Στα πανέμορφα μικρά βουνά του Ακρωτηρίου, τα ασκητικά βουνά όπως ονομάσθηκαν αργότερα, υπήρχαν από τα προχριστιανικά χρόνια θαυμαστές λατρευτικές εστίες στα σπήλαια του Λερά Σταύρου, της Αρκούδας, το Κουμαρόσπηλιο, το Αρκαλόσπηλιο και άλλα, και στο Ιερό κορυφής της Σκλώκας, όπως έχει βεβαιωθεί με αξιόλογα ευρήματα.
Καθαγιάστηκαν όμως μετά την έλευση του μόνου αληθινού θεού και την καταφυγή σε αυτά, όπως υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις, πιθανώς κατά τον πέμπτο μ.Χ, ασκητών που έζησαν σε σπήλαια και σε βραχοσκεπές, κυρίως στην περιοχή του σημερινού Καθολικού. Στους ταραγμένους χρόνους της Κρήτης -στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα, στην οποία δέσποζαν οι Ρωμαιοκαθολικοί άγιοι και η εκκλησία τους-, οι Κρήτες χρειάζονταν την ευλογία, την αρωγή και παραμυθία οσίων, όπως του Ιωάννη τον Ερημίτη και των «συν αυτώ ενενήκοντα οκτώ Θεοφόρων Πατέρων». Σε τέτοιες, ασφαλώς, αντιλήψεις οφειλόταν η ευρεία λατρεία του Ερημίτη, που παρατηρήθηκε στα χρόνια αυτά της ύστερης Ενετοκραρίας. Είχε, περαιτέρω, σύμφωνα και με το συναξάρι του, αμέσως ,μετά τον βίαο θάνατό του περιτρέξει η φήμη του όλη τη Κρήτη ως μεγάλου θαυματουργού, ώστε «επορεύετο πλήθος λαού και επροσκύνουν αυτόν την ίασιν». Αρχίζουν, έτσι να οικοδομούνται ναοί σε γειτονικούς του Ακρωτηρίου χώρους και, μάλιστα, πολύ πριν από την επίσημη ανακατάταξή του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1632, με σιγιλλιώδες γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Κυρίλλου του Λουκάρεως.
Πολύ, λοιπόν, πριν από το έτος αυτό (1632), και σχεδόν αμέσως μετά την κοίμηση του, η συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας των Κρητών είχε, όπως ήδη σημειώσαμε, αναγνωρίσει ως Άγιο τον Ερημίτη, είχαν ανεγερθεί οι πρώτοι ναόι στο όνομά του, είχα γίνει αγιογραφείς και γραφεί χειρόγραφες ασματικές ακολουθίες «εις τιμήν και μνήμην του οσίου Ιωάννου και των συνασκητών αυτού Πατέρων». Αμέτρητος αριθμός προσκυνητών από όλη τη Κρήτη, συνέρρεαν πεζοπορώντας επί ημέρες για να πάρουν την ευλογία από τον τόπο του Ερημίτη. Μα και πριν λίγες δεκαετίες θυμάμαι, κυρίως την παραμονή της γιορτής, να φεύγουν από ξημερώματα μέχρι και νύχτα τα παλαιά λεωφορεία συνεχώς έξω από τη παλαιά Ρέμβη και η πεζοπορία άρχιζε από την Αγία Τριάδα. Δεν θα επαναλάβω την γνωστή διαδρομή του Οσίου από Αίγυπτο, Κύπρο, Αττάλεια, Γαύδο ως τον Αζωγυρέ Σελίνου με τους κατά τόπους συγκεντρωθέντας τελικά άλλους 98 Θεοφόρους Πατέρες. Το σπήλαιο του αγίου όπως είναι γνωστό, μήκους 150 μέτρων, είναι σίγουρο ότι χρησίμευε, στον χώρο της εισόδου του σαν καθολικό που κάποια ή κάποιες φορές τον χρόνο συγκεντρωνόταν οι Ερημίτες -Ασκητές και συμπροσεύχοταν. Το σπήλαιο έχει καθαγιαστεί με προσευχές-θυμιάσματα και από χιλιάδες προσκυνητές για 500 χρόνια. Μετά σαν καθολικό χρησιμοποιούνταν το εκκλησάκι, του που λαξεύτηκε με θαυμαστό τρόπο για την εποχή εκείνη παραδίπλα. Δεν ήταν όμως δυνατόν με όση αγιοσύνη και αντοχή και αν διακατέχονταν ο Ερημίτης να περπατάει σε ανώμαλο έδαφος βράχων σε μήκος 150 μέτρων στο σκοτάδι καθημερινά. Ο τόπος του, το σπήλαιο όπου ασκήτευε, αναγνωρίστηκε από παλαιούς Βενετσιάνικους χάρτες που όπου καταχωρείται σαν σπήλαιο του «Sozuane Eremita». Οι άνθρωποι της περιοχής μη γνωρίζοντας τι σημαίνει αυτό, το παράφρασαν και είναι μέχρι σήμερα γνωστό σαν αυτό του Τζουγανη. Βρίσκεται δέκα λεπτά βαδίσματος από τη πλατεία Γουβερνέτου και στην χαράδρα πριν το μοναστηράκι του Αγίου Αντωνίου. Όλο με επίπεδο δάπεδο και φωτιζόμενο, στο μεγαλύτερο μέρος του απ’ έξω , σε μήκος 30 μέτρων.
