Κοτσιφάλι, Βιδιανό, Μοσχάτο Σπίνας, Βηλάνα οι πιο γνώριμες αλλά και Τσαρδάνα, Μελισσάκι οι πιο σπάνιες τοπικές ποικιλίες που τείνουν να “εξαφανιστούν” αλλά όχι να λησμονηθούν.
Σταφύλια που σε μεγάλο βαθμό γεννήθηκαν και εξελίχθηκαν στην Κρήτη και τα τελευταία χρόνια γίνεται μία προσπάθεια να καλλιεργηθούν και πάλι, να οινοποιηθούν κατάλληλα, να προσφερθούν στους πολλούς, καλούς φίλους των κρητικών κρασιών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Οινοτουρισμού που γιορτάζεται αύριο Κυριακή οι “διαδρομές” συζήτησαν για τις ντόπιες ποικιλίες με οινοποιούς των Χανίων…
ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑΚΗ: «Εμφαση στην εντοπιότητα»
«Οι ντόπιες ποικιλίες κάνουν αργά αλλά σταθερά βήματα στην αγορά του κρασιού» μας λένε οι άνθρωποι του “Οινοποιείου Πνευματικάκη” στον Δραπανιά Κισάμου. Εχοντας μια μακρόχρονη εμπειρία στην παραγωγή και οινοποίηση κρασιού, η οικογένεια Πνευματικάκη έχει καταφέρει να παράγει πάνω από 30 ετικέτες κρασιών, οκτώ εκ των οποίων είναι αποκλειστικά με σταφύλια από τοπικές ποικιλίες. Τοπικές επίσης ποικιλίες χρησιμοποιούνται και σε συνδυασμό με άλλα ελληνικά ή μεσογειακά σταφύλια.
Οπως μας εξηγεί η κα Νίκη Χαρτζουλάκη, υπεύθυνη ενημέρωσης της οινοποιίας, οι τοπικές ετικέτες δεν φτάνουν ακόμα τις πωλήσεις σε “Cabernet” και “Syrah” ωστόσο το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και παρουσιάζει αύξηση χρόνο με τον χρόνο. «Καταρχήν οι ξένοι, ειδικά όσοι έρχονται στην περιοχή μας για χρόνια, εντυπωσιάζονται από την εξέλιξη της οινοποιίας και τα κρασιά που πλέον παράγονται. Ως Οινοποιία δίνουμε έμφαση στις τοπικές ποικιλίες! Για χρόνια, πολλές από αυτές ήταν ξεχασμένες, όμως ο κόσμος σιγά-σιγά είτε επιστρέφει σε αυτές -οι παλιότεροι- είτε αναζητεί νέες γεύσεις όπως οι νεότεροι. Το βλέπουμε και από τους ξένους επισκέπτες που καθημερινά έρχονται στο Οινοποιείο μας. Ενδιαφέρονται για τα τοπικά κρασιά, τις γηγενείς ποικιλίες» σημειώνει. Ακόμα και ο Μαρουβάς που παράγει η οινοποιία έχει αρκετούς φίλους, παρότι είναι ένα “δύσκολο” κρασί ειδικά για τους ξένους.
Ρωτάμε για το αν είναι εύκολο να βρουν σταφύλια από τοπικές ποικιλίες, αφού για χρόνια οι αμπελουργοί είχαν εστιάσει την καλλιέργεια πολύ συγκεκριμένων ειδών αλλά παράλληλα έφεραν και πολλές από το εξωτερικό π.χ. γαλλικές. Οπως μας εξηγούν σε κάποιες από αυτές η παραγωγή είναι μεγάλη (Κοτσιφάλι, Ρωμέικο, Λιάτικο, Βηλάνα) σε κάποιες άλλες όμως όχι, όπως το Μοσχάτο Σπίνας, το Βιδιανό γι’ αυτό και η εύρεσή τους είναι δύσκολη κ.λπ.
Στόχος της οικογένειας Πνευματικάκη είναι να φυτέψει παλιές ποικιλίες στον αμπελώνα που ετοιμάζει και να επεκτείνει τη γκάμα των προϊόντων της. Οι άνθρωποι της οινοποιίας δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην παραγωγή από την καλλιέργεια (υγιές αμπέλι, προσεγμένη φροντίδα, κλάδεμα, πότισμα, λίπανση, τρύγος την κατάλληλη εποχή κ.ά.) μέχρι και την οινοποίηση, που έχει κάνει άλματα τα τελευταία χρόνια.
