεδοµένο. Θα έλεγα ότι µόλυνση υπάρχει παντού’’.
Όπως και σε σχεδόν όλες τις περιοχές όπου υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις και βάσεις των ΗΠΑ, η µόλυνση παράγεται ανεξαρτήτως αν συµβεί κάποιο ατύχηµα ή όχι. Όµως υπάρχουν και κάποια ξεχωριστά γεγονότα που αποτελούν ενδείξεις κάποιου σηµαντικού ατυχήµατος και αξίζει να τα επισηµάνουµε.
Χανιά Ιούλιος 1979
Στον κόλπο Κισάµου εκβράστηκαν σε ηµιθανή κατάσταση διάφορων ειδών ψαριών και ιδιαίτερα ροφών, σφυρίδων, βάρους 3 έως 5 κιλών το καθένα σε µεγάλες ποσότητες. Επισηµαίνει ο καθηγητής Στυλιανός Κιλικίδης, µετέπειτα ∆ιευθυντής του Εργαστηρίου Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος του Τµήµατος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης τον Νοέµβρη του 1979: ‘’Τα περισσότερα από αυτά ήταν ζωντανά, µε µειωµένες αντιδράσεις στα εξωτερικά ερεθίσµατα. Επιπλέανε µε την κοιλιακή χώρα στραµµένη προς τα πάνω και συλλαµβάνονταν εύκολα από ψαράδες ή εκβράζονταν στις ακτές. Υπολογίστηκε ότι µέχρι τα µέσα Οκτωβρίου του ίδιου έτους εκβράστηκαν συνολικά 5 έως 6 τόνοι ψάρια’’. Τα ψάρια παρουσίαζαν αλλοιώσεις στην στοµατική κοιλότητα, στα βράγχια και στην βάση των πτερυγίων. Ο κερατοειδής χιτώνας ήταν θολερός. Το στοµάχι τους ήταν άδειο και τα τοιχώµατα τους παχυµένα. Τα παρεγχυµατικά όργανα, το ήπαρ, η σπλήνα και η καρδιά παρουσίαζαν εστίες εκφύλισης.
Παρόµοια περιστατικά έχουν εµφανιστεί και σε άλλες περιοχές των Χανίων την δεκαετία του ’80 του ’90 αλλά και πιο πρόσφατα, όπως τον Φεβρουάριο του 2003 στον Κόλπο της Σούδας.
Βέβαιη µόλυνση παράγεται και από τις ρίψεις πυραύλων.
Μεταξύ άλλων στο Π.Β.Κ. έχον γίνει ανά καιρούς ρίψεις µε πυραύλους τύπου Nike, Hawk, Roland, Sting, Mistral/Redeye, Naval, ενώ οι ρίψεις πυραύλων Patriot συνεχίζονται στο Πεδίο Βολής Κρήτης από νατοϊκές δυνάµεις και δυνάµεις των ΗΠΑ.
Όταν το 1999, παρουσία και Γερµανικών στρατευµάτων, πραγµατοποιήθηκε στην Σούδα η πρώτη ρίψη πυρηνοκίνητου πυραύλου Patriot σε όλη την Ευρώπη, ο διοικητής της Βάσης της Σούδας είχε εκφράσει την υπερηφάνεια του…
Παρά τις υποσχέσεις επισήµων οι χρησιµοποιηµένοι πύραυλοι όλων των τύπων δεν περισυλλέγονται. Ανέλκυση γίνεται µόνο σε περιπτώσεις µικρών αεροπλάνων από την ιδιωτική εταιρεία Dornier – Meteor σε συνεργασία µε Έλληνες δύτες για την διαφύλαξη της τεχνογνωσίας.
Στην θάλασσα και στις γύρω ακτές παραµένουν επίσης και οι βοηθητικές εξέδρες (booster) που χρησιµοποιούνται για την αυτόνοµη κίνηση των πυραύλων.
Επί 20 χρόνια έπεφταν στην θάλασσα των Χανίων πύραυλοι τύπου Lance που περιείχαν στην δεξαµενή τους 200 λίτρα UDMH ( µια εξαιρετικά τοξική, καρκινογόνα ουσία που συνδέεται µε µεταλλάξεις). Η διάχυση αυτού του συστατικού στην θάλασσα πολλαπλασιάζει την τοξικότητά του αλλά και την έκταση µόλυνσης.
