Eρευνητικό πρόγραμμα για τις Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα

Σε λειτουργία τέθηκε πριν από λίγες ημέρες η Διαδικτυακή Πύλη – ερευνητικό πρόγραμμα «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα» (http://www.occupation-memories.org), το οποίο αποτελεί την συλλογή και αρχειοθέτηση οπτικοακουστικών μαρτυριών από την γερμανική κατοχή, με στόχο τόσο την διατήρηση και διάδοση της σύγχρονης ιστορίας, κατά την διάρκεια της οποίας η Ελλάδα υπέστη τεράστιες απώλειες σε έμψυχο δυναμικό και οικονομικούς πόρους, όσο και την αναζήτηση των αιτίων και των παραμέτρων που καθόρισαν την συγκεκριμένη περίοδο.
Το πρόγραμμα, αποτέλεσμα ελληνογερμανικής συνεργασίας, περιλαμβάνει 91 συνεντεύξεις οι οποίες διενεργήθηκαν σε όλη την Ελλάδα με μάρτυρες της εποχής: μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, Εβραίους επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, κρυμμένα παιδιά εβραϊκού θρησκεύματος, μάρτυρες αντιποίνων, κρατούμενους στρατοπέδων συγκέντρωσης και καταναγκαστικούς εργάτες, αλλά και μάρτυρες βομβαρδισμών, οι οποίοι μεταφέρουν τις προσωπικές τους εμπειρίες. Το εγχείρημα υλοποιείται στις δύο χώρες για πρώτη φορά, 70 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου.
Οι αφηγήσεις των μαρτύρων, σύμφωνα με τους υπεύθυνους του προγράμματος, αναφέρονται στην εμπειρία τους από την Κατοχή, αλλά και στη ζωή τους μετά το 1945 και επικεντρώνονται στους διωγμούς, στις σφαγές που συνέβησαν στα «μαρτυρικά» χωριά και τις πόλεις, στις εκτοπίσεις στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και βεβαίως στην εμπειρία της Αντίστασης και της καθημερινότητας στις πόλεις. Ανάμεσα στους μάρτυρες είναι ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο αγωνιστής της Αντίστασης Μανώλης Γλέζος και η ηθοποιός Έφη Παπαθεοδώρου.
Οι συνεντεύξεις είναι προσβάσιμες στους ενδιαφερόμενους να ερευνήσουν σε βάθος την συγκεκριμένη περίοδο – για επιστημονικούς, εκπαιδευτικούς ή επιμορφωτικούς σκοπούς – και συνοδεύονται από πρακτικά εργαλεία, όπως 3.000 λέξεις-κλειδιά, ιστορικές πληροφορίες, βιογραφικά σημειώματα κ.λπ. Προϋπόθεση αποτελεί η εγγραφή στο σύστημα, προκειμένου να ελέγχονται και να προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των συμμετεχόντων στο Πρόγραμμα. Στόχος των δημιουργών του είναι η ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διαλόγου, κυρίως μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, ενώ τονίζεται συγκεκριμένα η ανάγκη για ενημέρωση σε βάθος της γερμανικής κοινής γνώμης για τα εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα.
Το Πρόγραμμα διαχειρίζεται το Κέντρο Ψηφιακών Συστημάτων του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου και διευθυντής του είναι ο καθηγητής Νικόλας Αποστολόπουλος, ενώ επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο ομότιμος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ. Μεταξύ των υποστηρικτών του αναφέρονται το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Ίδρυμα της γερμανικής κυβέρνησης «Μνήμη, Ευθύνη και Μέλλον», το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η ισπανική εταιρία Render, η οποία ανέπτυξε το απαραίτητο λογισμικό.
Μέχρι σήμερα, για την δημιουργία του προγράμματος έχουν εργαστεί μεταξύ άλλων επτά ιστορικοί καθώς και δεκάδες μεταφραστές και τεχνικοί.
Στο πρόγραμμα αυτό αναφέρθηκαν εκτενώς πολλά γερμανικά ΜΜΕ, επισημαίνοντας τη σημασία του στην προσπάθεια καλλιέργειας κουλτούρας μνήμης για το μέλλον. Χαρακτηριστικά η εφημερίδα Der Tagesspiegel κάνει λόγο για «ανάμνηση που πονά, αλλά απελευθερώνει» και μεταφέρει δήλωση του γερμανού υφυπουργού Εξωτερικών Μίχαελ Ροτ ότι «δεν μπορεί να υπάρξει συμφιλίωση χωρίς κοινή μνήμη και επεξεργασία του παρελθόντος», αλλά και του έλληνα πρέσβη στο Βερολίνο Θεόδωρου Δασκαρόλη, ο οποίος επισημαίνει ότι η μέριμνα για την κοινή κουλτούρα μνήμης θα πρέπει να αποτελεί ουσιώδες, συστατικό στοιχείο των ελληνογερμανικών σχέσεων, καθώς και ότι το ψηφιακό αρχείο των διηγήσεων συνιστά σημαντική συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση.