ΔΕΝ ήταν μόνο το τραγικό προσφυγικό ρεύμα που πλημμύρισε την Ελλάδα, με την πρωτοφανή στα διεθνή χρονικά “υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμων” (1923). Η Μικρασιατική καταστροφή, μια από τις πιο τραγικές στιγμές της σύγχρονης Ιστορίας της Ελλάδας (1922), επεφύλαξε τα πάνδεινα και στα υποχωρούντα ελληνικά στρατεύματα (φωτό) για τα οποία υπάρχουν δραματικές περιγραφές-πιθανόν πολλές άγνωστες μέχρι σήμερα. Και όχι μόνο στα ρεπορτάζ των τότε εφημερίδων αλλά και στη μετέπειτα λογοτεχνία μας.
ΜΙΚΡΟ δείγμα είναι οι παρακάτω, σφόδρα “αντικωνσταντινικοί” στίχοι του ποιητή (και ηθοποιού) Χρ. Ε. Κατσιγιάννη (1930-1999)[Ποιήµατα 1972-1992, Εκδ. Χρ. Πανέζη, Αθήνα, 1993] στο ποίημά του “Από ένα άγραφο ποίημα”:
“Και τότες ήρθανε
κατάκοποι, αξούριστοι
στην ψείρα βουτηγµένοι
µε πρόσωπα λερά µε ψωµοσάκουλα αδειανά
κι απ΄την πολλήν αναφαγιά
τα χνότα βροµισµένα
οι ελλαδίτες Έλληνες
βασιλοδηµοκράτες
ανέµυαλοι ώς πάντοτε
στών ξένων µπιστεµένοι το συµφέρο.
Χεραγκαλιά κρατούσανε
τη µεθυσµένη τους κυρά
Μεγάλη Ιδέα.
Κι όπου πατούσε το ποδάρι τους
ξέραινε το χλωρό χορτάρι.
Μανιάζει τότες ή Τουρκιά
κάνει σηµαία της τον Άλλαχ
και µε τουφέκια και σπαθιά
το µέγα Ιώνιο Γένος ξεπατώνει.
Και τότες, βόγκος καί θανατικό
κλάµα, όργη καί τρίξιµο δοντιών!”
Ο ρεαλισμός στην περιγραφή και το αντιπολεμικό πνεύμα που κυριαρχεί θέτουν ξανά επί τάπητος το καίριο θέμα των πάσης φύσεως “κατακτητικών” ή άλλων πολέμων.