Παρόλο που µετά την υπογραφή της ενδιάµεσης Συνθήκης µεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης το 1987 ενάντια στην χρήση πυραύλων µε πυρηνικά όπλα οι ΗΠΑ άρχισαν να αποσύρουν τους πυραύλους Lance, στην Κρήτη συνέχισαν να τους χρησιµοποιούν και να τους δοκιµάζουν για αρκετά χρόνια µε την σιωπηρή ή ολοφάνερη συναίνεση των ελληνικών κυβερνήσεων. Όλα αυτά παρά τους µεγάλους αγώνες των κρητικών ενάντια στις βάσεις και την επισήµανση των κινδύνων από τη χρήση τους.
Η οικολογική οργάνωση ‘’Μεσόγειος SOS’’ στην έκθεση τη ‘’ Η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ελλάδα’’ και σε έρευνα της αρµόδιας για θέµατα περιβάλλοντος υπηρεσία του ΝΑΤΟ CCMS, στα αεροδρόµια που χρησιµοποιεί το ΝΑΤΟ διαπιστώθηκε ότι το εξαιρετικά τοξικό χηµικό (διαλύτης) τριτοχλωραϊδυλένιο (TCE) που απορροφάται γρήγορα από τον υδροφόρο ορίζοντα βρίσκεται σε περιεκτικότητα 0,5% στο χώµα του σηµείου απόρριψης του και 0,1% σε δείγµατα νερού κοντά στις βάσεις. Ανάµεσα στις βάσεις που αναφέρονται, συγκαταλέγεται και η βάση στη Σούδα. Ανεπιβεβαίωτες καταγγελίες αναφέρουν ότι οι στρατιώτες των βάσεων κατανάλωναν ανά περιόδους εµφιαλωµένο νερό που έφερναν από άλλες περιοχές. Παρόµοιες εντολές, για κατανάλωση εµφιαλωµένου νερού, έχουν λάβει στρατιώτες των ΗΠΑ σε περιοχές µε µεγάλη µόλυνση, όπως τη Νάπολη της Ιταλίας. Σύµφωνα µε την ίδια έκθεση, πτήσεις πολεµικών αεροσκαφών που πετούν χαµηλά πάνω από τα Χανιά καίνε σε πλήρη λειτουργία έως και 40.00 λίτρα κηροζίνης την ώρα προκαλώντας οικολογική ρύπανση.
Όπως και σε άλλες χώρες έτσι και στην Ελλάδα, στα εδάφη των πρώην βάσεων παρουσιάζεται σηµαντική µόλυνση. Τέτοια είναι η περίπτωση στην πρώην αµερικάνικη βάση στον Μαραθώνα µε την µόλυνση από κλοφέν. Το ίδιο ισχύει και µε την πρώην βάση στο Ελληνικό. Όπως αναφέρει η εφηµερίδα ‘’ Το Βήµα’’: ‘’ Όπου οι Αµερικανοί εγκαταλείπουν τις βάσεις τους αφήνουν πίσω τους µια οικολογική καταστροφή’’.
Στον δεύτερο πόλεµο του Κόλπου υπάρχουν καταγγελίες ότι ο καθαρισµός των αρµάτων µάχης γινόταν στην Σούδα και τα τοξικά απόβλητα κατέληγαν στην θάλασσα. Παρά την πληθώρα στοιχείων για µόλυνση οι ελληνικές αρχές διαρκών παρέµεναν καθησυχαστικές. Χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις του τότε Υφυπουργού Άµυνας κ. Αποστολίδη από τον Φεβρουάριο του 2003, εν µέσω λαϊκών κινητοποιήσεων: ‘’οι ανησυχίες που αφορούν τα ζητήµατα τα περιβαλλοντικά, της υγείας, της ασφάλειας, βρίσκονται στον πλέον ικανοποιητικό βαθµό. Πέρα από ‘κει όµως και η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία, επαγρυπνούµε 24 ώρες το 24ωρο σ’ αυτά τα πεδία, να είµαστε απόλυτα αποτελεσµατικοί, διότι κανείς δεν µπορεί να παίξει µε ζητήµατα του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλειας’’.
