Χρονιάρες μέρες οι μνήμες επιστρέφουν, βιώματα, παραστάσεις, σχόλια, ακούσματα, χάδια, σκέψεις, εικόνες, γεύσεις, μυρωδιές…
Μνήμες που μας αναστατώνουν ευχάριστα ή δυσάρεστα. Είναι όμως και οι απούσες μνήμες. Αυτές που δεν ανασύρονται και οι άλλες οι ανύπαρκτες.
Προ ημερών, στις ειδήσεις γινόταν λόγος για ψευδό-μνήμες, αυτές που μόλις δημιουργηθούν διεκδικούν τα προνόμια των αληθινών.
Μια σειρά πρόσφατα ατυχή περιστατικά που σχετίζονται με διαφορετικές λειτουργίες της μνήμης παρουσιάζω στο σημερινό σημείωμα.
Έφηβοι χωρίς μνήμες
Μερικές δεκάδες 15χρόνων αδυνατούσαν να θυμηθούν αν τους είχαν ζητήσει κάποτε να είναι υπεύθυνοι για κάτι. Οτιδήποτε. Κι είχαν δίκιο. Γιατί απλούστατα δεν είχαν αυτή την εμπειρία.
Όταν το συνειδητοποίησα, δαγκώθηκα.
‘Ωραία δημιουργείστε ένα φανταστικό επεισόδιο στο οποίο θα πρωταγωνιστείτε εσείς.’ πρότεινα. ‘Κάτι που έγινε εδώ. Στην οικογένεια σας.’
Καμμιά αντίδραση.
«Κύριε, δεν μπορούμε να σκεφθούμε γρήγορα κάτι φανταστικό». «Εντάξει. Φανταστείτε ότι σας έστειλαν για ψώνια και έπρεπε να θυμόσαστε τον κατάλογο». Και εδώ τζίφος.
«Κύριε, δεν πάμε μόνοι μας για ψώνια».
Αποφάσισα να αφηγηθώ μια συναρπαστική ναυτική ιστορία για να την αναπαραγάγουν. Έγινε σπασμένο τηλέφωνο, αλλά τελικά τα κατάφεραν. Ηθικό δίδαγμα |“Δεν φταίνε τα παιδιά. Η μνήμη των επεισοδίων τους, η αυτενέργεια κι η φαντασία τους χτίζονται μαζί με αρχιμάστορες ενήλικες”.
Το σύνδρομο της πόρτας
Έχω αναφερθεί, επανειλημμένα, στο σύνδρομο δηλαδή, στις περιπτώσεις που σκοπεύετε να κάνετε κάτι και το ξεχνάτε μόλις βγείτε από το δωμάτιο. Αυτό υποτίθετο ότι είναι χαρακτηριστικό των ατόμων της 3ης, 4ης και 5ης ηλικίας. Αναθαρρήστε ή μάλλον απογοητευτείτε.
Το σύνδρομο χτυπά προ-έφηβους και έφηβους μαθητές.
Το διαπίστωσα πριν δύο εβδομάδες και δεν το πίστευα. Είναι γενικευμένο το φαινόμενο; Μάλλον, ναι.
Να τον χωρίσω;
«Ο άντρας μου είναι πρωταθλητής της αφηρημάδας. Του μιλάω και το μυαλό του ταξιδεύει. Ποιος ξέρει που.
«Ακούς τι σου λέω ή μιλάω στον τοίχο;».
«Φυσικά» μου απαντά και επαναλαμβάνει τι έλεγα.
«Τότε γιατί δεν απαντάς;».
Αυτά άκουσα στο διπλανό τραπέζι. Η αλήθεια είναι ότι ‘ο αφηρημένος σύζυγος’ δεν παρακολουθούσε αυτά που του έλεγε η σύζυγος.
Απλά, εκμεταλλεύτηκε μια λειτουργία της βραχείας μας μνήμης.
Για να μη σας τρελάνει ο σύζυγος σας, ιδού η λύση.
Η βραχεία μνήμη έχει την ιδιότητα να συγκρατεί για λίγα δευτερόλεπτα το τέλος μιας πρότασης.