Στο δάπεδο είναι εμφανή τα «γκουρς» δηλαδή σημεία όπου πολύ παλαιότερα έρεε κάποια πηγή νερού. Ως προς τον φόνο του Οσίου πλησίον στην τοποθεσία «Στρογγυλό Κεφάλι» όπου υπάρχει το μικρό σπήλαιο «Κατεβατή»με λαξευτά σκαλιά, για άντληση του νερού που υπήρχε παλαιότερα, σε παλαιούς πάλι χάρτες αναφέρεται σαν «Αγριμοκούρτα». Την περίοδο του Ερημίτη υπήρχαν εκεί, και στην περιοχή της Περιβολίτσας … άλλο νερό, ακόμη αγρίμια που νύχτα έφταναν στα νερά και έφευγαν ξημερώματα. Σίγουρα για αγρίμι νόμιζε ο κυνηγός τον Όσιο και τον τόξευσε. Στο σπήλαιο «Τζιοβάνι», πιο χαμηλά, υπάρχουν ακόμη οι ξερολιθιές που περιόριζαν πολύ μικρούς χώρους για κάποια χρήσιμα φυτά ή ζώα. Είναι θαυμαστές σε κατασκευή και για τον λόγο της ευφάνταστης δυσκολίας και τον κόπο για να συγκεντρωθούν όλες αυτές οι πέτρες που είναι φτιαγμένες και αποτελούν ίσως κάποια σοβαρά κατασκευαστικά αξιοθέατα. Σίγουρο ακόμη είναι ότι ο Ιωάννης οδοιπόρησε για μήνες από τον Αζωγυρέ με παραμονή σε σημεία που στα περισσότερα χτίστηκαν εκκλησίες του αλλά είχε εξ’ αρχής προορισμό το Ακρωτήρι και αυτό γιατί θα υπήρχε η φήμη της περιοχής που κατέληξε σαν τόπος ερημητηρίων. Δεν πέρασε τυχαία από εκεί. Κάθε βράδυ της παραμονής της κοίμησης των 99 Θεοφόρων Πατέρων όλοι αυτοί ξανασμίγουν και μαζί με τους άλλους ασκητές του Καθολικού, τελούν μια ολονύκτια Θ. Λειτουργία και μόλις αρχίζει το ξημέρωμα ξανά γυρνάνε στους τόπους ουράνιας, αιώνιας ζωής και γαλήνης αφού ευλογήσουν το Ακρωτήρι, τα Χανιά, τη Κρήτη ολόκληρη. Να είστε βέβαιοι για αυτό.
Η λατρεία του Οσίου Ιωάννη του Ερημίτη πέρα από τα Χανιά, στη Συρία και αλλού
Η λατρεία του Οσίου Ιωάννη του Ερημίτη πέρα από τα Χανιά, στη Συρία και αλλού
Πέρα όμως από τις 25 εκκλησίες αφιερωμένες στη χάρη του στο νομό Χανίων καθώς και τα εξωκλήσια σε άλλες εκκλησίες, και τα πολλά εικονοστάσια, η αγιοσύνη του είχε γίνει γνωστή και η λατρεία του ήταν και εξακολουθεί να είναι μεγάλη και αλλού. Για το τόπο καταγωγής του υπήρξε μια ευκαιρία να γίνει γνωστός όταν κόπτης, ιερωμένος πέρασε από τα Χανιά αλλά δεν κατέστη δυνατόν να αναφέρει περισσότερα πέρα από το γεγονός ότι στην νότια Αίγυπτο, απ’ όπου ξεκίνησε, τον λατρεύουν ακόμη και σε ένα τροπάριο για αυτόν αναφέρουν: «Ω, εσύ Ιωάννη που έφυγες στα Ελληνικά νησιά…». Σε έντυπο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Συρίας, που έχει καταχωρηθεί στο διαδίκτυο, γίνεται αναφορά στους Όσιους 99 Πατέρες και παρατίθενται επτά φωτογραφίες από τα σπήλαια-ασκητήρια στον Αζωγυρέ αλλά αμέλησα να το ερευνήσω περισσότερο με κάποιο γνώστη της γλώσσας αυτής. Στην υπόλοιπη Κρήτη υπάρχουν εκκλησίες του Ιωάννη στον χώρο της έδρας της Ι. Μητρόπολης Λάμπης Σφακίων και Συβρίτου.
Σε όμοιο χώρο στην Ιεράπετρα και λατρεύεται ιδιαίτερα στην Ιερά γυναικεία Μονή της Μεταμορφώσεως στον Κουμπέ Ρεθύμνου όπου παλαιότερα υπήρχε ο ναός του. Έξω από τη Κρήτη υπάρχει εκκλησία μικρή των 99 Πατέρων στην σκητή της Αγίας Άννας της Ιεράς Μονής Απόστολου Παύλου του Αγίου Όρους. Στην Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου της Ομβριακής στην Φθιώτιδα, λατρεύεται ιδιαίτερα και τελείται πανήγυρις, υπάρχει δε εκεί αξιόλογο λείψανο του. Επίσης στην Ιερά Μονή Κουβαρά Αττικής. Στο χωριό Ερήμη, 12 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό Κύπρου, πριν από την οικοδόμηση του ναού του Τίμιου Προδρόμου τελούσαν τις ιερές ακολουθίες στον ναό της Παναγίας του 15ου αιώνα, που κατά παράδοση έκτισε ο Ερημίτης και σήμερα, την 7η Οκτωβρίου τελείται η πανήγυρις του. Ίσως και σε άλλα σημεία που δεν εντόπισα ακόμη.
