Στην Ερυθρά θάλασσα διασταυρώνεται ο Ινδικός ωκεανός και η Μεσόγειος θάλασσα καθώς συνδέει τις αγορές της Ευρώπης της Ασίας και της Αφρικής. Το στενό του Bab el-Mandeb, όπου επιχειρούν οι Χούτοι της Υεµένης, είναι από τα πιο σηµαντικά σηµεία της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας.
Η Ερυθραία, το Τζιµπουτί και η Υεµένη είναι οι χώρες που συνορεύουν µε αυτό το στενό. Οι Χούτι διεξάγουν οκταετή πόλεµο εναντίον της νόµιµης κυβέρνησης της Υεµένης υποστηριζόµενοι από το Ιράν. Επιδιώκοντας να αναγνωριστούν διεθνώς, προβαίνουν σε έκνοµες ενέργειες που προσπαθούν να τους προσδώσουν κάποιο ρόλο στην περιοχή. Αποκοµίσουν έσοδα µέσω της φορολογίας, των τελωνειακών τελών, των τελών εξυπηρέτησης και από το λαθρεµπόριο.
Περίπου το 10-12% του παγκόσµιου εµπορίου περνά από την Ερυθρά θάλασσα. Περίπου το 14% των παγκόσµιων εξαγωγών πετρελαίου και 30% των εµπορευµατοκιβωτίων διέρχεται από την περιοχή. Μετά τις πρόσφατες επιθέσεις των Χούτοι, πολλά πλοία κάνουν το γύρο της Αφρικής για να φθάσουν στην Ευρώπη ή στην Αµερική. Περίπου το 24% των πλοίων που απέφυγαν τη διώρυγα του Σουέζ ήταν δεξαµενόπλοια αργού πετρελαίου, το 35% µετέφεραν χύδην φορτίο και το 24% µετέφερε εµπορευµατοκιβώτια. Το 90% του πετρελαίου που περνάει από τα στενά Bab el-Mandeb, προέρχεται από τον Περσικό κόλπο και προορίζεται για την Ευρώπη και την Αφρική. Το υπόλοιπο 10% προέρχεται από το Κέρας της Αφρικής. Επίσης, µέσω της Ερυθράς θάλασσας διαµετακοµίζεται περίπου το 80% του ρωσικού πετρελαίου προοριζόµενο για τις ασιατικές αγορές. Περίπου το 45% των ρωσικών προϊόντων ταξιδεύουν µέσω της Ερυθράς θάλασσας. Οι Χούτοι δεν χτυπούν τα ρωσικά φορτία που µεταφέρονται από τα στενά. Αντιθέτως η Ρωσία θα επωφεληθεί από τις υψηλές τιµές του πετρελαίου εξαιτίας της δράσης των Χούτι. Το κόστος µεταφοράς µέσω της Ερυθράς θάλασσας έχει αυξηθεί πάνω από 25% και η εναλλακτική µεταφορά κάνοντας το γύρο της Αφρικής αυξάνει το κόστος µεταφοράς κατά 10% και προσθέτει ακόµα 15 µέρες ταξίδι.
Ζηµιωµένη από τις υψηλές τιµές τις ενέργειας θα είναι η Ευρώπη η οποία το µεγαλύτερο µέρος του LNG που προµηθεύεται προέρχεται από τα στενά Bab el-Mandeb. Το 8% του παγκόσµιου LNG διέρχεται από την Ερυθρά θάλασσα. Το LNG του Κατάρ προς την Ευρώπη διέρχεται από την Ερυθρά θάλασσα και τη διώρυγα του Σουέζ χωρίς κανένα πρόβληµα καθώς δεν δέχεται επιθέσεις από τους Χούτι. Ευτυχώς οι ευρωπαϊκές υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου είναι γεµάτες πάνω από 97% και ο χειµώνας δεν είναι βαρύς για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες µέχρι σήµερα.
Παρόλο που οι Χούτι χτυπούν επιλεκτικά συγκεκριµένα πλοία συγκεκριµένων χωρών, η διεθνή ναυτιλία έχει πληγεί τροφοδοτώντας παγκόσµια αναστάτωση σε πολλές πλευρές της οικονοµίας. Μπορεί να προκληθεί σηµαντική άνοδο των τιµών της ενέργειας καθώς η περιοχή είναι σηµαντικός εξαγωγέας πετρελαίου στις αγορές προς όλο τον κόσµο.