Τον Φεβρουάριο του 2015 το Υπουργείο Αµύνης των ΗΠΑ αποχαρακτήρισε µια σειρά απόρρητων εγγράφων σχετικά µε τον αριθµό πυρηνικών όπλων που οι ΗΠΑ είχαν σε πλοία στην θάλασσα µεταξύ 1953 και 1991. Τα έγγραφα δείχνουν τον συνολικό αριθµό πυρηνικών όπλων που ήταν σε πλοία – µεταξύ αυτών αεροπλανοφόρα, πολεµικά πλοία, φρεγάτες, υποβρύχια στον Ατλαντικό Ωκεανό, στον Ειρηνικό Ωκεανό και στην Μεσόγειο. Χαρακτηριστικό έιναι ότι, όπως αναφέρουν τα έγγραφα που παρουσίασε ο Σύνδεσµος Αµερικάνων Επιστηµόνων (Federation of American Scientists), υποβρύχια µε πυρηνικά όπλα συνέχισαν να πραγµατοποιούν επισκέψεις σε λιµάνια της Μεσογείου. Μία από αυτές τις επισκέψεις έγινε στις 12 µε 16 ∆εκεµβρίου του 1999 στο λιµάνι της Σούδας µε το πλοίο Louisiana να µεταφέρει 24 πυραύλους Trident και πάνω από 192 πυρηνικές κεφαλές.
Ο πυρηνικός φυσικός καθηγητής κ. Ανδρέας Θεοφίλου, σε δηλώσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τα πυρηνοκίνητα πλοία και υποβρύχια των ΗΠΑ που καταπλέουν στο Μαράθι: ‘’ πάντα προκαλούν µόλυνση, γιατί σε ότι έχει σχέση µε στρατιωτικές δραστηριότητες, δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Οι στρατοί θεωρείται ότι είναι πάνω απ’ όλα. Έχει αποδειχτεί ότι όλες φορές έρχονται πυρηνοκίνητα υποβρύχια σε κάποιο λιµάνι, υπάρχει αυξηµένη µόλυνση ραδιενέργειας’’. Τόνισε ότι οι µετρήσεις αυτές πρέπει να γίνονται όταν θα βρίσκεται στην Σούδα κάποιο πυρηνοκίνητο υποβρύχιο και όχι όταν θα έχει φύγει. Σε ερώτηση, αν οι επιστήµονες ήταν ενηµερωµένοι για την ύπαρξη πυρηνικών υλικών ή πυρηνοκίνητων πλοίων στην Σούδα ή πυρηνικών όπλων αποθηκευµένων σε ειδικές εγκαταστάσεις, απάντησε:
«Υπάρχουν έντυπα µέσα από τα οποία ξέρουµε ότι στις βάσεις της Κρήτης είναι αποθηκευµένα και πυρηνικά όπλα και πυρηνικά βλήµατα. ∆εν χρειάζεται να µας ενηµερώσουν υπηρεσιακά βέβαια. Αλίµονο, εµάς δεν µας ενηµερώνουν για τίποτα. Αυτά θεωρούνται µυστικά του στρατού. Εµείς τα µαθαίνουµε από τη διεθνή βιβλιογραφία. Αυτά που θεωρούνται µυστικά, µπορεί να τα βρει κανείς σε βιβλία, όπως στις ετήσιες εκθέσεις, 500 µε 1000 σελίδων, τις οποίες εκδίδει το ινστιτούτο ειρηνικών ερευνών της Στοκχόλµης, το SIPRI, που όσα αναφέρει είναι έγκυρα. Υπάρχουν, λοιπόν πυρηνικά βλήµατα. Θυµόµαστε και παλιότερα ενώ οι διάφορες κυβερνήσεις της χώρας διέψευδαν την ύπαρξη πυρηνικών όπλων, κάποια στιγµή µας πληροφόρησαν ότι οι ΗΠΑ θα τα απέσυραν λόγω παλαιότητας».
