Σαν σήµερα, 18 ∆εκ. του µακρινού 1911 ο Παγκρήτιος Φοιτητικός Σύνδεσµος οργάνωσε ένα πραγµατικά εµβληµατικό πολιτικό µνηµόσυνο τιµής και µνήµης, για τους νεκρούς του Μακεδονικού αγώνα, τιµώντας τον τελευταίο νεκρό αρχηγό, τον Μακεδονοµάχο Νικόλαο Ανδριάνη.
Σύντοµη αναδροµή στο Μακεδονικό αγώνα 1903 – 1908 και στη δράση του νεκρού αρχηγού.
– Σκληρός ο ένοπλος αγώνας της Ελλάδας, να αποτρέψει τον αφανισµό του Ελληνικού στοιχείου της Μακεδονίας και την προσάρτησής της, που επιχειρούσαν άλλοι Βαλκάνιοι -κυρίως η Βουλγαρία-, ενώ η τουρκοκρατία έφτανε στο τέλος της.
– Αγώνας, κατά βάση από εθελοντές από την Κρήτη αλλά και την τότε ελεύθερη Ελλάδα, οι οποίοι πρόστρεξαν στην πρόσκληση του Εθνικού Κέντρου της Αθήνας και κατατάχθηκαν για να πολεµήσουν.
– Οι Κρητικοί, σ’ αυτόν τον ιδιόµορφο και ανορθόδοξο πόλεµο, είχαν τη µεγαλύτερη αναλογικά συµµετοχή σε σύγκριση µε την υπόλοιπη Ελεύθερη Ελλάδα (έφτανε τότε µέχρι τη Θεσσαλία), στα πραγµατικά γενναία αντάρτικα σώµατα του αγώνα και φυσικά και τις µεγαλύτερες απώλειες.
– Οι θυσίες και το αίµα των χιλιάδων εθελοντών αγωνιστών, ήταν βασικός συντελεστής να διασωθεί η ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Ένας από τους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους για τη Μακεδονία ήταν και ο Μακεδονοµάχος αρχηγός Νικόλαος Ανδριάνης.
Σκοτώθηκε, το 1908, µετά από 4 χρόνια µαχών απέναντι στους Βούλγαρους κοµιτατζήδες, σε συµπλοκή µε τον Τουρκικό στρατό, στους πρόποδες του Ολύµπου, στη θέση Παλαιά Βροντού Κατερίνης. Ο Τουρκικός στρατός είχε στήσει ενέδρα στο σώµα του Ανδριάνη, µετά από προδοσία.
Τρία χρόνια µετά τη θυσία του, οι φοιτητές της Κρήτης τίµησαν µε πρωτοβουλία τους το 1911, τον ηρωικό αγώνα και τη θυσία του αρχηγού, µε εξαιρετικά προβεβληµένο πολιτικό µνηµόσυνο.
Η εκδήλωση έγινε παρουσία όλων των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών του Νοµού και κοινού, στην αίθουσα του αρχαιότερου πνευµατικού και πολιτιστικού Σωµατείου της Κρήτης, του Φιλολογικού Συλλόγου «Χρυσόστοµος» της πόλης των Χανίων.
Με τη συµπλήρωση 113 χρόνων από την τελετή, παρουσιάζω στη συνέχεια τα σχετικά στοιχεία της συγκινητικής εκείνης εκδήλωσης τιµής και µνήµης, από τα πρωτότυπα κείµενα της εκδήλωσης:
Αποσπάσµατα από τα κύρια σηµεία της οµιλίας:
(Τα αποσπάσµατα αποδόθηκαν σε µονοτονική και απλοποιηµένη -κατά το δυνατό- διατύπωση, στη θέση της πλήρους καθαρεύουσας γλώσσας της οµιλίας).
…Θρηνώδης αντίλαλος, φέρνει στην Κρήτη από τα Μακεδονικά όρη την αγγελία του θανάτου ενός τιµηµένου µαχητή, του ήρωα µακεδονοµάχου Αρχηγού Νικολάου Ανδριγιάννη.