Το καρτέλ του ΟΠΕΚ+Ρωσία, προσπαθεί εδώ και πάρα πολύ καιρό να µειώνει τις παραγόµενες ποσότητες πετρελαίου ώστε να αυξάνεται η τιµή του. Ίσως είναι από τις λίγες φορές που δεν καταφέρνει να επιτύχει το στόχο του, καθώς οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής και άλλες χώρες που δεν ανήκουν στο καρτέλ αυξάνουν συνεχώς τις παραγόµενες ποσότητες ενέργειας αποτρέποντας την αύξηση των τιµών. Οπότε το καρτέλ αναµένει να ωθηθούν οι τιµές της ενέργειας υψηλότερα µε τη βοήθεια της δράσης των Χούτοι.
Υψηλές τιµές της ενέργειας αλλά και των άλλων εµπορευµάτων ενδέχεται να ωθήσουν την άνοδο του πληθωρισµού και να ανατραπεί η µέχρι σήµερα παγκόσµια προσπάθεια τιθάσευσης των τιµών. Η Κίνα δεν ενδιαφέρεται και τόσο για τον πληθωρισµό, καθώς η υπερβάλλουσα παραγωγική της δυναµικότητα, χωρίς την αντίστοιχη ζήτηση, την οδηγεί σε αποπληθωρισµό. Περαιτέρω άνοδος των τιµών ή περαιτέρω καθυστέρηση της αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού θα δηµιουργήσει κοινωνική αναστάτωση σε πολλές χώρες, καθώς πάνω από τον µισό πληθυσµό της γης θα έχει εκλογικές διαδικασίες το 2024. Κοινωνική αναστάτωση είναι η χρυσή ευκαιρία για λαϊκιστές ηγέτες για να διεκδικήσουν την κυβερνητική εξουσία. Συνήθως οι λαϊκιστές ηγέτες είναι ανεπαρκείς από πλευράς ικανοτήτων για να κερδίσουν την εξουσία σε οµαλές συνθήκες. Αυτή η ανεπάρκειά τους, σε περίπτωση που πάρουν τη διακυβέρνηση οδηγούν τη χώρα τους σε ακόµα χειρότερες συνθήκες.
Ενέργειες όπως των Χούτι, βάζουν σε κίνδυνο τις παραδοσιακές αλυσίδες εφοδιασµού της Ευρώπης, των ΗΠΑ και άλλων κρατών. ∆υστυχώς πολλά κρίσιµα στενά για την παγκόσµια µεταφορά εµπορευµάτων βρίσκονται στα χέρια απολυταρχικών καθεστώτων τα οποία εκβιάζουν την παγκόσµια κοινότητα και διαταράσσουν τον οµαλό εφοδιασµό των αγορών προκειµένου να εξυπηρετήσουν τα γεωπολιτικά τους συµφέροντα. Η συνέχιση τέτοιων ενεργειών από ανεύθυνα απολυταρχικά καθεστώτα θα πρέπει να κινητοποιήσει την διεθνή κοινότητα ώστε να αποκατασταθεί η οµαλή διέλευση των εµπορευµάτων από τα κρίσιµα στενά ανά τον κόσµο. Στενά όπως των ∆αρδανελίων, του Βοσπόρου, του Bab el-Mandeb, του Ορµούζ κλπ., θα πρέπει να βρίσκονται υπό διεθνή έλεγχο υπό την εποπτεία του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών ώστε κανένας να µην µπορεί παρεµβαίνει και να αυξάνει τις τιµές των εµπορευµάτων στις διεθνείς αγορές, να αυξάνει τα ναύλα και τα ασφάλιστρα των µεταφορών και να καθυστερεί τις παραδόσεις. Η διεθνής ανασφάλεια η οποία δηµιουργείται από τις αναταραχές στην οµαλή ροή των εφοδιαστικών αλυσίδων θα οδηγήσει σταδιακά στην ενίσχυση της από-παγκοσµιοποίησης και της αναζήτησης εγγύτερων αλυσίδων εφοδιασµού, οι οποίες θα είναι ασφαλείς και ας είναι και ακριβότερες. Μια τέτοια µακροχρόνια εξέλιξη θα πλήξει τις ίδιες τις χώρες που παρανόµως επιτίθονται στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η χάραξη νέων ασφαλών αλυσίδων εφοδιασµού σίγουρα δεν πρόκειται να περιλαµβάνει χώρες που κλείνουν και ανοίγουν τα στενά σύµφωνα µε τα συµφέροντά τους ή χώρες που απαιτούν υπερβολικά τέλη διέλευσης. Πιθανόν οι χώρες αυτές να βλέπουν ότι πρόκειται να έχουν µειωµένο ρόλο στις νέες ασφαλείς εφοδιαστικές αλυσίδες και ίσως τώρα που νοµίζουν ότι έχουν ακόµα κάποια δύναµη, προβαίνουν σε ενέργειες που βλάπτουν την παγκόσµια οικονοµία για να αποκοµίσουν µέσω εκβιασµών κάποια τελευταία οφέλη.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονοµολόγος,
αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης ∆εδοµένων και Πρόβλεψης