Σύµφωνα µε τον καθηγητή, κάποια από τα βραχύβια απόβλητα των πυρηνικών αντιδραστήρων των υποβρυχίων καταλήγουν στην θάλασσα.
Ο κ. Θεοφίλου στην ίδια συνέντευξη είχε δηλώσει ότι οι βολές που γίνονται στο Πεδίο Βολής Κρήτης δηµιουργούν προβλήµατα. Όπως τόνισε, τα βλήµατα όταν σκάνε εκπέµπουν ραδιενεργό Ουράνιο 238. Η σκόνη αυτή εφόσον παρασυρθεί λόγω ανέµων σε κατοικηµένες περιοχές δηµιουργεί κινδύνους για την υγεία των κατοίκων, γι’ αυτό ‘’ δεν πρέπει να γίνονται τέτοιου είδους βολές µε βλήµατα απεµπλουτισµένου ουρανίου τα οποία σκάνε κοντά σε κατοικηµένες περιοχές’’.
Τη διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων είχε καταγγείλει και ο τότε νοµάρχης Χανίων.
Σύµφωνα µε έγγραφα, γινόταν παράνοµη διακίνηση και εισαγωγή στη βάση στο Μαράθι, τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων µε πλοία του Αµερικάνικου Πολεµικού Ναυτικού. Μάλιστα, το Κλιµάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος είχε επιβάλλει πρόστιµο 280.000 ευρώ το οποίο πάντως ποτέ δεν συλλέχθηκε. Στην προσπάθεια του Κλιµακίου να πραγµατοποιήσει αυτοψία στη βάση και να διενεργήσει µετρήσεις, κατόπιν και σχετικής έγκρισης από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άµυνας οι αρχές των Αµερικανικών Βάσεων αρνήθηκαν και απέτρεψαν τη διεξαγωγή έρευνας.
Σύµφωνα µε τα έγγραφα που είχε δώσει τότε στην δηµοσιότητα η Νοµαρχία Χανίων, δεκάδες τόνοι επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων διακινούνταν µέσω της Σούδας.
Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι µέχρι τα µέσα του 2000 δεν υπήρχε καµία µελέτη διαχείρισης των αποβλήτων, ούτε βιολογικού καθαρισµού.
Τη διακίνηση αποβλήτων είχε παραδεχτεί και το ΓΕΝ σε σχετική ανακοίνωσή του. Πάντως τόνισε ότι ‘’τα όποια προβλήµατα δηµιουργηθούν από εργασίες που σχετίζονται µε καθαρισµούς χώρων πολεµικών πλοίων, διακινούνται σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις ασφάλειας και τους περιβαλλοντικούς κανονισµούς του ΥΠΕΧΩ∆Ε, χωρίς να δηµιουργούν περιβαλλοντικούς κινδύνους στην ευρύτερη περιοχή’’. Σχετικά µε τις ρίψεις πυραύλων είναι γνωστό ότι εκατοντάδες βλήµατα που χρησιµοποιήθηκαν σε βολές έχουν καταλήξει στη θάλασσα του Ακρωτηρίου.
Μέλη του Χανιώτικου Συλλόγου ‘’Φίλοι του Βυθού’’ το 2001 φωτογράφησαν το βυθό ο οποίος είναι διάσπαρτος µε βλήµατα.
