Κύριε διευθυντά,
ως απόφοιτη Αρχαιολογίας και στο πλαίσιο της παρακολούθησης ενός σεµιναρίου στην Εγκληµατολογία της Αρχαιολογίας, αισθάνοµαι την ηθική υποχρέωση να καταθέσω µερικές σκέψεις για το ζήτηµα των Γλυπτών του Παρθενώνα. ∆εν έχω κάποιον απώτερο σκοπό, απλά επιδιώκω να ακουστώ και να διασφαλιστεί ότι το ζήτηµα δεν θα λησµονηθεί, καθώς οφείλουµε όλοι να το αναζωπυρώνουµε συνεχώς. Είναι καθήκον όλων µας να το κρατάµε ζωντανό, καθώς η υπόθεση αυτή αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγµατα πολιτιστικής αδικίας. ∆εν πρόκειται απλώς για ένα νοµικό ζήτηµα, αλλά για µια ηθική οφειλή που παραµένει ανεκπλήρωτη εδώ και δύο αιώνες.
Φαντάσου να σου παίρνουν κάτι πολύτιµο. Όχι ένα αντικείµενο, όχι κάτι που µπορεί να αντικατασταθεί, αλλά ένα κοµµάτι της ψυχής σου. Ένα µέρος της ιστορίας σου, της ταυτότητάς σου, των προγόνων σου. Φαντάσου να ξέρεις πού βρίσκεται, να µπορείς να το δεις, αλλά να µην µπορείς να το αγγίξεις. Να το βλέπεις πίσω από τζάµια, µέσα σε έναν ξένο χώρο, µακριά από το φως, µακριά από τον αέρα που το ανέπνεε για αιώνες.
Τα Μάρµαρα του Παρθενώνα είναι ακριβώς αυτό. Μια ανοιχτή πληγή στην καρδιά ενός λαού που ακόµα περιµένει να γιατρευτεί. ∆εν είναι απλώς γλυπτά, δεν είναι διακοσµητικά στοιχεία ενός αρχαίου ναού. Είναι κοµµάτια της ίδιας της Ελλάδας, σάρκα από τη σάρκα της. Και όµως, βρισκονται µακριά, σε µια ξένη χώρα, όπου τα βλέµµατα τα κοιτούν σαν µουσειακά εκθέµατα, λες και δεν έχουν παρελθόν, λες και δεν έχουν σπίτι να γυρίσουν.
Τι σηµαίνει να κόβεις ένα έργο τέχνης στα δύο; Τι σηµαίνει να αφαιρείς την καρδιά ενός µνηµείου και να την τοποθετείς χιλιάδες χιλιόµετρα µακριά από το σώµα του; Ο Παρθενώνας δεν είναι απλώς ένα αρχιτεκτονικό θαύµα. Είναι ένα σύµβολο πολιτισµού, δηµοκρατίας, ανθρώπινης δηµιουργίας. Και όµως, είναι σήµερα ακρωτηριασµένος. Σαν ένα ποίηµα που του λείπουν οι µισοί στίχοι. Σαν µια µελωδία που παίζεται µισή.
Τα Μάρµαρα δεν είναι πέτρες. Είναι φωνές. Είναι οι καλλιτέχνες που τα λάξευσαν µε τα χέρια τους. Είναι οι άνθρωποι που στάθηκαν µπροστά τους για αιώνες και είδαν µέσα τους την ταυτότητά τους.
Είναι η ίδια η ψυχή της Ελλάδας, ξεριζωµένη, ξενιτεµένη, περιµένοντας να επιστρέψει σπίτι. Λένε πως το Βρετανικό Μουσείο τα προστατεύει. Από τι, όµως; Από την επιστροφή στην πατρίδα τους; Από τον ουρανό της Αττικής που τα έλουζε µε φως; Από την ιστορία που τα γέννησε και τα κρατάει στην καρδιά της εδώ και αιώνες; ∆εν είναι προστασία αυτό. Είναι αποξένωση.
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το µεγαλύτερο παράδοξο: η κλοπή των Μαρµάρων του Παρθενώνα δεν έγινε στο σκοτάδι, από χέρια λαθρέµπορων ή αρχαιοκάπηλων. Έγινε µε επίσηµες σφραγίδες, µε τη δύναµη της εξουσίας, µε την πρόφαση της “διάσωσης”. Είναι ένα τυπικό παράδειγµα εγκλήµατος λευκού κολάρου, ενός εγκλήµατος που δεν διαπράττεται µε βία, αλλά µε κατάχρηση θέσης, εξουσίας και νοµικών τεχνασµάτων. ∆εν είναι η πράξη ενός κλέφτη που εισβάλλει σε ένα µουσείο, αλλά ενός αριστοκράτη που εκµεταλλεύεται µια αδύναµη χώρα, µιας κυβέρνησης που αποδέχεται και διαιωνίζει την αδικία, ενός µουσείου που χτίζει το κύρος του πάνω σε ξένα πολιτιστικά λάφυρα.
Τα Μάρµαρα δεν ζητούν τίποτα περισσότερο από το αυτονόητο: να επιστρέψουν σπίτι. Να σταθούν ξανά εκεί όπου τα τοποθέτησαν τα χέρια των αρχαίων καλλιτεχνών. Να αγγίξουν ξανά τη γη που τα γέννησε. Να αναπνεύσουν τον αέρα της Ελλάδας, να λουστούν στο φως που τα έκανε να λάµπουν. Αυτό δεν είναι ένα νοµικό ζήτηµα. Είναι ένα ζήτηµα ηθικής. Γιατί η δικαιοσύνη δεν βρίσκεται στους νόµους, αλλά στην καρδιά. Και η καρδιά ξέρει ότι το σωστό δεν είναι να κρατάς κάτι που δεν σου ανήκει, αλλά να το αφήνεις να επιστρέψει εκεί όπου γεννήθηκε.
Αναρωτιόµαστε πώς µπορεί µια χώρα να λέει ότι αγαπά τον πολιτισµό, όταν κρατά στα χέρια της κάτι που δεν της ανήκει. Πώς µπορεί ένας λαός να µιλά για δικαιοσύνη, όταν συντηρεί την αδικία; Ο πολιτισµός δεν είναι κλοπιµαία, δεν είναι λάφυρο, δεν είναι αντικείµενο προς έκθεση. Είναι µια ζωντανή ιστορία που πρέπει να ειπωθεί εκεί που πραγµατικά αξίζει. Η οµορφιά του πολιτισµού δεν βρίσκεται στην κατοχή, αλλά στον σεβασµό!
Όλγα Βαµιανάκη
