■ Πάθος που αναζητά πόνο
Ζήλια η βασανιστική, ζήλια ψυχοφθόρα, ζήλια εκδικητική, ζήλια η ανυπόφορη.
«Ζήλια μου σαν την αγάπη είσαι δυνατή» λέει το λαϊκό άσμα, όμως ένα άλλο παραφράζοντας το λίγο «τη σκότωσα γιατί την αγαπούσα»
Ολοι μας σχεδόν έχουμε αισθανθεί ή υποστεί αυτό το οδυνηρό συναίσθημα. Είναι φυσικό να ανησυχεί κάποιος μήπως χάσει εκείνον που αγαπά, όμως τι γίνεται, όταν ο φόβος μετατρέπεται σε παραλογισμό, βία και δυστυχώς και σε δολοφονία του προσώπου που ως χθες ήταν το πιο αγαπημένο;
Και εδώ μπαίνει το ερώτημα: Μπορούμε να ξεφύγουμε από το «τέρας με τα πράσινα μάτια» όπως λένε την αρρωστημένη ζήλια;
Η ζήλια που δεν είναι παρά ο αρρωστημένος φόβος, μήπως χάσουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, μας ακολουθεί πιστά από την παιδική μας ηλικία μέχρι τα γεράματα. Τα μικρά παιδιά εκδηλώνουν συναισθήματα ζήλιας, όταν νομίζουν ότι πρέπει να μοιραστούν την αγάπη της μητέρας με την αγάπη προς τον πατέρα και τ’ αδέλφια τους. Όλοι γνωρίζουμε τον ρόλο που παίζουν οι ζηλίτσες στο νήπιο και αργότερα στο σχολείο που είναι αναγκασμένο να μοιράζεται αρκετά πράγματα.
Να επιδιώκει κανείς με ζήλο την αγάπη και την αναγνώριση είναι ανθρώπινο. Οταν όμως ο ζήλος αυτός γίνεται πάθος, τότε το αποτέλεσμα είναι δυστυχώς πολύ δυσάρεστο. Όταν η ζήλια πάρει υπερβολικές διαστάσεις τότε σωστά λέει μία παροιμία «Η ζήλια είναι ένα πάθος που αναζητά με ζήλο ότι επιφέρει πόνο». Όταν πονάμε πολύ από αυτό το οδυνηρό συναίσθημα αναρωτιόμαστε, τι είναι η ζήλια;
Κατ΄ αρχήν, ξεκινάει από την αβεβαιότητα του ατόμου και οι ρίζες του ξεκινούν από την παιδική του ηλικία, τότε που ο χαραχτήρας του πλάθετε σαν το ζυμαράκι που μας έδινε κάποτε η γιαγιά να πλάσουμε κουλουράκια. Ζήλια σημαίνει έλλειψη εμπιστοσύνης, δυσπιστία στην πίστη του συντρόφου, φόβο για τη στέρηση της αγάπης.
Ήδη από πολύ νωρίς το παιδί αποκτά την εμπειρία από τα χάδια των γονιών του. Μέσα στο συναίσθημα αυτό της ασφάλειας, αναπτύσσει το πρώτο συναίσθημα της εμπιστοσύνης. Αν το συναίσθημα δεν μπορέσει να αναπτυχθεί, επειδή το παιδί δεν δέχτηκε την απαραίτητη αγάπη και στοργή ή αν έβλεπε τους γονείς να αμφισβητούν ο ένας την ειλικρίνεια του άλλου, τότε θα υποφέρει σε όλη τη ζωή από τα σύμπλεγμα κατωτερότητας που έχει, πολύ συχνά στις σχέσεις με την/ τον σύντροφο, σαν συνέπεια την αρρωστημένη ζήλια. Ευτυχώς, οι γονείς πλέον είναι αρκετά ενημερωμένοι, ώστε να ξέρουν ότι ποτέ δεν είναι πολλή η αγάπη που μπορούν να δώσουν στα παιδιά τους, για να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους. Και η αυτοπεποίθηση θα τα βοηθήσει σε οποιαδήποτε θέση και αν βρεθούν στη ζωή τους.
Η ζήλια είναι η άλλη όψη της αγάπης. Μια δύναμη που μπορεί να είναι τόσο καταστροφική όσο θετική είναι η αγάπη που σε κάνει να νιώθεις χαρά, ευτυχία και γαλήνη. Ενώ η ζήλια σου μικραίνει και σου σκοτεινιάζει τη θέα του κόσμου, σου πικραίνει τα όνειρα, σε τρώει σαν σαράκι, δηλητηριάζει την ψυχή και κάνει το άτομο καχύποπτο, μοχθηρό, παρανοϊκό, και πραγματικά κακό. Έχει όμως και μία μακάβρια διάσταση. Όλα τα εγκλήματα πάθους, όλα τα ερωτικά δράματα ακόμα και οι περισσότερες αυτοκτονίες αυτήν έχουν ως κίνητρο. Τη χαμένη αποκλειστικότητα, τις υποψίες, τον φόβο της απώλειας.