∆ηµιουργούνται, λοιπόν, εύλογα ερωτήµατα:
Γιατί δεν υπάρχει Σταθµός Μέτρησης Ποιότητας Αέρα στα Χανιά, όπως υπάρχει σε αντίστοιχες περιοχές όπου υπάρχουν πανεπιστηµιακά τµήµατα που ασχολούνται µε το περιβάλλον;
Που καταλήγουν τα χηµικά και τοξικά απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων;
Υπάρχουν έγγραφα και τιµολόγια που να αποδεικνύουν ότι τα απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων παραλαµβάνουν εξειδικευµένες εταιρίες προς καταστροφή τους; Αν υπάρχουν, από ποια χρονολογία και µετά;
Πριν από τις συγκεκριµένες χρονολογίες τι συνέβαινε µε τα συγκεκριµένα χηµικά, τοξικά ή/και ραδιενεργά απόβλητα; Κατέληγαν σε τρύπες; Τους έβαζαν φωτιά, όπως είναι η πρακτική σε άλλες χώρες; Τα πετούσαν στη θάλασσα;
Αληθεύει ότι υπήρχαν περίοδοι πριν το 1991 που βαρέλια µε χηµικά και τοξικά απόβλητα θάβονταν στο έδαφος των βάσεων; Αν κι εφόσον έχει µολυνθεί το έδαφος, τι µέτρα σκοπεύουν να λάβουν προς αποκατάσταση της µόλυνσης;
Οι χώροι στους οποίους γίνονται οι ακτινογραφίες για τα ραντάρ LAN-TIRN των αεροπλάνων F – 16 είναι επαρκώς προστατευόµενοι; Αληθεύει ότι η ισχύς ραδιενέργειας σε αυτούς τους χώρους πλησιάζει τα 3 rem;
Τι µέτρα λαµβάνονται για την προστασία του προσωπικού και της περιοχής από τυχόν διαρροή;
Υπάρχουν περιοχές περιµετρικά της θαλάσσιας περιοχής της Κρήτης όπου γίνεται ή γινόταν στο παρελθόν ρίψη χηµικών ή ραδιενεργών αποβλήτων;
Σήµερα ποια µέθοδος ακολουθείται από τις ελληνικές και τις νατοϊκές αρχές;
Αληθεύει ότι οι Αµερικάνοι φροντίζουν να ανανεώνουν το προσωπικό της βάσης κάθε 6 µήνες και αν ναι, ποιος ο λόγος;
Τι ακριβώς συνέβη το Σεπτέµβρη του 2012 όταν πολίτες αναστατώθηκαν από εκρήξεις δίχως ουδείς να τους ενηµερώσει;
Υπήρξαν παλιότερα αναφορές ότι συγκεκριµένοι τύποι καρκίνου και παθήσεις του θυρεοειδούς παρουσίαζαν έξαρση, ιδίως στις περιοχές κοντά το πεδίο βολής. Ξεχωριστή αναφορά είχε γίνει για τα χωριά γύρω από τα Κεραµιά. Ισχύουν οι αναφορές;
Οι επιπτώσεις της παρουσίας της Βάσης στην οικονοµία
Εδώ και χρόνια στα Χανιά, όσοι διαπιστώνουν το ανησυχητικό φαινόµενο µιας σιωπής σχετικά µε τις δραστηριότητες των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ΝΑΤΟϊκών, Αµερικάνικων και Ελληνικών, αντιµετωπίζονται περίπου ως ένοχοι, επειδή διαταράσσουν το καλό κλίµα ‘’δηµιουργούν ανησυχία χωρίς λόγο’’ που µπορεί να βλάψει τον τουρισµό και δηµιουργούν εµπόδια στα ‘’πιθανά οφέλη’’ της στρατιωτικής παρουσίας.
Όπου υπάρχουν βάσεις παρατηρείται ανάπτυξη παρασιτικών µορφών οικονοµίας, όπως ναρκωτικά και πορνεία, αλλά και εγκληµατικότητα, όπως βιασµοί και δολοφονίες.
Η επιχειρηµατολογία περί οφελών για την τοπική κοινωνία από τη λειτουργία των βάσεων επαναλαµβάνεται σε κάθε χώρα που υπάρχουν βάσεις, ακόµα και αν πληθώρα ερευνών, ακόµα και συντηρητικών think tank στις ΗΠΑ, αποδεικνύουν ότι κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί.
Οι µόνοι που πλήττονται από το κλείσιµο των βάσεων είναι το προσωπικό που εργάζεται σε αυτές. Όµως, πληθώρα ερευνών δείχνει πως δηµιουργούνται πολλές παραπάνω θέσεις εργασίας στον χώρο που καταλαµβάνουν εκτάσεις που ανήκαν στις βάσεις.
* Ο Σπύρος ∆αράκης είναι Π.Πρόεδρος µαρτυρικής ΜΑΛΑΘΥΡΟΥ
Πρώην ∆ήµαρχος Μηθύµνης και µέλος του ∆.Σ. του ∆ικτύου
Μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδος περιόδου 41΄- 45΄
(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)