Προτείνω στη νεαρή κυρία να καθυστερήσει λίγο να ρωτήσει τον πρωταθλητή σύζυγο της μετά το τέλος μιας πρότασης της. Τι θα γίνει; Δεν θα ανακαλέσει τίποτα! Και θα αναγκαστεί να την προσέχει.
Ο λόγος; Κάθε νέα πληροφορία (ή άκουσμα) είναι εύθραυστη στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι να εγκατασταθεί στη μνήμη μας. Αυτό σημαίνει ότι μετά από 15 περίπου δευτερόλεπτα σβήνει και χάνεται.
Συγνώμη κοίταζα αλλού…
Πληθαίνουν και αυξάνονται οι αφηρημένοι οδηγοί. Δεν βλέπουν τους πεζούς, δεν βλέπουν τα φανάρια, οδηγούν και είναι στον κόσμο τους.
Συμβαίνει σε όλους μας. Οδηγείς σε γνωστή διαδρομή και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι δεν κατέγραψες ένα τμήμα της διαδρομής αρκετών 100δων μέτρων. Αν δεν προκαλέσεις ατύχημα σε αυτή την τυφλή διαδρομή είσαι τυχερός.
Ε λοιπόν εγώ στάθηκα υπερτυχερός! Κάτι σαν να κέρδισα όλα τα λαχεία μαζί. Διέσχιζα την διάβαση στην οδό Χατζηδάκη (Δικαστήρια) μπροστά από ένα σταθμευμένο αυτοκίνητο. Ο οδηγός δεν με είδε και ξεκίνησε σπρώχνοντας με για 4-5 μέτρα… Ευτυχώς κράτησα την ισορροπία μου. Αν έπεφτα θα απουσίαζα σήμερα.
Ζήτησε συγνώμη, δεν σε είδα, κοίταζα αλλού. Τα γνωστά. Συχωρεμένος. Το γεγονός παραμένει η μνήμη εργασίας μας έχει περιορισμένη χωρητικότητα. Δεν μπορεί να ανταποκριθεί αν εμείς ενώ οδηγούμε, μιλάμε στο κινητό, ακούμε μουσική, δεν έχουμε κοιμηθεί καλά κ.α.
Διαβάζω και ξεχνώ…
«Τι να σου πω» μου λέει φίλος «δεν διαβάζω βιβλία γιατί ξεχνώ τι διάβασα».
«Δεν είσαι μόνος. Η πλειοψηφία δυσκολεύεται. Πιστεύω ότι αν εφαρμόσεις μερικές τεχνικές θα σε βοηθήσουν».
JΥπογραμμίζω τα βασικά σημεία, ότι με αφορά και ότι πληροφορίες πιστεύω ότι θα χρειαστώ την επόμενη μέρα
JΒάζω αυτοκόλλητα όπου κρίνω ότι είναι σημαντικό.
JΞαναδιαβάζω τα υπογραμμισμένα.
JΓράφω κριτική για τους φίλους μου που δεν έχουν αρκετό χρόνο για να διαβάσουν.
JΓράφω μια περίληψη λίγων προτάσεων για το τι αποκόμισα από το βιβλίο. Κι αν θέλω το μοιράζομαι με φίλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
JΣυνδέω συνειδητά ότι διαβάζω με ότι γνωρίζω για το θέμα.
JΕφαρμόζω χρήσιμες ιδέες στην καθημερινότητα μου.
JΕγκαταλείπω την ανάγνωση αν είναι βαρετό ή δυσνόητο.
Συμπερασματικά
J Η μνήμη μας κάνει τερτίπια όταν την παραμελούμε.
J Η μνήμη επεισοδίων, η αυτενέργεια και η φαντασία παιδιών – εφήβων αναπτύσσεται με τη συμμετοχή ενηλίκων.
J Η ικανότητα συγκέντρωσης συνδέεται άμεσα με την επιβίωση μας.
J Η μνήμη εργασίας μας έχει περιορισμένη χωρητικότητα και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υπερβολικές απαιτήσεις μας.
J «Ένα βιβλίο είναι ο πιο πιστός φίλος μας» λέει ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ επειδή μας βοηθά να κρατάμε πολλές λειτουργίες της μνήμης μας ζωντανές.
J Η ανάγνωση βιβλίων πλουτίζει την φαντασία μας, ενισχύει τη συγκέντρωση μας και διευρύνει τη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας μας.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση.
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
