Οι τελειόφοιτοι µαθητές του 1ου ΓΕΛ Χανίων του σχολικού έτους 2007-2008, αντικρίζοντας το σχολικό Μαθητολόγιο του 1912-1913, το οποίο φυλασσόταν στο Αρχείο του σχολείου τους, συνειδητοποιούσαν ότι το όνοµά τους θα γραφόταν στα Μαθητολόγια του ίδιου εκείνου σχολείου, όπου 95 χρόνια πριν, είχε αποφοιτήσει ο µετέπειτα ποιητής Κων/νος Καρυωτάκης. Η µόνη διαφορά ήταν πως τότε το σχολείο τους ονοµαζόταν «Γυµνάσιο Χανίων», ήταν εξατάξιο και στεγαζόταν στο ίδιο σχολικό κτίριο, όπου εκείνοι φοιτούσαν έως το 2005. Συγκροτήθηκε µία ερευνητική οµάδα µαθητών και υπό την καθοδήγηση των καθηγητών τους Γεωργίου Καρκάνη & Κων/νας Χαλιάσου η έρευνα ξεκίνησε.
∆εν ήταν η πρώτη φορά που το 1ο Λύκειο Χανίων αναδείκνυε τη σχέση του µε τον ποιητή.
Α) Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ «ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» & Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ
Το 2003 η «Βουλή των Ελλήνων» διοργανώνει µία Έκθεση µε θέµα: «ΚΡΗΤΗ: 90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α».
Ένα από τα 491 εκθέµατα της Έκθεσης, το υπ΄ αριθµ. 225, προερχόταν από το σχολικό αρχείο του 1ου Λυκείου Χανίων.
Στον σχετικό Οδηγό της Έκθεσης της «Βουλής των Ελλήνων» (σελ. 78) διαβάζουµε τα εξής:
«225. “Μαθητολόγιο σχολικού έτους 1911-1912 του εν Χανίοις Γυµνασίου”
Σχολικό κατάστιχο
Μήκος: 43 εκ., πλάτος: 30 εκ.
1ο Ενιαίο Λύκειο Χανίων
Σύµφωνα µε το κατάστιχο, ο Κωνσταντίνος Καρυωτάκης ήταν εγγεγραµµένος στην Ε΄ Γυµνασίου και ο αδελφός του Αθανάσιος στη Β΄ Γυµνασίου»
Ας σηµειωθεί ότι το «Μαθητολόγιο των Ιερολοχιτών Μακεδονοµάχων» µαθητών του σχολείου µας, που εκτίθετο στην ανωτέρω Έκθεση της «Βουλής των Ελλήνων», είχε συντηρηθεί σε ειδικό εργαστήριο των Αθηνών µε πρωτοβουλίες της τότε δ/ντριας του σχολείου, κας Ασπασίας Τζανιδάκη.
Β) ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟΥ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΑ ΕΛΤΑ
∆ύο χρόνια µετά, στις 16/5/2005, οι µαθητές του 1ου Λυκείου Χανίων στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ» παρουσιάζουν τη συλλεκτική έκδοση των 15 γραµµατοσήµων που κυκλοφόρησαν σε συνεργασία µε τα ΕΛΤΑ, για τιµήσουν τη µακραίωνη ιστορία του σχολείου τους.
Η πρώτη πεντάδα γραµµατοσήµων ήταν αφιερωµένη στους επιφανείς Καθηγητές του σχολείου (Β. Ψιλλάκη, Εµµ. Γενεράλι, Κ. Χελιουδάκη, Ι. Περδικάρη, Χρ. Τσεπετάκη). Τα τρία επόµενα γραµµατόσηµα της σειράς στους Μακεδονοµάχους Ιερολοχίτες µαθητές του σχολείου (Ν. Ε. Γενεράλι, Ι. Παστρικάκη, Απ. Χαζιράκη) και τα υπόλοιπα εφτά στους επιφανείς µαθητές του σχολείου µας (Ελ. Βενιζέλο, Κ. Μητσοτάκη, Σοφοκλή Βενιζέλο, Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, Γρηγόρη Παυλάκη, Αλέξη Μινωτή και Κων/νο Καρυωτάκη).
Στην ειδικά σχεδιασµένη θήκη που φιλοξενούσε τη σειρά των σχολικών γραµµατοσήµων αναγράφονταν τα βιογραφικά των επιφανών ανδρών του σχολείου µας. Για τον µαθητή Κων/νο Καρυωτάκη αναφέρει τα εξής:
«ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ
(1896-1928): Το 1912 ο πατέρας του Κων/νου Καρυωτάκη µετατίθεται στα Χανιά. Ο Κων/νος Καρυωτάκης, όπως άλλωστε και ο αδελφός του, εγγράφονται στο “Γυµνάσιο Χανίων”.
