Τι βρίσκεται κάτω από την πλατεία Δημοτικής Αγοράς; Πού φτάνει το τείχος στον λόφο Καστέλι; Πώς ήταν κατασκευασμένη η λιθοδομή του Ενετικού Φάρου; Απαντήσεις στα παραπάνω δίνει το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο διπλωματικών και ερευνητικών εργασιών, το Τμήμα έχει ερευνήσει με γεωφυσικές μεθόδους το υπέδαφος πολλών αρχαιολογικών χώρων, συμβάλλοντας στην έρευνα.
Η δράση του Εργαστηρίου θα ήταν χρήσιμο να ενισχυθεί προκειμένου να ερευνηθούν και άλλα σημεία στην Κρήτη και όχι μόνο, που παραμένουν εκτός της εμβέλειας των ματιών και της αρχαιολογικής σκαπάνης.
«Οι έρευνες που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια ήταν στο πλαίσιο της Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής (μάθημα 3ου εξαμήνου) όπου οι φοιτητές διδάσκονται τις γεωφυσικές μεθόδους και στη συνέχεια στο 8ο εξάμηνο τις εφαρμόζουν στην πράξη σε ανοικτό πεδίο» εξηγεί ο κ. Νίκος Σπανουδάκης που ανήκει στο Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό της Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Με ηλεκτρομαγνητικά κύματα που διαδίδονται στο υπέδαφος μέχρι να συναντήσουν υλικά με διαφορετικές ηλεκτρικές και μαγνητικές ιδιότητες, με την τοποθέτηση ηλεκτροδίων στο έδαφος και τη διοχέτευση ρεύματος προκειμένου να χαρτογραφηθεί η κατανομή της αντίστασης στο υπέδαφος, οι επιστήμονες είναι σε θέση να εντοπίσουν αρχαιολογικά μνημεία και όχι μόνο καθώς ήδη έχουν γίνει έρευνες στα Φαλάσαρνα με αυτή τη μέθοδο για την υφαλμύρωση.
«Η ανασκαφή των αρχαιολογικών χώρων που απαιτείται στις αρχαιολογικές μελέτες, απαιτεί χρόνο, ο οποίος συνήθως δεν είναι διαθέσιμος στους αρχαιολόγους για να μπορέσουν να αξιολογήσουν καλύτερα το πεδίο. Αποτέλεσμα είναι η ανάγκη διεξαγωγής περισσότερων αρχαιολογικών τομών, αυξάνοντας το κόστος. Η γεωφυσική έρευνα προηγείται της ανασκαφής και συμβάλλει στην αντιμετώπιση και των δύο αυτών προβλημάτων: υψηλά κόστη και έλλειψη χρόνου. Οι γεωφυσικές μέθοδοι, όπως η μέθοδος του γεωραντάρ είναι μη καταστροφικές και αποτελούν ένα γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο απεικόνισης των φυσικών ιδιοτήτων του υπεδάφους, προσφέροντας σημαντική βοήθεια στον εντοπισμό πιθανών αρχαιολογικών στοιχείων. Στο πεδίο, η γεωφυσική χαρτογράφηση δίνει τη δυνατότητα στον αρχαιολόγο να μελετήσει την περιοχή και να ξεχωρίσει τις περιοχές ενδιαφέροντος. Ορισμένοι αρχαιολογικοί χώροι δεν δύναται να ανασκαφούν. Το πεδίο είναι πιθανό να έχει καλυφθεί από μοντέρνα ανάπτυξη, είτε να είναι δεσμευμένο για μελλοντική δόμηση, είτε να είναι ιστορικής και πολιτισμικής σημασίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι απεικονίσεις που παρέχουν οι μη καταστροφικές γεωφυσικές μέθοδοι μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος αναγνώρισης και καταγραφής του υπεδάφους» ανάφερει ο κ. Σπανουδάκης.
Οι μέθοδοι διασκόπησης
Οι πιο συνήθεις μέθοδοι που εφαρμόζονται στην αρχαιολογία και που εφαρμόστηκαν από το εργαστήριο του Πολυτεχνείου είναι :
• Μαγνητική μέθοδος.
• Ηλεκτρομαγνητική μέθοδος.
• Μέθοδος του γεωραντάρ.
• Μέθοδος της ηλεκτρικής αντίστασης.