Στις βασικές επιδιώξεις τους είναι και η αναζήτηση και παραγωγή κρασιών από σταφύλια ποικιλιών που σπανίζουν όπως π.χ. η Τσαρδάνα, μία ποικιλία συγγενής του Ρωμέικου, το Μελισσάκι που έχει βρεθεί στο Ρέθυμνο και είναι λευκή πολύ αρωματική με υψηλή οξύτητα, ο Δερματάς, το Μπεγλένι που μοιάζει με το γαλλικό Sauvignon, το Πλυτό κ.ά.
ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΝΤΟΥΡΑΚΗ:Η κρητική γη στο ποτήρι μας
Μία ευρεία γκάμα κρασιών από τοπικές ποικιλίες παράγει το Οινοποιείο Ντουράκη στον Αλίκαμπο Αποκορώνου. Οπως λένε στις “διαδρομές”, τα αδέρφια Αντώνης και Εύη Ντουράκη, το οινοποιείο Ντουράκη στηρίζει τις τοπικές ποικιλίες και παράγει κρασιά από Βιλάνα, Βιδιανό, Ρωμέικο, Κοτσιφάλι, Μαντιλάρι και Μαλβαζία. Μάλιστα, επισημαίνουν ότι στα σκαριά είναι η φύτευση ενός αμπελώνα με μία τοπική ποικιλία σχεδόν εξαφανισμένη. «Ελπίζουμε το αποτέλεσμα να μας δικαιώσει» αναφέρουν χαρακτηριστικά. Ρωτάμε εάν υπάρχουν προοπτικές από την οινοποίηση των τοπικών ποικιλιών και με βεβαιότητα μας απαντούν: «Σίγουρα! Οι ποικιλίες αυτές είναι χρόνια στο νησί και έχουν προσαρμοστεί άψογα στο περιβάλλον, με τον ήλιο μας, τη ζέστη, τον δροσερό χειμώνα, τις βροχοπτώσεις αλλά και με το έδαφος. Μέσω των ποικιλιών αυτών εκφράζεται η κρητική γη στο ποτήρι μας. Παίρνοντας αυτές τις ποικιλίες και δημιουργώντας κρασιά με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών, τα καταστεί ικανά να ανταγωνίζονται άμεσα τον παγκόσμιο αμπελώνα. Και αυτό ήδη το αναγνωρίζουν μεγάλα ονόματα οινοχόων και εμπόρων στο εξωτερικό. Πλέον το ενδιαφέρον των αγορών του εξωτερικού βρίσκεται κυρίως στις γηγενείς ποικιλίες».
Οσον αφορά την οινικό τουρισμό και την επισκεψιμότητα στο οινοποιείο Ντουράκη, ο Αντώνης και η Εύη Νουράκη επισημαίνουν τα εξής: «κάθε χρόνο υπάρχει μία αύξηση των επισκεπτών στο οινοποιείο μας αλλά και στα οινοποιεία του Ν. Χανίων και ολόκληρης της Κρήτης. Οι επισκέπτες έρχονται στο οινοποιείο μας από όλο τον κόσμο! Είναι διαφόρων ηλικιών και έχουν διάφορες οινικές γνώσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα ερωτήματα να είναι πολλά και διαφορετικά. Από τα πιο απλά όπως πώς είναι το αμπέλι και πότε γίνεται ο τρύγος μέχρι και λεπτομερείς πληροφορίες για τον χρόνο παλαίωσης του κρασιού και τη σύσταση του εδάφους του αμπελιού. Οπως και να έχει, όλοι οι επισκέπτες θέλουν να ζήσουν μία ωραία εμπειρία στο οινοποιείο μας, να μάθουν πράγματα και να είναι αυτοί ένας νέος “Κολόμβος” που ανακάλυψαν ένα νέο κρασί ή ένα νέο οινοποιείο και έτσι να μπορούν να το μεταφέρουν σαν γνώση/πρόταση στους γνωστούς τους πίσω στην πατρίδα τους», μας λένε ενώ δηλώνουν αρκετά αισιόδοξοι «ότι τα επόμενα χρόνια η Κρήτη θα γίνει πιο αναγνωρίσιμη σαν μία περιοχή με πλούσια αμπελοοινική παράδοση και ιστορία, με αποτέλεσμα ο επισκέπτης του νησιού να βάζει προτεραιότητα στο πρόγραμμά του να επισκέπτεται τα τοπικά οινοποιεία ή και να επισκέπτεται την ίδια την Κρήτη για αυτόν ακριβώς το λόγο» σημειώνουν. Το Οινοποιείο Ντουράκη θα είναι ανοικτό αύριο Κυριακή στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Οινοτουρισμού.
ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ “ΑΝΩΣΚΕΛΗ Α.Ε.”: «Τα κρητικά κρασιά μας κάνουν περήφανους»
Η οινοποιία “Ανώσκελη” βρίσκεται στο ομώνυμο γραφικό χωριουδάκι του Δήμου Πλατανιά. Η οινοποιητική της δράση ξεκίνησε το 2004 και ήρθε να προστεθεί στη λειτουργία του ελαιουργείου της ίδιας επιχείρησης που μετρούσε ήδη αρκετά χρόνια δραστηριότητας.
Τα αμπέλια καλλιεργήθηκαν εξ αρχής πολύ κοντά στο οινοποιείο και πλέον η “Ανώσκελη” παράγει 6 διαφορετικές ετικέτες, λευκού, ροζέ και ερυθρού, οίνου. Τρεις με την επωνυμία “Ανω Πλαγιά” και τρεις που ονομάζονται “Ανωφέρεια”. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι Cabernet, Sauvignon, Syrah, Grenache, Ασύρτικο, Βιδιανό και Βηλάνα.
Πώς όμως προέκυψε η αξιοποίηση τοπικών ποικιλιών; «Ξεκινήσαμε να φυτεύουμε αμπέλια το 2004-2005 σε μία περίοδο που τα πράγματα ήταν διαφορετικά για το δίκτυο οινοποιών και την εμπορική αγορά. Αν έλεγες τότε για ελληνικές ποικιλίες θα σε κορόιδευαν. Ετσι αρχικά βάλαμε γαλλικές ποικιλίες και μόλις το 2008-2009 βάλαμε τις κρητικές ποικιλίες Βιδιανό και Βηλάνα και την ελληνική Ασύρτικο», εξηγεί ο Γεράσιμος Μπουλταδάκης από το Τμήμα Οινοποίησης.
Η δοκιμή κρίθηκε απόλυτα επιτυχημένη καθώς με τα χρόνια οι ξένοι επισκέπτες αναζητούν όλο και περισσότερο τοπικά προϊόντα, ενώ το ευρύτερο αγοραστικό κοινό δείχνει πιο δεκτικό στο να δοκιμάσει νέες γεύσεις.
Στο πλαίσιο αυτό -σημειώνει ο κ. Μπουλταδάκης- η “Ανώσκελη” σχεδιάζει να οινοποιήσει κι άλλες ντόπιες ποικιλίες όπως το Ρωμέικο το οποίο οινοποιεί πειραματικά τα τελευταία χρόνια και βρίσκεται σε εξέλιξη μία διαδικασία παλαίωσης.
Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι της “Ανώσκελης” επενδύουν στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα που είναι αδύνατον να ανταγωνιστούν τους ξένους οινοπαραγωγούς.
«Αυτός είναι κι ο λόγος που έχουμε πάρει την απόφαση να οινοποιούμε μόνο από δικές μας καλλιέργειες ώστε να ελέγχουμε απόλυτα την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Αυτό βέβαια έχει το μειονέκτημα ότι δεν μπορούμε να έχουμε “μαγικά” μεγάλες ποσότητες. Ετσι αυτή τη στιγμή καλύπτουμε την αγορά των Χανίων και της Ελλάδας χωρίς βέβαια να αποκλείουμε ξένες αγορές», τονίζει ο υπεύθυνος του Εμπορικού Τμήματος της “Ανώσκελης” Γιώργος Ροδουσάκης.
Την ώρα που μιλάμε μαζί του, ένα γκρουπ ξένων επισκεπτών από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία που μόλις είχαν έρθει στα Χανιά με κρουαζιερόπλοιο έχουν καθίσει στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της επιχείρησης και δοκιμάζουν κρασί, ελαιόλαδο και τσικουδιά.
Τα σχόλιά τους εγκωμιαστικά για το κρητικό κρασί που δοκιμάζουν για πρώτη φορά όπως μας εξομολογούνται.
Ο κ. Ροδουσάκης εξηγεί πως εδώ και 3 χρόνια το οινοποιείο είναι επισκέψιμο: «Ο οινοτουρισμός είναι ένα δυναμικό πεδίο και σε αυτό έχει συμβάλει πάρα πολύ η συνεργασία μεταξύ των οινοποιείων και τον φορέα προβολής “Wines of Crete”. Ολα τα οινοποιεία θα πρέπει να επενδύσουν σε αυτόν τον τομέα γιατί μέσω του οινοτουρισμού, που συνδέεται άμεσα με τον λεγόμενο ποιοτικό τουρισμό, δεν προβάλλονται μόνο τα προϊόντα μας αλλά και ο πολιτισμός της Κρήτης με πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία και οικονομία».
Τι λένε όμως οι ξένοι επισκέπτες που δοκιμάζουν το ντόπιο κρασί; «Τα σχόλια που ακούμε μας κάνουν περήφανους, είναι πολύ θετικά και αφορούν τόσο τη διαδικασία της ξενάγησης όσο και της ποιότητας των προϊόντων. Βέβαια τα κρητικά κρασιά δεν είναι ακόμα τόσο γνωστά στο εξωτερικό, αλλά δεν θα μπορούσαν και να είναι μιας και σε άλλες χώρες υπάρχουν οινοποιεία που μετράνε δύο και τρεις αιώνες ζωής. Ωστόσο, πρόκειται για ανερχόμενα κρασιά με πολλές προοπτικές αν αξιοποιήσουμε σωστά και το μεγάλο τουριστικό ρεύμα που έρχεται στην Κρήτη τα τελευταία χρόνια».
ΟΙΝΟΠΟΙΪΑ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ: Επιμένουμε στη μοναδικότητά τους!
Η Οινοποιία Μανουσάκη στον Βατόλακκο Χανίων τα τελευταία χρόνια οινοποιεί και πειραματίζεται με τοπικές ποικιλίες, επισημαίνει στις “διαδρομές” η Αλεξάνδρα Μανουσάκη. Ως παράδειγμα μας αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα Ρωμέικο, Βιδιανό, Μοσχάτο Σπίνας και Ασύρτικο δίνουν κρασιά που βρίσκονται στο εμπόριο. Μάλιστα, όπως μας εξηγεί ότι πολλές από τις τοπικές ποικιλίες έχουν κατά καιρούς δώσει πολύ αξιόλογα αποτελέσματα στην οινοποίησή τους. «Παρά το γεγονός ότι χρειάζεται πολύς πειραματισμός και καινοτόμες ιδέες για να αναδειχθεί η μοναδικότητα των ποικιλιών αυτών, είναι σίγουρο ότι τα επόμενα χρόνια τα αποτελέσματα θα είναι όλο και πιο ενθαρρυντικά» τονίζει
Σχετικά με τον οινικό τουρισμό και την επισκεψιμότητα στην Οινοποιία Μανουσάκη η κα Μανουσάκη αναφέρει ότι «το ενδιαφέρον των ξένων επισκεπτών για την ενδοχώρα, την τοπική παραγωγή και συνεπώς το κρασί, είναι συνεχώς αυξανόμενη. Οι επισκέπτες του Νομού επιδιώκουν όλο και περισσότερο να γνωρίσουν τον τόπο και τρόπο παραγωγής του χανιώτικου κρασιού.
Ο οινικός τουρισμός είναι προέκταση του γαστρονομικού τουρισμού, συνεπώς και οι ερωτήσεις τους συνήθως στοχεύουν στο να βρουν ποιοτικά παραδοσιακά προϊόντα. Το ενδιαφέρον βρίσκεται στα ποιοτικά προϊόντα, ασχέτως κόστους». Η Οινοποιία Μανουσάκη θα είναι ανοικτή αύριο Κυριακή στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Οινοτουρισμού.
