Δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα η έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την ανθρώπινη ανάπτυξη το 2015. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή βασικός στόχος για την επίτευξη της αειφορίας παραμένει η δημιουργία των συνθηκών για την πλήρη, αξιοπρεπή και παραγωγική εργασία για όλα τα άτομα σε μία κοινωνία. Η έκθεση εστιάζει στον άνθρωπο και την ευημερία του σε αντιδιαστολή με την ευημερία των αριθμών και των δεικτών της οικονομίας.
Η εργασία βοηθά το άτομο να ξεφύγει από την κατάσταση της φτώχειας, να αναπτύξει τις δεξιότητές του, να βελτιώσει τις κοινωνικές σχέσεις του και του προσδίδει κάποιο νόημα στη ζωή του. Επομένως η εργασία αποφέρει στο άτομο κάτι περισσότερο από την αμοιβή της και εμπλουτίζει την ανθρώπινη ζωή. Σήμερα οι άνθρωποι είναι υγιέστεροι και περισσότερο μορφωμένοι από ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία και ένα όλο και μικρότερο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ισως περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν σήμερα από υπερβολική λήψη τροφής παρά από την έλλειψή της. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν μεγάλες οικονομικές ανισότητες και διάφοροι παράγοντες συνεχίζουν να μην επιτρέπουν την εργασία σε σημαντικό αριθμό ατόμων τα οποία είναι συνήθως και τα πλέον ευάλωτα σε μία κοινωνία. Ομως η πρόσβαση στην εργασία είναι σημαντική για την ανθρώπινη ανάπτυξη και η ποιότητα της εργασίας παίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωσή της. Σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου 1.5 δισ. άνθρωποι κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες εργάζονται χωρίς να έχουν κάποια δικαιώματα και με ελλιπή προστασία της ζωής τους, με αποτέλεσμα η εργασία τους να μην βελτιώνει την ανθρώπινη ανάπτυξή τους.
Η φετινή έκθεση του Ο.Η.Ε. εστιάζει σε εκείνους που είναι πιο ευάλωτοι στην κοινωνία και συγκεκριμένα στα παιδιά, στις γυναίκες, στους εργαζομένους σε συνθήκες εξαναγκασμού και στους εργαζομένους σε επικίνδυνες εργασίες. Παράλληλα θεωρεί ότι σήμερα η ανθρώπινη εργασία υφίσταται σημαντικές αλλαγές λόγω κοινωνικών, περιβαλλοντικών και τεχνολογικών παραγόντων και συγκεκριμένα.
Α) Λόγω των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής, τα οποία μας εξαναγκάζουν να αλλάξουμε τη χρήση των φυσικών πόρων και να πραγματοποιήσουμε δομικές αλλαγές στην οικονομία. Η αναγκαία αναδιάρθρωση θα καταργήσει υπάρχουσες θέσεις εργασίας και θα δημιουργήσει άλλες καθώς η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών προϋποθέτει την αναδιάρθρωση αυτή.
Β) Το κύμα της μετανάστευσης προς τις αναπτυγμένες χώρες δημιουργεί προκλήσεις, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπισθούν σε πολιτικό επίπεδο, ενώ μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποδώσει οφέλη και στις χώρες προέλευσης και στις χώρες υποδοχής των μεταναστών.
Γ) Οι δημογραφικές αλλαγές δημιουργούν αυξανόμενο αριθμό ηλικιωμένων ανθρώπων οι όμως διατηρούν την υγεία τους σε ικανοποιητικά επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Παράλληλα μειώνεται περισσότερο η λιγότερο ανάλογα με τη χώρα ο αριθμός των γεννήσεων, με αποτέλεσμα σε πολλές χώρες να αναμένεται μείωση του πληθυσμού τους τα προσεχή χρόνια. Υπολογίζεται ότι το 2050 για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία ο αριθμός των ατόμων άνω των 60 ετών θα υπερβεί τον αριθμό κάτω των 15 ετών. Αυτό θα αναγκάσει τις κοινωνίες να αναστοχασθούν για τον ρόλο των ηλικιωμένων ατόμων στην εργασία καθώς οι γνώσεις και η εμπειρία τους είναι πολύτιμες, αλλά και να δρομολογήσει αλλαγές όσον αφορά τις ηλικίες συνταξιοδότησής τους.
Δ) Η παγκοσμιοποίηση και οι τεχνολογικές αλλαγές ιδιαίτερα στους τομείς της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών αλλάζουν δραματικά τον τρόπο εργασίας και οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Υπολογίζεται ότι σήμερα υπάρχουν και λειτουργούν παγκοσμίως περίπου 7 δισ. κινητά τηλέφωνα, όσα δηλαδή και ο παγκόσμιος πληθυσμός και αυτό βέβαια δημιουργεί μεγάλες αλλαγές στους τρόπους εργασίας και επικοινωνίας. Ταυτόχρονα η ετήσια έκθεση του Ο.Η.Ε. για το 2015 παρουσιάζει την παγκόσμια κατάταξη των χωρών του πλανήτη με βάση τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξής τους, όπου η Ελλάδα καταλαμβάνει την 29η θέση (σε σύνολο 188 χωρών) βρισκόμενη στην ομάδα των πενήντα πρώτων χωρών με πολύ υψηλό δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης και χωρίς να έχει διαφοροποιηθεί η θέση της σχετικά με το προηγούμενο έτος. Παρά την πολυετή και έντονη οικονομική κρίση η οποία έχει μειώσει το εισόδημά μας, έχει αυξήσει δραματικά την ανεργία και έχει δημιουργήσει μεγάλες αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης μας παραμένει υψηλός. Ο δείκτης αυτός δημιουργείται λαμβάνοντας υπόψη τρεις ομάδες κριτηρίων τα οποία περιλαμβάνουν:
1. Το οικονομικό εισόδημα
2. Το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννηση
και 3. Το επίπεδο και τη διάρκεια της μόρφωσης Έτσι ενώ τα τελευταία χρόνια το οικονομικό μας εισόδημα έχει μειωθεί αρκετά, δεν έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννησή μας τουλάχιστον μέχρι σήμερα, ενώ το επίπεδο της μόρφωσής μας συνεχίζει να είναι υψηλό καθώς παραδοσιακά σαν λαός επιδιώκαμε τη μόρφωση των παιδιών μας και μάλιστα για πολλά χρόνια.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