Τείχος στον Λόφο Καστέλι
Η έρευνα στην αυλή μπροστά στο κτήριο της Μεραρχίας και την πλατεία στον λόφο Καστέλι που χρησιμοποιείται τώρα ως χώρος στάθμευσης, έδειξε ότι κάτω από την άσφαλτο υπήρχε πηγάδι, όμως το βασικό είναι ότι βρέθηκαν πιθανά υπολείμματα τειχών από παλαιότερες οικιστικές περιόδους στον λόφο Καστέλι.
Μπροστά από την Αγορά
του Ενετικού Τείχους.
Σημαντικά στοιχεία έδωσε και η έρευνα στην πλατεία Δημοτικής Αγοράς, μπροστά στη νότια είσοδο του μνημείου. «Είχαμε την απορία αν διασώζεται το αντιτείχισμα του τείχους απέναντι από την αγορά. Δυστυχώς δεν μπορούσαμε να το διαπιστώσουμε γιατί έπρεπε να κλείσουμε τον δρόμο για να κάνουμε τις μετρήσεις αφού υπολογίζουμε πως το αντιτείχισμα θα πρέπει να βρίσκεται κάτω από τον δρόμο. Αυτό που βρήκαμε όμως ήταν η συνέχεια του τείχους. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα τμήμα στο νοτιοδυτικό τμήμα της πλατείας που είναι εμφανές αλλά μπορέσαμε να εντοπίσουμε και το τμήμα του που είναι κάτω από την πλατεία» τονίζει ο κ. Σπανουδάκης.
Στην αυλή του 1ου Γυμνασίου
Στην αυλή του 1ου Γυμνασίου οι ερευνητές εντόπισαν τη συνέχεια του Ενετικού Τείχους όπως αυτό συνεχίζει προς το Κουμ Καπί (σημερινή Νικηφόρου Φωκά), επίσης βρέθηκαν αγωγοί (πιθανόν ύδρευσης), ενώ εντοπίστηκε τμήμα του τείχους που διασχίζει την οδό Δασκαλογιάννη. Eκτιμάται ότι θα είχε ενδιαφέρον η διερεύνηση της πλατείας Μαρκοπούλου ανάμεσα στη Δημοτική Αγορά και το 1ο Γυμνάσιο.
Οι καμάρες του Κούλε Ηρακλείου
Το εργαστήριο εντόπισε τη διάβρωση του κτηρίου του Κούλε στο εξωτερικό τμήμα του, πόσο εισχώρησε η υγρασία και τι υπάρχει κάτω από το κτήριο. Κάτω από το δάπεδό του βρέθηκαν θολωτές δομές που εξυπηρετούσαν την εκτόνωση της θάλασσας.
Η λιθοδομή του Φάρου
Το Εργαστήρι Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής εργάστηκε χρησιμοποιώντας το γεωραντάρ για να εξετάσει τη λιθοδομή του Ενετικού Φάρου στο λιμάνι των Χανίων όταν προγραμματιζόταν η ανακατασκευή του πριν από 15 χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι οι πέτρες ήταν δεμένες μεταξύ τους με σιδερένια “αγκίδια” (μεταλλικά στοιχεία).
«Φαίνεται ότι στο εξωτερικό περίβλημα του Φάρου οι λίθοι είναι μεταξύ τους δεμένοι με υλικό από σίδερο. Αυτά τα σίδερα είναι τακτικά τοποθετημένα και φαίνεται ότι δένουν κάθε λίθο με τους παράπλευρους του. Τέλος σε πολλές γραμμές φαίνεται μια άτακτη τοποθέτηση σίδερων σε διάφορα βάθη και οριζόντιες αποστάσεις» τονίζει ο κ. Σπανουδάκης.
Το αρχαίο θέατρο της Απτέρας
Στο θέατρο της Απτέρας εντοπίστηκαν τμήματα παλαιών κτισμάτων. «Πρόκειται για γκρεμισμένα κτήρια προφανώς από κάποιο σεισμό. Βρήκαμε επίσης ένα τείχος προς τη βόρεια είσοδό του» σημειώνει ο ερευνητής.
Στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Απτέρας εντοπίστηκαν μονοπάτια, στον χώρο της δεξαμενής πηγάδι, αγωγοί και τμήματα τείχους.