Σύµφωνα µε τον Αλέξη Μινωτή, ο Κων/νος Καρυωτάκης “ήταν το πιο άτακτο παιδί του σχολείου. Έτρεχε, σκαρφάλωνε και τα γόνατά του ήταν διαρκώς µατωµένα από πεσίµατα. Ήταν από το είδος των µαθητών που γίνονται αρχηγοί οµάδων, µιλούν, πειράζουν τους πάντες και προκαλούν το ενδιαφέρον στους γύρω τους”.
Η ζωή του νεαρού µαθητή Κων/νου Καρυωτάκη άλλαξε ριζικά, όταν προσβλήθηκε από τύφο, καθώς συµπτώµατα γεροντίασης εµφάνισε στο πρόσωπό του µετά την ανάρρωσή του.
Σύµφωνα µε τον Μινωτή “όταν επέστρεψε στο σχολείο, σε όλους µας έκανε εντύπωση ότι ήταν πλέον άλλος άνθρωπος. Έπαψε να είναι άτακτος και ζωηρός. Αντιθέτως, εκλείσθηκε στον εαυτό του, στα διαλείµµατα έµενε µόνος και ήταν πολύ σκεπτικός και συγκρατηµένος… Άλλαξε ριζικά ο χαρακτήρας του ανθρώπου. Όχι µόνο έγινε βαθύτερος, αλλά και φυσιογνωµικώς φαινόταν αλλαγµένος, καταβεβληµένος”.
Ο αδελφός του πολλές φορές αναγκαζόταν, αν και µικρότερος κατά τρία χρόνια, να τον υπερασπίζεται από τους συµµαθητές του που τον αποκαλούσαν «γέρο».
Ο µαθητής του σχολείου µας ο Κων/νος Καρυωτάκης, “…συνδέθηκε στα Χανιά µε µια λίγο µεγαλύτερή του κόρη φιλικής του οικογένειας (την Άννα Σκορδύλη). Ο δεσµός όµως αυτός… διακόπηκε απότοµα, όταν ο ποιητής, λίγους µήνες κατόπι, φοιτητής πια στην Αθήνα, έµαθε ξαφνικά πως η φίλη του παντρεύτηκε στα Χανιά”.
Ως µαθητής αρχίζει και γράφει τους πρώτους του στίχους, ενώ αρχίζει και τη συνεργασία του µε λαϊκά περιοδικά της Αθήνας (“Ελλάς”, “Παρνασσός” κ.α.).
Στο περιοδικό “Ελλάς” στις 27/9/1912 δηµοσιεύεται ανταπόκριση του µαθητή Κων/νου Καρυωτάκη στη στήλη της “Επαρχιακής Ζωής” σχετικά µε την εορτή της σηµαίας στο Γυµνάσιο Χανίων. Στις 20/3/1913, µαθητής ακόµη και ενώ οι Ιερολοχίτες συµµαθητές του πολεµούν ως εθελοντές στο Μπιζάνι, αυτός δηµοσιεύει στον “Παιδικό Αστέρα” το ποίηµά του “Η Σηµαία µας στα Γιάννενα”».
Γ) Η ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ
Στη βιβλιοθήκη του 1ου Λυκείου Χανίων φιλοξενούνται σήµερα εφτά πορτραίτα επιφανών µαθητών και εκπαιδευτικών του σχολείου µας, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν από τη ζωγράφο Αγλαΐα Ξενάκη – Περράκη. Τα πορτραίτα φιλοτεχνήθηκαν µε χορηγίες και ήταν µία πρωτοβουλία του «Συλλόγου των Αποφοίτων & Φίλων του 1ου Λυκείου Χανίων». Πρόκειται για τα πρώτα εφτά από τα συνολικά είκοσι πέντε πορτραίτα που φιλοδοξούσε η τότε Περιβαλλοντική Οµάδα του σχολείου να φιλοτεχνήσει, προκειµένου να κοσµήσει τους τοίχους του ιστορικότερου εκπαιδευτηρίου της πόλης των Χανίων και να τιµήσει τους επιφανείς µαθητές και διδασκάλους του σχολείου, δίδοντας τα ονόµατά τους σε αίθουσες του σχολείου.
Στη σειρά εκείνη φιλοτεχνήθηκε το πορτραίτο του Κυριάκου Χελιουδάκη (1864-1929), γυµνασιάρχη του Κων/νου Καρυωτάκη στα Χανιά, για τον οποίο ο µαθητής Καρυωτάκης σε ανταπόκρισή του στο Αθηναϊκό περιοδικό «Ελλάς» έγραφε στις 27/9/1912:
«Η εορτή της σηµαίας εις το Γυµνάσιον υπήρξεν επιβλητικώτατη και µεγαλοπρεπής. Την προσαλιάν απήγγειλεν ο γυµνασιάρχης κ. Χελιουδάκης»
∆υστυχώς ο εξοστρακισµός του σχολείου από το ιστορικό του κτίριο το 2005 δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση της σειράς, καθώς το επόµενο στη σειρά πορτραίτο που θα φιλοτεχνούνταν θα ήταν εκείνο του ποιητή.
