Οι δραματικές επιπτώσεις στην υγεία και το προσδόκιμο ζωής της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από μικροσωματίδια.
Ο Δείκτης επιπτώσεων της Ποιότητας του Αέρα στη Ζωή (Air Quality Life Index ή AQLI) μετράει τις επιπτώσεις που έχει στον προσδόκιμο χρόνο ζωής η ατμοσφαιρική ρύπανση από μικροσωματίδια. Τον Ιούνιο δημοσιεύτηκε η ετήσια έκθεση της εν λόγω πρωτοβουλίας, που ξεκίνησε το 2018 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από τον καθηγητή Μάικλ Γκρήνστοουν. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) στηρίχτηκε στις προηγούμενες εκθέσεις για να αναθεωρήσει, από τα 10 στα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, το ασφαλές όριο έκθεσης στη ρύπανση από μικροσωματίδια.
Με την αναθεώρηση του ορίου, το 97,3% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει πλέον σε ζώνες επικίνδυνου ατμοσφαιρικού αέρα! Δεν ξεφεύγει ούτε η Ευρώπη η οποία έχει μειώσει τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης χάρις στα αυστηρά μέτρα ελέγχου που εφαρμόζει. Κι αυτό γιατί με τα νέα όρια της ΠΟΥ, δεν τα ικανοποιεί πλέον κατά 95,5% (από 47,2% προηγουμένως).
Αυτό σημαίνει πως όταν εφαρμοστούν τα νέα όρια ο μέσος όρος ζωής στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί κατά 0,7 χρόνια ή 7,3 μήνες. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, ο μέσος όρος ζωής προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,6 έτη εκτός από το Νότιο Αιγαίο όπου λόγω υψηλότερης καταγεγραμμένης ρύπανσης από μικροσωματίδια η αύξηση υπολογίζεται σε σχεδόν ένα χρόνο (0,9).
Αντίστοιχα, σε παγκόσμιο επίπεδο, η εφαρμογή των νέων ορίων θα είχε ως αποτέλεσμα ο παγκόσμιος μέσος όρος ζωής να αυξηθεί κατά 2,2 χρόνια – αύξηση μεγαλύτερη από τα 1,9 χρόνια που κερδίζει ένας καπνιστής όταν κόβει το κάπνισμα! Σημειώνεται ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι πιο επιβλαβής για το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής όχι μόνο σε σχέση με το τσιγάρο, αλλά και σε σχέση με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά (9 μήνες), το μη ασφαλές νερό και αποχέτευση (7 μήνες), το AIDS (4 μήνες) και την ελονοσία (3 μήνες).
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αποτελεί μια από τις προτεραιότητες. Το σύστημα δορυφορικής επισκόπησης Copernicus δημοσιεύει χάρτες πανευρωπαϊκής παρακολούθησης της συγκέντρωσης μικροσωματιδίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των ευρωενωσιακών οδηγιών για την ποιότητα του αέρα και επεμβαίνει όταν διαπιστώνει παραβάσεις. Ήδη υπάρχουν δύο εκκρεμείς υποθέσεις εναντίον της Ελλάδας για τη ρύπανση σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Μάλιστα, όπως προκύπτει και από τις εκθέσεις που δημοσιεύει το Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και στην υπόλοιπη χώρα τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Επιπλέον, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όταν η συγκέντρωση μικροσωματιδίων αυξάνεται κατακόρυφα – από δασικές πυρκαγιές, από τη θέρμανση με τζάκια το χειμώνα ή από τα εισαγόμενα σύννεφα αφρικανικής σκόνης.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα ενημέρωσης και προστασίας, ιδίως των ευάλωτων ομάδων. Μάλιστα, όπως προκύπτει από παλαιότερες δηλώσεις του καθηγητή στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντή στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Νικόλαου Μιχαλόπουλου στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», «για την Ελλάδα έχει εκτιμηθεί ότι οι πρόωροι θάνατοι από την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ετησίως γύρω στις 10.000 έως 12.000».
