Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι AETHUSA cynapium (Αίθουσα η κυνάπιος). Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Φύεται σε όλη την Ευρώπη και μπορούμε να το συναντήσουμε σε κήπους, φράχτες, ακαλλιέργητα εδάφη και αναχώματα.
Είναι ετήσιο ή διετές ποώδες φυτό, το ύψος του οποίου κυμαίνεται από 10 έως 60 εκατοστά. Μοιάζει πολύ με τον καλλιεργούμενο μαϊντανό, αλλά διακρίνεται από αυτόν από την κάτω επιφάνεια των φύλλων, που έχει ανοιχτό λαμπερό πράσινο χρώμα, ενώ τα φύλλα του μαϊντανού από κάτω, είναι ματ. Ανθη λευκά (στον μαϊντανό είναι κίτρινα πρασινωπά), διαταγμένα σε πλατιά σκιάδια.
Μοιάζει επίσης με την Κικούτα την τοξική που αυτοφύεται σε υγρούς τόπους της Ηπείρου, αλλά τα φύλλα της κικούτας έχουν πιο στενά σκισίματα από τον μαϊντανό και πιο σκούρο πράσινο χρώμα. Ενώ τα άνθη της είναι μικρά, λευκά και οργανωμένα σε σύνθετα σκιάδια.
Τα φύλλα της Αίθουσας δεν είναι κατσαρά και αναδίδουν δυσάρεστη οσμή.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο που έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και εκατονταετίες στη λαϊκή ιατρική. Μία ονομασία με την οποία ήταν γνωστό ήταν “ο μαϊντανός των ανόητων”. Αν και ήταν γνωστή η τοξικότητα του βοτάνου χρησιμοποιήθηκε για τις αντιεπιληπτικές, αντιδιαρροϊκές, κατασταλτικές και στομαχικές του ιδιότητες.
Το θεωρούσαν βότανο ηρεμιστικό και στομαχικό. Το χρησιμοποίησαν για γαστροεντερικά προβλήματα, ειδικά στα παιδιά καθώς επίσης και για την θεραπεία των σπασμών και τις διάρροιες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Περιέχει αιθουσίνη, αιθουσανόλη και επί πλέον ίχνη κωνίνης, που είναι πολύ τοξικό αλκαλοειδές. Παρενθετικά να αναφέρω ότι η νικοτίνη του καπνού (το οποίο είναι και αυτό ένα πραγματικό αλκαλοειδές με πυριδινικό ή πυρρολιδινικό πυρήνα που συγγενεύει πολύ με το αλκαλοειδές του κωνείου τσικουτίνη ή κωνίνη) μπορεί να προκαλέσει, σε μεγάλη δόση, την προϊούσα παράλυση των νευρικών κυττάρων και ακόμα και τον θάνατο.
Ο Πάουλινγκ έγραφε ότι κάθε τσιγάρο που καπνίζουμε, λιγοστεύει τη ζωή μας κατά 8 λεπτά!
Τα αλκαλοειδή από χημική άποψη είναι οργανικές ουσίες που αποτελούνται από άνθρακα, υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο. Μερικά είναι υγρά (όπως η νικοτίνη) ή άμορφα, αλλά τα περισσότερα μπορούν να κρυσταλλωθούν.
Την άνοιξη, όταν το έδαφος ζεσταίνεται αρχίζει η δραστηριότητα των μικροοργανισμών και των μικρών σκουληκιών, των οποίων τα προϊόντα καταβολισμού θα θρέψουν τα φυτά που αρχίζουν και αυτά να αναπτύσσονται.
Το άζωτο είναι τότε ο κύριος παράγοντας στην αύξηση των πράσινων μερών, γιατί δίνει στα φυτά την δυνατότητα να σχηματίσουν μεγάλα φύλλα που θα χρησιμεύσουν τόσο στην αναπνοή όσο και στην αφομοίωση.
Στα φυτά που περιέχουν αλκαλοειδή, όπως η Αίθουσα, το διαθέσιμο άζωτο δεν μεταμορφώθηκε τελείως σε φυτικές πρωτεΐνες, αλλά εξακολουθεί να κυκλοφορεί μέσα στο χυμό, σε ορισμένα μέρη του φυτού.
Μπορεί επίσης να συνδυασθεί με θείο και να δώσει θειούχα ετεροσίδια ή με κυάνιο και να δώσει κυανογόνα ετεροσίδια. Αυτό προσδίδει στα φυτά που περιέχουν αλκαλοειδή ιδιαίτερες θεραπευτικές ιδιότητες αλλά και κινδύνους λόγω της τοξικότητας τους.
Στην αρχαιότητα είχαν παρατηρήσει ότι ορισμένα φυτά προκαλούσαν θεαματικά αποτελέσματα πάνω στους αρρώστους και τα ζώα.
Το πρόβλημα που δεν είχαν επιλύσει ήταν το πρόβλημα της δοσολογίας και δεν γνώριζαν ποιο ήταν το όριο μεταξύ της δόσης που σκότωνε και της δόσης που θεράπευε.
Μόνο στις αρχές του 19ου αιώνα ο γερμανός φαρμακοποιός Σερχάουμερ κατάφερε να απομονώσει χημικώς τα αλκαλοειδή και έτσι μπόρεσε καλύτερα να καθορίσει την δοσολογία που χρειαζόταν για την θεραπευτική τους δράση. Είναι ο πρώτος που κατάφερε να κρυσταλλώσει ένα αλκαλοειδές, την μορφίνη.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Η Αίθουσα ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται όλο το φυτό. Συλλέγεται από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Σήμερα το φυτό χρησιμοποιείται μόνο στην ομοιοπαθητική, σε κράμπες που συνοδεύονται από ιλίγγους, καθώς και σε στομαχικές διαταραχές νευρικής προελεύσεως. Επίσης και σε σπασμούς του πυλωρού των βρεφών.
Παρασκευή και δοσολογία
Το βότανο παρασκευάζεται ως εκχύλισμα του ανθισμένου φυτού.
Προφυλάξεις
Είναι φυτό τοξικό, συγγενικό με το κώνειο. Η δηλητηρίαση από αυτό, που μπορεί να αποβεί θανατηφόρο γίνεται από σύγχυση της Αίθουσας με τον Μαϊντανό, κατά την συλλογή των άγριων αρωματικών βοτάνων.
Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης με Αίθουσα είναι έντονη φλεγμονή στους βλεννογόνους του στόματος και του λαιμού και της μεμβράνης του βλεννογόνου του οισοφάγου, καθώς και ελαφρά συμφόρηση του δωδεκαδακτύλου και του στομάχου.
Με την αποξήρανση του φυτού ορισμένες τοξικές ουσίες καταστρέφονται και δεν είναι επικίνδυνο το σανό που περιέχει το βότανο αυτό, για τα ζώα.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
