Β’ Μέρος
Ομιλία του δασκάλου Γ. Σταυγιαννουδάκη
Είναι φορές που η πλάση γελά. Όταν στολίζεται μια άγρια μυγδαλιά και όταν δεν κρύβει την περηφάνεια της. Είναι κι άλλεςφορές που ο κόσμος θαμπώνει. Όταν αναδύονται οι μνήμες της περασμένης ζωής, όταν ο Κρητικός ρημαδόρος προσπαθεί να γυρίσει τον τροχό του χρόνου, να κεντρίσει τη μνήμη, να ξαναπλάσει τον κόσμο με εκείνη την καθαρή ύλη που έπλασε ο Θεός τους προγόνους μας.
Πώς ερημώνουν τα χωριά και πώς παραμελούνται και πώς αδειάζουν γειτονιές και μπλιο δεν κατοικούνται! Μα πάλι ας εγαέρνανε τα χρόνια λίγο πίσω. Γιατί
Το μάθημα τσ’ανατροφής
Έχει διπλή αξία
Όταν απ’την παράδοση
Παίρνει τη σημασία
Έστι θα προσπαθήσω να ανασυστήσω μια μέρα του 1960, με βοηθό τη μνημοσύνη.
Οι χωριανοί ξυπνάνε από το λάλημα του κόκορα. Τα μαθητούδια περιμένουν να παίξει η καμπάνα το πρωί για να πάνε στο σχολειό. 55 μαθητές έχει το σκολειό της κοινότητας Σελλιών. Ο Αντριάνης, ο δάσκαλος, και η κυρά πηγαίνουν στο σχολείο και στο δρόμο δεν ξεχνούν πως είναι δάσκαλοι και κάνουν ερωτήσεις με γέλιο και αστεϊσμούς στους μικρούς συνοδοιπόρους. Μια αξέχαστη εικόνα της μνημοσύνης!
Οι ζευγάδες, έχοντας ορδινιαστεί αποσπέρας, μετά τα πρωτοβρόχια, ξεκινούν με το Ησιόδειο άροτρο, άλλοτε μόνοι, άλλοτε με συζευτή, για το δύσκολο ζευγάρισμα.
Οι γυναίκες, άλλες φτιάχνουν το ψωμί φουρνίζοντας (κάποτε οι μαθητές μου με ρώτησαν ποια είναι η ωραιότεερη μυρωδιά της ζωής μου. Τους απάντησα για τη μυρωδιά του ψωμιού και για όλο τον αγώνα που έκαναν οι γονείς μας για να φτιάξουν το ιερό ψωμί…). Οι περισσότερες λοιπόν ξεκινούν για το λιομάζωμα, ολημερνίς τση μέρας.
Ξάφνου, ένα κοπέλι από ένα γειτονικό χωριό καθισμένο στο μουλάρι ψάχνει την Τζιλιβοπαρασκή για να βρει να του φτιάξει το στραμπουλισμένο πόδι. Είναι ο πρακτικός ορθοπεδικός του χωριού μας. Μια τέχνη που έμαθε άριστα απ’τον πατέρα της, τον Βασιλόπετρο.
Τα κοπέλια απ’το σχολειό σχολνούν για μεσημέρι.. Πολύβουο μελίσσι που σκαρνεύονται, χωρίς παρεξηγήσεις, που τη μια στιγμή τσακώνονται και την άλλη είναι ξανά οι καλύτεροι φίλοι. Ετοιμάζονται για το απογευματινό μάθημα, ξανά με το χτύπημα της καμπάνας. Τότε το πρόγραμμα ήταν Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή πρωί – απόγευμα, Τετάρτη και Σάββατο μόνο πρωί και την Κυριακή υποχρεωτικός εκκλησιαμός.
Ξαφνικά εμφανίζεται ο παπα-Γιάννης. Όλα τα μαθητούδια στοιχίζονται για να του φιλήσουν το χέρι.
Οι γονείς, κουρασμένοι από τις κοπιαστικές δουλειές γυρνούν στο σπίτι να ξεκουραστούν. Εμφανίζεται το λεωφορείο. Όλα τα παιδιά τρέχουν πίσω του σ’ένα σύννεφο σκόνης, γιατί ο δρόμος Λιτσάρδα – Λικοτιναρά είναι χωματόδρομος.αλλά και με χαλίκια βαλμένα από το 1929, με εθελοντική εργασία των χωριανών.
Άλλη εικόνα στη μνημοσύνη, ο αγώνας για το νερό από τις στέρνες. Ευλογημένο το σπίτι που είχε στέρνα, για να πιουν οι αφεντικοί και τα ζώα. Το πλύσιμό μας ήταν μια σκάφη και σαπούνι φτιαγμένο από τα κατσιγαρόλαδα Άλλη εποποιία και αυτό…
Δεν έζησες στα Σελλιά – Σούρη – Λικοτιναρά εκείνης της εποχής αν δεν έχεις μνήμες από τους τζιτζίκους που κυνηγούσαμε για μια δεκάρα τον ένα και μια εικοσάρα τον κοκκινομπούμπουρα.
Νυχτώνει. Ξακούραση. Όμως αποβραδίς όλοι ορδινιάζονται για τις δουλειές της επομένης.
Ρεύμα δεν υπάρχει. Το Άγιο λυχνάρι με το φυτίλι και το λάδι φωτίζει τα σκοτάδια μας. Υπάρχει η λάμπα πετρελαίου που διαβάζουν μ’αυτή οι μαθητες, γιατί βγάζει περισσότερο φως. Μόνο στα δυο καφενεία του χωριού, του Αντωνάκη στα πάνω Σελλιά και του Κοσμαδοσταθή στη «Νερατζιά» στα κάτω Σελλιά θυμάμαι το λουξ.
Τα παπούτσια όλων φτωχά. Ευτυχώς υπάρχουν οι δυο τσαγκάρηδες στη Σούρη, ο Γκιουλοκωστής και ο Γκιουλομανώλης, που ήταν άριστοι στο είδος τους και καλικωνόμαστε.
Ένας αέναος αγώνας για επιβίωση και η συνεχής προτοπή των γονέων μας να μάθουμε γράμματα, να μη μείνουμε στο δύσκολο αυτό τόπο και στις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης.
Και μάθαμε. Μήπως αυτά είναι και μια από τις αιτίες που ερήμωσαν τα χωριά μας, όπως κάποτε μου είπε στο σχολείο που υπηρετούσα ο τότε Γερμανίας, παππούς της Κρήτης, Ειρηναίος Γαλανάκης στο Νεροχώρι, στο χωριό του;
Ιστορίες, μνήμες που γράφουν ολόκληρες πραγματείες. Δεν τα έγραψα για μας που τα ζήσαμε. Τα γράφω για τη γενιά των τάμπλετ, γιατί η ιστορία δεν είναι τα εμβατήρια σε γιορτές και παρελάσεις. Είναι η σκυτάλη που παραδίδουν οι νεκροί στους ζωντανούς, λίγο πριν κλείσουν τα μάτια τους. Από τους δεύτερους εξαρτάται πόσο γερά θα την κρατήσουν
Τελειώνοντας, θέλω να θυμήσω μια φράση του Αϊνστάιν:
Μάθε από το παρελθόν
Ζήσε το παρόν
Έλπιζε το μέλλον – και μη σταματάς να ρωτάς.
Φτου ξελευτερία για όλους
Κι όποιος κατάλαβε!
Τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση και απηύθυναν χαιρετισμό:
Ο π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και Βουλευτής κ. Θ. Φορτσάκης, η Βουλευτής κ.Β. Βαγιωνάκη, ο Δήμαρχος Αποκόρωνα κ. Χ. Κουκιανάκης, ο π. Βουλευτής κ. Σ. Μιχελογιάννης, οι π. Δήμαρχοι Βάμου κ. Λ. Λιματζάκης και Σ. Μιχελάκης, η Καθηγήτρια Πανεπιστημίου κ. Δάκου – Βουτετάκη, η Αντιδήμαρχος κ. Α. Μπενάκη, ο ιδρυτής και π. Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωματείων Αποκορώνου κ. Δ. Βλαχάκης, ο Πρόεδρος της Παγκρητίου κ. Γ. Μαριδάκης, ο Πατέρας Λεωνίδας από το ίδρυμα Άγιος Ραφαήλ κλπ.
Επίσης παρέστησαν από την Ένωση Γυναικών Χανίων η κ. Μ. Χατζηδάκη, ο Πτέραρχος κ. Γ. Χατζηδάκης, εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων και πλήθος συγγενών και φίλων.
Μετά τις ομιλίες και τους χαιρετισμούς παρατέθηκε, όπως κάθε χρόνο, γεύμα με νηστίσιμα καλολοΐδια και καλό κρασί. Λάμπρυνε την εκδήλωση με το πρόγραμμα που παρουσίασε το χορευτικό συγκρότημα του Συλλόγου Χανίων «Ο Ψηλορείτης» του κ. Κ. Μπούτζουκα. Κέφι και χαρά πρόσφερε στη διασκέδαση μαζί με το συγκρότημά του ο εξαίρετος, ταλαντούχος λυράρης και δάσκαλος μουσικής κ. Κ. Γιαννουλάκης, ο οποίος παίζει και διδάσκει δέκα και πλέον μουσικά όργανα.
Το ΔΣ του Σωματείου ευχαριστεί την ΕΤΑΝΑΠ για την προσφορά νερού, τις ναυτιλιακές εταιρείες ANEK LINES – Blue Star Ferries και MINOAN LINES για την προσφορά εισιτηρίων, προκειμένου να τεθούν σε λαχειοφόρο αγορά κατά την εκδήλωση, το Δήμο Αποκόρωνα και ιδιαίτερα την Αντιδήμαρχο κ. Α Μπενάκη καθώς και τους Συλλόγους Βάμου και Παλαιαλωνίου για τη βοήθειά τους.