∆) Η ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΟΥ 2008
Η προαναφερθείσα έρευνα των µαθητών του 2008 δίδει τους καρπούς της και το 1ο Λύκειο Χανίων προβαίνει µε τη χορηγία του υποκαταστήµατος Χανίων της τράπεζας Probank σε συλλεκτική Ηµερολογιακή έκδοση µε τίτλο:
«ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2008:
Αφιέρωµα στον µαθητή του Σχολείου µας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ µε τη συµπλήρωση 95 χρόνων από την αποφοίτησή του και 80 χρόνων από το θάνατό του»
Πρόκειται για µία πρωτότυπη ερευνητική εργασία των τελειόφοιτων µαθητών του σχολείου, βασιζόµενη στο αρχειακό υλικό του 1ου Λυκείου Χανίων, σε περιοδικά της εποχής και σε δηµοσιευµένες µαρτυρίες και µελέτες.
Ξεφυλλίζοντας κανείς τη µαθητική αυτή έκδοση παρακολουθεί τη ζωή του ποιητή στα Χανιά από το 1911, όταν εγγράφεται στην Ε΄ τάξη του σχολείου µας, έως το 1916, οπότε ως φοιτητής περνούσε τις διακοπές του.
Ψηλαφεί µέσα από µαρτυρίες συµµαθητών του, όπως εκείνη του Αλέξη Μινωτή, και του επιστήθιου φίλου του Χαρίλαου Σακελλαριάδη, τις επιθέσεις που υπέστη στο σχολείο του, τις ανταποκρίσεις που έγραφε ως τελειόφοιτος µαθητής του σχολείου µας από τα Χανιά για το αθηναϊκό περιοδικό «ΕΛΛΑΣ» και αναδεικνύει για πρώτη φορά τη σύνδεση του µαθητή – ποιητή µε τους ιερολοχίτες µακεδονοµάχους συµµαθητές του (βλ. µήνας Ιούνιος). Ας µη λησµονούµε ότι στο προαναφερθέν Μαθητολόγιο του «Γυµνασίου Χανίων», το οποίο εκτέθηκε στη «Βουλή των Ελλήνων», δε φιλοξενεί µόνο το όνοµα του ποιητή, αλλά και τα ονόµατα των ιερολοχιτών Μακεδονοµάχων συµµαθητών του Απ. Χαζιράκη και Γ. Μαυρακάκη, µε την ένδειξη «εφονεύθη εν τω πολέµω», καθώς έπεσαν ο ένας στο Μπιζάνι και άλλος στη µάχη του Λαχανά αντίστοιχα.
Τέλος, το σχολικό µας Ηµερολόγιο παρακολουθεί τον εφηβικό έρωτα του ποιητή µε τη Χανιώτισσα Άννα Σκορδύλη, ο οποίος διήρκησε σχεδόν µία δεκαετία (1913-1922), µέσα από τα ποιήµατα του ποιητή, όπως «Φιληµένη» (βλ. µήνας Αύγουστος), τις επιστολές της Σκορδύλη (βλ. µήνας Σεπτέµβριος) αλλά και τις ηµερολογιακές σηµειώσεις της Μ. Πολυδούρη (βλ. µήνας Οκτώβριος).
Το Ηµερολόγιο κοσµείται µε σκίτσα µαθητών του σχολείου, Σοφίας – Μαρίας Ξενάκη, Χρύσας Γκούµα, Παντελή Τζέλεση και συνοδεύεται µε ανέκδοτο υλικό από το αρχείο του σχολείου (π.χ. Γενικοί Έλεγχοι του ποιητή).
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Η χανιώτικη κοινωνία το 2005 αναµφίβολα επιφύλαξε στο σχολείο του ποιητή τη µοίρα που οι αρχαίοι Αθηναίοι επιφύλαξαν στον Μαραθωνοµάχο Μιλτιάδη και στον Σαλαµινοµάχο Θεµιστοκλή. Μπορεί η απαιδευσιά µας να βάλθηκε να εξαφανίσει από τη συνείδηση του χανιώτικου λαού το σχολείο των «Ιερολοχιτών Μακεδονοµάχων» του, του οποίου τόσο καυχιόταν για την ένδοξη ιστορία του ο ανασκαφέας των Αιγών, και να στέρησε από το Πανελλήνιο ένα ζωντανό σχολείο – σύµβολο των Ελληνικών Γραµµάτων, όλα συµπτώµατα µίας κοινωνίας που βαδίζει νοµοτελειακά προς το ιστορικό της τέλος, αλλά οι επιφανείς µαθητές του, όπως ο ποιητής Κων/νος Καρυωτάκης, υπάρχουν για να µας θυµίζουν τη σιµωνίδεια εκείνη ρήση:
«ὅτι τῇδε κείµεθα τοῖς κείνων ῥήµασι πειθόµενοι»
*Ο ∆ρ. Γεώργιος Καρκάνης είναι δ/ντης Γυµνασίου Αλικιανού
