Η άσκηση βίας αλλά και η αυξανόµενη επιθετικότητα µεταξύ των νέων στην χώρα µας τείνει να λάβει το τελευταίο χρονικό διάστηµα επικίνδυνες διαστάσεις και λειτουργεί περίπου ως επιδηµία. Τα αλλεπάλληλα περιστατικά βίας ανηλίκων και εφήβων που σηµειώνονται σε πολλές ελληνικές πόλεις αποτελούν πονοκέφαλο για τις διωκτικές αρχές και παράλληλα κινητοποιούν τους ειδικούς ψυχικής υγείας για να ερµηνεύσουν το φαινόµενο αυτό που από ένα σηµείο και µετά ξεφεύγει από τα καθιερωµένα πλαίσια.
Με την ευκαιρία αυτή, και µε δεδοµένη την αύξηση βίαιων συµπεριφορών, το Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστηµών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής» – ΕΠΙΨΥ έδωσε στην δηµοσιότητα µια πολύ σηµαντική έκθεση για την βία των εφήβων και ανηλίκων στην Ελλάδα.
Το 2022, πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγµα 6.250 µαθητών 11, 13 και 15 ετών που συµµετείχαν στη σχολική έρευνα του ΕΠΙΨΥ µε τίτλο «Πανελλήνια Έρευνα για τις Συµπεριφορές που Συνδέονται µε την Υγεία των Εφήβων-µαθητών» ρωτήθηκαν -µεταξύ άλλων- για την ενδεχόµενη εµπλοκή τους σε βίαιους καυγάδες και σε περιστατικά εκφοβισµού (bullying) στο σχολείο ή ηλεκτρονικά (cyber-bullying), καθώς και για τα είδη εκφοβισµού.
Καυγάδες και συµπλοκές
Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας, σχεδόν ένας στους 3 (30,7%) εφήβους στην Ελλάδα είχε πρόσφατα εµπλακεί σε βίαιο καυγά—το 8,4% το έχει επαναλάβει τουλάχιστον 3 φορές.
Τα ποσοστά εµπλοκής σε βίαιους καυγάδες στην Ελλάδα, αφ’ ενός είναι κοντά ή/και χαµηλότερα από τον µέσο όρο των χωρών που συµµετέχουν στο ίδιο ερευνητικό πρόγραµµα διεθνώς.
Σύµφωνα µε τις αναλύσεις, οι 15χρονοι έφηβοι που έχουν πρόσφατα εµπλακεί σε βίαιο καυγά στην Ελλάδα είναι πιθανότερο να είναι αγόρια, να ανήκουν σε αναδοµηµένες οικογένειες, να ασκούνται συχνά σωµατικά, να καταναλώνουν συχνά ενεργειακά ποτά, να κοιµούνται λιγότερο (κορίτσια), να καπνίζουν/ ατµίζουν, να έχουν κάνει χρήση κάνναβης, να έχουν ήδη ολοκληρωµένη σεξουαλική επαφή, να «το έχουν σκάσει» από το σπίτι και να έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας—στο προφίλ των εφήβων αυτών τείνουν επίσης να υπάρχουν το άγχος, η «κοπάνα» από το σχολείο, η χαµηλή υποστήριξη από το φιλικό περιβάλλον κι η άποψη ότι η περίοδος του COVID-19 είχε αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή τους.
Σχολικός εκφοβισµός
Οι έφηβοι ρωτήθηκαν επίσης για το πόσο συχνά κατά τη διάρκεια των 2 µηνών πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας συµµετείχαν οι ίδιοι/ες σε εκφοβισµό (bullying) άλλων µαθητών/ριών στο σχολείο—εάν δηλαδή έκαναν ενοχλητικά πειράγµατα, εκφόβισαν, µείωσαν, έβρισαν, απείλησαν, έσπρωξαν ή κορόιδεψαν άλλους/ες µαθητές/ριες.
Ένας/Μία στους/στις 8 εφήβους (12,1%) ανέφερε ότι συµµετείχε ο/η ίδιος/α σε εκφοβισµό (bullying) άλλων µαθητών/ριών τουλάχιστον 1-2 φορές πολύ πρόσφατα, ενώ σε ποσοστό 1,1% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη αρκετές φορές την εβδοµάδα.
Τα αγόρια ανέφεραν σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό (16,0%) ότι συµµετείχαν σε εκφοβισµό άλλων µαθητών/τριών στο σχολείο συγκριτικά µε τα κορίτσια (8,7%).
11χρονοι, 13χρονοι και 15χρονοι δε διαφέρουν σηµαντικά ως προς το ποσοστό που αναφέρουν ότι, κατά τους τελευταίους 2 µήνες, συµµετείχαν σε εκφοβισµό άλλων µαθητών/τριών στο σχολείο
Σχεδόν ένας στους 4 (22,1%) εφήβους αναφέρει ότι υπέστη το τελευταίο διάστηµα εκφοβισµό στο σχολείο.
∆ιαδικτυακός εκφοβισµός
Ένας στους 14 (7,1%) εφήβους ανέφερε ότι συµµετείχε ο/η ίδιος/α σε ηλεκτρονικό εκφοβισµό (cyber bullying) µαθητών ατόµων τουλάχιστον 1-2 φορές πολύ πρόσφατα (κατά τη διάρκεια των 2 µηνών πριν από την έρευνα) —σε ποσοστό 2,6% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη τουλάχιστον 2 φορές το µήνα.
Οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονοµικού επιπέδου απάντησαν ότι έχουν συµµετάσχει σε ηλεκτρονικό εκφοβισµό σε υψηλότερο ποσοστό (9,1%), συγκριτικά ωστόσο µόνον µε τους οµοτίµους τους από οικογένειες µέσου οικονοµικού επιπέδου (5,9%).
Από το 2018 (όταν για πρώτη φορά συµπεριλήφθηκε σχετική ερώτηση στο ερωτηµατολόγιο της έρευνας) στο 2022, το ποσοστό των εφήβων 11, 13, και 15 ετών που αναφέρουν ότι συµµετείχαν πρόσφατα σε ηλεκτρονικό εκφοβισµό άλλων φαίνεται να έχει υπερδιπλασιαστεί, από 3,3% σε 7,1%
Σχεδόν ένας στους 10 εφήβους (9,5%) ανέφερε ότι υπέστη ηλεκτρονικό εκφοβισµό (cyber bullying) τους τελευταίους 2 µήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας—σε ποσοστό 2,9% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη τουλάχιστον 2 φορές το µήνα.
Οικονοµικό επίπεδο
Οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονοµικού επιπέδου δήλωσαν σε υψηλότερο ποσοστό ότι ενεπλάκησαν πρόσφατα σε βίαιους καυγάδες.
∆εν υπήρξαν διαφορές εντούτοις µεταξύ των τριών οικονοµικών επιπέδων αναφορικά µε τον σχολικό εκφοβισµό (χαµηλό – µεσαίο – υψηλό). Ωστόσο, οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονοµικού επιπέδου ανέφεραν σε µεγαλύτερο ποσοστό (συγκριτικά µε τους εφήβους οικογενειών µέσου οικονοµικού επιπέδου) ότι άσκησαν σε άλλους ηλεκτρονικό εκφοβισµό.
Τέλος, οι έφηβοι από οικογένειες χαµηλότερου οικονοµικού επιπέδου ανέφεραν σε υψηλότερα ποσοστό (συγκριτικά µε τους οµοτίµους τους από οικογένειες µέσου οικονοµικού επιπέδου) ότι υπέστησαν εκφοβισµό µε χρήση άσχηµων χαρακτηρισµών για την εθνικότητα, τη φυλή και το χρώµα του δέρµατος και τη θρησκεία τους.