Ανεξάρτητα από την ρύπανση της ατμόσφαιρας σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο, ο αέρας που αναπνέουμε στα σπίτια μας ή στο πλαίσιο συμμετοχής μας σε κοινωνικές εκδηλώσεις ίσως να ξεπερνά κατά πολύ τα ασφαλή όρια έκθεσης της ΠΟΥ. Για παράδειγμα, κάθε χρόνο, η ΠΟΥ εκτιμά ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα από ασθένειες που αποδίδονται σε ατμοσφαιρική ρύπανση εσωτερικών χώρων από αναποτελεσματικές πρακτικές μαγειρέματος σε κουζίνες που χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα ή πετρέλαιο, ή από τζάκια και θερμάστρες που καίνε κακής ποιότητας καυσόξυλα.
Από τη ρύπανση εσωτερικών χώρων προκαλούνται εγκεφαλικά, καρδιακά και πνευμονολογικά νοσήματα (Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια και καρκίνος του πνεύμονα). Επιπλέον, οι μισοί περίπου θάνατοι παιδιών κάτω των 5 ετών λόγω πνευμονίας σε παγκόσμιο επίπεδο, οφείλονται σε μικροσωματίδια από την κάπνα σε εσωτερικούς χώρους (από ξυλόσομπες, τζάκια κλπ.).
Μικροσωματίδια υπάρχουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις και σε χώρους όπου καταναλώνονται καπνικά προϊόντα όπως κανονικά, ηλεκτρονικά ή θερμαινόμενα τσιγάρα, πούρα, πίπες ή ναργιλέδες. Σύμφωνα με την ΠΟΥ, το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο πάνω από 8 εκατομμύρια ανθρώπους από τους οποίους το 1,2 εκατ. είναι παθητικοί καπνιστές και οι 65.000 είναι παιδιά!
Τι μπορεί να γίνει. Η ρύπανση του αέρα από μικροσωματίδια μπορεί να μειωθεί με περιορισμό της καύσης ξερόκλαδων στα χωράφια, καθώς και με την δραστική μείωση των δασικών πυρκαγιών. Η μείωση της χρήσης τζακιών το χειμώνα αλλά και ο περιορισμός της κυκλοφορίας ρυπογόνων οχημάτων θα συμβάλουν επίσης σημαντικά. Ήδη στην Περιφέρεια Βρυξελλών συζητούν για επέκταση του μέτρου των ημερών χωρίς αυτοκίνητο, που όμως φαίνεται ότι έχει σημαντικό κόστος. Ίσως βέβαια τη λύση να δώσει η συνεχιζόμενη αύξηση της τιμής των καυσίμων που υποχρεώνει όλο και περισσότερους πολίτες να χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
Παράλληλα, μέτρα λαμβάνονται και για τη μείωση της ρύπανσης του αέρα εσωτερικών χώρων. Στις ΗΠΑ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία των ηλεκτρονικών τσιγάρων της εταιρείας Juul λόγω μη παροχής αποδείξεων περί προστασίας της δημόσιας υγείας. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση με βάση την ιλιγγιώδη αύξηση των πωλήσεων θερμαινόμενων καπνικών προϊόντων (στην Ελλάδα κατά 999%!!!) πρότεινε την απαγόρευση της κυκλοφορίας θερμαινόμενων προϊόντων καπνού με γεύσεις.
Στο Βέλγιο τέλος, το Ανώτατο Συμβούλιο Υγείας στην τελευταία του έκθεση για το ηλεκτρονικό τσιγάρο αναφέρει ότι «παρά τους κινδύνους που συνδέονται με την καύση του υγρού του οποίου εισπνέεται ο ατμός, λόγω της σχετικής άγνοιας των επιπτώσεων που έχει στην υγεία, το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι σαφώς λιγότερο βλαβερό από το κλασικό (τσιγάρο). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αποτελεί ενδεχομένως βοήθημα για την οριστική διακοπή του καπνίσματος, αντενδείκνυται η χρήση του από μη καπνιστές ιδίως από τους νέους». Κι αυτό γιατί η νικοτίνη που περιέχει προκαλεί εθισμό που οδηγεί σχεδόν πάντα στο κάπνισμα και κλασσικών τσιγάρων.
Εσείς, τι αέρα αναπνεύσατε σήμερα;
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό μου ενσωματώνονται συστηματικά υπερσύνδεσμοι προς τις πηγές που χρησιμοποιούνται.
*Ο Π. Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