Σαν ένα καλλιτεχνικό επινόημα, η ζήλια γίνεται μια θεατρική παράσταση που ενώνει πολλά θέματα σ’ ένα, όπως την αγάπη, το σεξ, την εκδίκηση και τη βία. Είναι τελικά ένα επικίνδυνο συναίσθημα που πρέπει να το παίρνουμε σοβαρά. Όμως τι ακριβώς είναι;
Το λεξικό ορίζει τη ζήλια ως εξής «μια κατάσταση του μυαλού, η οποία προέρχεται από την υποψία, την αντίληψη ή την επίγνωση του ανταγωνισμού στην αγάπη».
Με άλλα λόγια ένας άνθρωπος που ζηλεύει, φοβάται ότι θα χάσει αυτόν που αγαπά ή και μόνο γιατί τον θεωρεί κτήμα του, εξαιτίας κάποιου άλλου.
Οι ψυχολόγοι εξηγούν τη ζήλια σαν το αποτέλεσμα του υπερβολικά ανεπτυγμένου συναισθήματος της ιδιοκτησίας. Ο ζηλιάρης θέλει να έχει την απόλυτη ιδιοκτησία του άλλου, χωρίς όμως να είναι διατεθειμένος να δημιουργήσει τη βάση πάνω στην οποία αναπτύσσεται η πίστη και η αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Από τη ζήλια δεν γλιτώνει κανένας. Είναι ένα αυθόρμητο συναίσθημα που δύσκολα συγκρατείται ή μετριάζεται με τη λογική. Μπορούμε, όμως, να προσπαθήσουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η αξίωση για την αποκλειστική ιδιοκτησία ενός άλλου ανθρώπου δεν είναι δυνατόν να εκπληρωθεί ποτέ. Δεν μπορούμε να απαιτούμε απόλυτη κυριαρχία του ή της συντρόφου. Όμως το πιο σημαντικό είναι να βάζουμε βάσεις για την εμπιστοσύνη, γιατί όπου υπάρχει εμπιστοσύνη δεν υπάρχουν αμφιβολίες. Η εμπιστοσύνη είναι εκείνη που πρέπει να καθορίζει κάθε σχέση και αυτήν δεν πρέπει να την κλονίζουμε, προκαλώντας πολλές φορές επίτηδες τη ζήλια του- της συντρόφου για να τον… δέσουμε περισσότερο μαζί μας, γιατί αν η αρχική αγάπη χαθεί, τότε τα πράγματα μπορούν να γίνουν αρκετά δύσκολα.
Το να αισθάνεται κανείς μερικά τσιμπηματάκια ζήλιας είναι φυσιολογικό και υγιές. Ο ώριμος έρωτας και ο αισθηματικός δεσμός δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτά και που σημαίνουν ότι το ενδεχόμενο να χάσεις τον –την σύντροφό σου σε στεναχωρεί. Μια πραγματικά απαλλαγμένη από τη ζήλια σχέση είναι προφανώς πιθανή μόνο, όταν τα ζευγάρια έχουν βρει άλλους λόγους πέρα από τη σεξουαλική έλξη, για να είναι μαζί: αδελφική αγάπη, κοινά ενδιαφέροντα, τα παιδιά, ή ακόμα κάτι πιο αρνητικό, όπως η συνήθεια.
Ζηλεύω θα πει απαιτώ! Θα πει περιμένω από σένα να είσαι όπως ΕΓΩ σε θέλω. Οπως γράφει ο ψυχοθεραπευτής Ντέρεκ Μπόουζ, «η υπερβολική και παράλογη ζήλια φέρνει πολλή μοναξιά και σ’ αυτόν που την αισθάνεται και σ’ αυτόν που την υφίσταται».
Και συμπληρώνει ότι «όσο λιγότερη αυτονομία και αυτοπεποίθηση τρέφετε για τον εαυτό σας τόση μεγαλύτερη ζήλια βγάζετε για τον άλλον».
Σε πιο σημείο μπορεί να οδηγήσει η τυφλή ζήλια τον άνθρωπο, στις χειρότερες περιπτώσεις το μαθαίνουμε δυστυχώς καθημερινά σχεδόν από τα ΜΜΕ.
Η ερωτική ζήλια, λοιπόν, έχει να κάνει κατά μεγάλο ποσοστό με τη διαπαιδαγώγησή μας και μπορεί να εκφραστεί ακόμα και με σιωπή και θλιμμένο βλέμμα ή μ’ ένα ανακριτικό τηλεφώνημα. Η ουσία όμως είναι μία. Ότι όταν ξεφύγει από κάποια όρια τότε είναι απειλή για τη σχέση.
Ομως δεν πρέπει ν’ αφήνουμε αυτό το καταστροφικό συναίσθημα να μας οδηγεί σε άσχημες καταστάσεις. Όταν δεν ξέρουμε πώς να ξεφύγουμε από αυτόν τον εφιαλτικό λαβύρινθο καλό είναι να ζητήσουμε βοήθεια. Κανένας δεν πρέπει να σκέφτεται: εμένα δεν μπορεί κανείς να με βοηθήσει.
«Η αγάπη είναι δυνατή όσο ο θάνατος, η ζήλεια είναι σκληρή όσο ο τάφος».