ΚΤΗΜΑ ΛΟΥΠΑΚΗΣ: Υψηλή ποιότητα με γνώση και μεράκι
«Το “Κτήμα Λουπάκης” ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία του το 2004, παρότι υπήρχε πολύχρονη εμπειρία καλλιέργειας και εμπορίας κρασιού στην οικογένειά μας. Παράγουμε κρητικές ποικιλίες όπως τη Βηλάνα στο λευκό, αλλά και γαλλικές, ενώ εκτός από τους δικούς μας αμπελώνες στρεμμάτων, συνεργαζόμαστε με ντόπιους αμπελουργούς», ανέφερε στις “διαδρομές” ο Μιλτιάδης Λουπάκης που μαζί με την αδελφή του Ασπασία έχουν αναλάβει τα ηνία του οινοποιείου της οικογένειας.
«Από τις γηγενείς ποικιλίες ξεχωριστή θέση στις προτιμήσεις στο τραπέζι των καταναλωτών είχαν ανέκαθεν το Μαντηλάρι, το Κοτσιφάλι, το Ρωμέικο αλλά και η Βηλάνα. Ειδικά στο οινοποιείο μας η Βηλάνα κατέχει σημαντική θέση, αν και τα τελευταία χρόνια αρκετοί την είχαν βάλει μερικώς στο περιθώριο. Εμείς όμως στηρίζουμε και εξελίσσουμε χρόνο με τον χρόνο αυτήν την ποικιλία γιατί θεωρούμε ότι είναι ένα πολύ αξιόλογο κρασί, που όμως για να έχει άριστη ποιότητα απαιτείται προσεκτική εφαρμογή των αμπελοκομικών επεμβάσεων. Ας μην ξεχνάμε και για όσους δεν γνωρίζουν, ότι στην Κρήτη μπορεί να κυριαρχούν τα κόκκινα σταφύλια, αλλά η Βηλάνα ήταν και είναι, θεωρώ, η αδιαφιλονίκητη βασίλισσα των λευκών ποικιλιών αμπέλου του νησιού, ενώ συγκαταλέγεται στις πιο παλιές ποικιλίες που είχαν φυτευθεί στο νησί, μιλάμε για 800 χρόνια πίσω, από την εποχή της Ενεκοκρατίας».
«Τα οινοποιεία στον νομό μας, αλλά και στο νησί γενικότερα, οφείλουν την επιτυχία τους στον υγιή ανταγωνισμό που υπάρχει μεταξύ τους, στην υψηλή ποιότητα προϊόντων που προσφέρουν στον καταναλωτή, αλλά κυρίως και στο γεγονός ότι στη παραγωγή έχουν εισέλθει νέοι άνθρωποι με γνώσεις μεράκι και αγάπη για το κρασί. Αυτό θεωρώ ότι είναι το πιο σημαντικό απ’ όλα στην επιτυχημένη και ανοδική μέχρι στιγμής πορεία των τοπικών κρασιών μας στη ντόπια αλλά και διεθνή αγορά».
Αναφορικά με τον οινικό τουρισμό ο κ. Λουπάκης σημείωσε ότι: «ο οινικός τουρισμός, είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο που χρειάζεται να επενδύσουμε σ’ αυτόν. Αυτό το βλέπουμε από το ενδιαφέρον που υπάρχει, αφού αρκετοί ξένοι που έρχονται για διακοπές επισκέπτονται τα οινοποιεία μας. Ο επισκέπτης λοιπόν θα γνωρίσει τα κρασιά μας, θα τα προτείνει κατά την επιστροφή του στον τόπο του, ενώ την επόμενη χρονιά θα έχουμε αύξηση της επισκεψιμότητας από νέους τουρίστες. Αυτό εκτός από ότι ο ξένος γνωρίζει τα κρασιά μας, αποτελεί και μια οικονομική ανάσα για τα οινοποιεία σε μια δύσκολη και ανταγωνιστική αγορά σε διεθνές επίπεδο. Το οινοποιείο μας, από τις 14 μέχρι τις 17 Σεπτεβρίου του 2107 θα φιλοξενήσει εκατό περίπου άτομα από τη Γαλλία, τα οποία θα παραστούν σε γαμήλια τελετή και όπως μας έχει ήδη δηλώσει το ζευγάρι που θα παντρευτεί, στο τραπέζι θέλουν μόνο τοπικά κρασιά».
“ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ ΚΑΡΑΒΙΤΑΚΗ”: Ρωμέικο και Βιδιανό τα “αστέρια” της Κρήτης
Η οικογένεια Καραβιτάκη για πολλές γενιές ασχολούνταν με την παραγωγή κρασιού. Από το 1998 οι οικογενειακοί αμπελώνες αναμορφώθηκαν, φυτεύτηκαν νέες ποικιλίες και παράλληλα χτίστηκε ένα σύγχρονο οινοποιείο, μια κάθετη μονάδα οινοποίησης, παλαίωσης, και εμφιάλωσης κρασιών.
