“Επιτάφιος”

Με αφορμή την επέτειο της εργατικής Πρωτομαγιάς,θα γυρίσουμε πίσω στο 1936 για να γνωρίσουμε την ιστορία που κρύβεται πίσω από την δημιουργία του ποιήματος “Επιτάφιος” του Γιάννη Ρίτσου.
Ήταν 29 Απριλίου και οι καπνεργάτες είχαν κηρύξει γενική απεργία. Καθημερινά οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης πλημμύριζαν από χιλιάδες μέλη της εργατικής τάξης, που διαδήλωναν αδιαφορώντας για τις σχετικές απαγορεύσεις. Ο απεργιακός αγώνας θα κλιμακωθεί την Πρωτομαγιά.
Ωστόσο, ακόμη δεν καταγράφονται αξιοσημείωτα έκτροπα, μέχρι που ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς ζητά από την Αστυνομία δραστική καταστολή των κινητοποιήσεων. Στις 8 Μαΐου 1936, στήνονται απέναντι από τα οδοφράγματα των εργατών πολυβόλα έτοιμα να χρησιμοποιηθούν την επόμενη μέρα κατά του πλήθους!
Σε ένα από τα μπλοκ καπνεργατών, συμμετέχει και ο 30χρονος αυτοκινητιστής από το Ασβεστοχώρι, Τάσος Τούσης.

Το μπλοκ έρχεται αντιμέτωπο με ισχυρή αστυνομική δύναμη. Ο Τάσος βρίσκεται στη γωνία των οδών Συγγρού και Πτολεμαίων όταν μία σφαίρα διαπερνά το κρανίο του. Μαζεύονται από πάνω του, αλλά είναι πλέον αργά. Ξηλώνουν μια ξύλινη πόρτα, τοποθετούν πάνω το νεκρό κορμί και οργισμένοι κατευθύνονται προς το Διοικητήριο. Κάποιοι βάφουν κόκκινα τα μαντίλια τους με το αίμα που έτρεχε από τους κροτάφους του άτυχου νεαρού, του πρώτου νεκρού της εργατικής διαδήλωσης. Εντός των επόμενων ωρών θα σκοτωθούν άλλοι 10 εργάτες, ηλικίας από 17 έως 32 ετών.
Κυριακή 10 Μαΐου, ο “Ριζοσπάστης” δημοσιεύει τη φωτογραφία της θρηνούσας μάνας του Τάσου Τούση και ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει το ρεπορτάζ. Συγκλονισμένος και παρά το γεγονός ότι βασανίζεται από φυματίωση, κλείνεται δύο μερόνυχτα στη σοφίτα του σπιτιού του, χωρίς να φάει. Εν μέσω αιμοπτύσεων ξεκινά να γράφει τον “Επιτάφιο”. Τα πρώτα τρία ποιήματα δημοσιεύονται στις 12 του μηνός στον «Ριζοσπάστη» και ολόκληρο το αριστούργημα κυκλοφορεί σύντομα από τον εκδοτικό οίκο της εφημερίδας σε 10.000 αντίτυπα – αριθμός-ρεκόρ για εκείνη την εποχή. Εξαντλούνται σχεδόν όλα.
Τα τελευταία 200 θα καούν λίγο καιρό αργότερα μπροστά στους Στύλους του Ολυμπίου Διός μαζί με άλλα “ανατρεπτικά” βιβλία, κατ’ επιταγή του δικτατορικού καθεστώς που έχει επιβάλει ο Ιωάννης Μεταξάς από τις 4 Αυγούστου. Η οριστική μορφή της συλλογής του “Επιτάφιου”, όπως ονομάστηκε, θα εκδοθεί είκοσι χρόνια αργότερα, το 1956, περιλαμβάνοντας και επιπλέον έξι ποιήματα ως συνέχεια των προηγούμενων.
Το 1957 ο Ρίτσος θα στείλει ένα αντίτυπο της ποιητικής συλλογής στον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ζει στο Παρίσι. Οπως θα εξομολογηθεί ο γνωστός μουσικοσυνθέτης, «μια μέρα μου λέει η Μυρτώ να πάμε να ψωνίσουμε για το βράδυ. Πήγαμε σε ένα ελληνικό μπακάλικο κι εγώ περιμένοντας στο αυτοκίνητο είχα μαζί μου τον “Επιτάφιο”. Έβρεχε. Αρχίζω να τον ξεφυλλίζω. Χωρίς να το πολυσκεφτώ, χαράζω πεντάγραμμο στα περιθώρια των σελίδων και αρχίζω να γράφω μουσική για τα ποιήματα. Μελοποιώ και τα είκοσι». Ετσι θα γεννηθούν, μεταξύ άλλων, τα τραγούδια “Μέρα Μαγιού”, “Να ’χα τ’ αθάνατο νερό”, “Πού πέταξε τ’ αγόρι μου” και τόσα άλλα, με την αξεπέραστη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Καλές ακροάσεις μέχρι την επόμενη ιστορία με ρεφρέν

* Η Μαρία Σουρουκίδου είναι ραδιοφωνική παραγωγός

Ο υποψήφιος βουλευτής Χανίων της Ν.Δ. παρουσιάζει θέσεις – προτάσεις εν όψει των εκλογών