Οπως λέει στις “διαδρομές” ο κ. Νίκος Καραβιτάκης «η Κρήτη έχει 11 τοπικές ποικιλίες, κάποιες από αυτές τις συναντάμε στη Δυτική και άλλες στην Ανατολική Κρήτη. Στα Χανιά όμως καλλιεργούνται όλες οι τοπικές ποικιλίες, ενώ από τις 11 συνολικά οι επτά είναι λευκές και οι τέσσερις είναι ερυθρές. Στα Χανιά η κύρια ποικιλία και αυτό που προσπαθούμε να σώσουμε είναι το Ρωμέικο. Ομως το Ρωμέικο ή το Λιάτικο το οποίο παράγεται κυρίως από τη μεριά του Ηρακλείου, είναι ποικιλίες ιδιαίτερες, διότι δεν διαθέτουν τεράστιο δυναμικό παλαίωσης, είναι ευαίσθητες στην οξείδωση. Οι υπόλοιπες λευκές ποικιλίες μπορούμε να πούμε ότι, κυριότερη αυτή την στιγμή είναι η Βηλάνα, η οποία καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των αμπελώνων, αλλά σίγουρα τα τελευταία χρόνια έχει επισκιαστεί από το Βιδιανό, ένα εξαιρετικό κρασί. Το Βιδιανό είναι το “αστέρι” των κρασιών στο νησί μας, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει κινήσει το ενδιαφέρον πολύ γνωστών και μεγάλων οινοποιείων στη υπόλοιπη Ελλάδα».
Εξάλλου για τις νέες ανερχόμενες ποικιλίες κρασιών ο κ. Καραβιτάκης σημειώνει: «Μία ακόμα ποικιλία ανερχόμενου κρασιού τόσο στη Κρήτη όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα, είναι το Μοσχάτο Σπίνας. Είναι ένα κρασί κλώνος μοσχάτου, που ξεκίνησε από το χωριό Σπίνα, ενώ τώρα καλύπτει πολύ μεγάλη έκταση στη περιοχή της Μάζας, ενώ ήδη έχει φυτευθεί η ποικιλία αυτή σε αρκετούς αμπελώνες σ’ όλη την Κρήτη. Το Μοσχάτο είναι μια ποικιλία η οποία έχει αρωματικό τέτοιο, ούτως ώστε να το καθιστά ένα εύκολο κρασί στο να το κατανοήσει ο περισσότερος κόσμος.Πέρα από αυτές τις ποικιλίες αρκετά ιδιαίτερες και σπάνιες στο νησί μας, είναι ακόμα το Δαφνί και το Πλυτό. Το Δαφνί ονομάζεται έτσι γιατί με μια καλή οινοποίηση, μας δίνει αρώματα δάφνης, ενώ αντιθέτως το Πλυτό είναι ένα κρασί, το οποίο δεν είναι αρκετά πλούσιο σε αρώματα, όμως ένα αρκετά παλαιωμένο Πλυτό θα μπορέσει να μας δώσει αξιόλογα κρασιά».
Οσον αφορά τον οινοτουρισμός ο ίδιος μας λέει ότι «ο οινοτουρισμός απευθύνεται κατ’ αρχάς σε οινόφιλους, με υψηλά εισοδήματα, ενώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Συνήθως ο κόσμος αυτός δεν επισκέπτεται τις οινοπαραγωγικές περιοχές, την περίοδο του μαζικού τουρισμού, πράγμα που εμείς εδώ στην Κρήτη επιδιώκουμε, ώστε να μπορέσουμε να επεκτείνουμε την τουριστική περίοδο. Αυτή την στιγμή το δίκτυο Οινοποιών Κρήτης που αριθμεί ως μέλη 30 οινοποιεία, τα περισσότερα δραστηριοποιούνται είτε περισσότερο, είτε λιγότερο με οργανωμένες μορφές οινοτουρισμού. Ετσι η αύξηση της τουριστικής διάρκειας μέσω οινοτουρισμού αποτελεί μια εναλλακτική μορφή τουρισμού».