Η συµµετοχή της Μεγαλόνησου στον αγώνα της Ελλάδας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1903-1908) και οι βαριές θυσίες των Κρητικών είναι µήνυµα για εκείνους τους ισχυρούς της Γης, που αµφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Ιδιαίτερα οι Λάκκοι που γαλούχησαν τον αείµνηστο, πολεµιστή και που έχουν ήδη προσφέρει στο Μακεδονικό βωµό δεκάδες τέκνα τους, αισθάνονται και πάλι βαθύ πλήγµα και πένθος.
Ο Νικ. Ανδριγιάννης ήταν εκ των πρώτων, τούς οποίους έστειλε στην Μακεδονία το Ελληνοµακεδονικό κοµιτάτο της Αθήνας, για υποστήριξη τούς αλυτρώτους οµογενείς, οι οποίοι δεχόταν επιθέσεις και πιέσεις από πολλές πλευρές στην τότε τουρκοκρατούµενη Μακεδονία.
Ο Νικόλαος, ήταν αδελφός του επίσης πεσόντος στη Μακεδονία Αντωνίου Ανδριγιάννη, πρώτος εξάδελφος τού αείµνηστου Μακεδονοµάχου αρχηγού Νικολούδη, πρώτος εξάδελφος τού πρώτου πεσόντος Λακκιώτη ∆ηµητρίου Ανδριγιάννη, στενότατος δε συγγενής των περισσοτέρων Λακκιωτών που έπεσαν στη Μακεδονία.
∆ιακρίθηκε µόλις πάτησε το Μακεδονικό έδαφος γιατί ήταν ατρόµητος και είχε στρατιωτικές ικανότητες.
Ο θάνατος τόσων προσφιλών συγγενών, τούς οποίους έθαψε στα Μακεδονικά πεδία δεν κλόνισε το ψυχικό του σθένος. Έγινε πιο ατρόµητος και ακράτητος, από την επιθυµία του να δει όσον το δυνατόν γρηγορότερα ελευθερωµένη τη γη ποτισµένη µε το αίµα τόσων συγγενών.
Πολύ γρήγορα πήρε τον τίτλο τού Καπετάνιου και τού Οπλαρχηγού.
Πιο γρήγορα όµως το όνοµα του και τα κατορθώµατά του έγιναν γνωστά και χαράχτηκαν ανεξίτηλα στη µνήµη και στην ψυχή στους αλύτρωτους οµογενείς της Μακεδονίας.
Από τη δράση του, ολόκληρη ή περιφέρεια αυτού του διαµερίσµατος τής Μακεδονικής γης µεταβλήθηκε σε Ελληνική επαρχία, που υπό την φρούρησή του αισθάνθηκε τη θαλπωρή της ελευθερίας. Ό ελληνικός τύπος πολλές φορές στο διάστηµα αυτό δηµοσίευσε την εικόνα τού µεγάλου στρατιώτη συνοδευόµενη από ύµνους και εγκώµια.
Όντας υπαρχηγός στο πλευρό του Μακεδονοµάχου Αρχηγού Φούφα, όταν είδε (σ.σ. Μάιος 1907) τον αρχηγό να πέφτει στο πεδίο της µάχης, παρότι βαριά πληγωµένος και ο ίδιος, ενήργησε να µην εγκαταλειφθεί το ήδη αποκεφαλισµένο σώµα του Φούφα.
(Σ.σ. Φούφας: Ήταν ο αξιωµατικός του Ελληνικού Στρατού Ζαχαρίας Παπαδάς που πολεµούσε µ’ αυτό το ψευδώνυµο στην Μακεδονία. Με τον υπαρχηγό του Ανδριάνη, οπλαρχηγό τότε, γνωριζόταν ως συµπολεµιστές από τη γνωστή επανάσταση του 1897 στα Χανιά)
Άµεσα το Μακεδονικό Κοµιτάτο από την Αθήνα, έστειλε τον διορισµό του προάγοντάς τον σε Αρχηγό, για την περιφέρεια τού Βιτσίου, στη θέση τού φονευθέντος αρχηγού Φούφα.
Στις 8 Αυγ. 1908, δολοφονήθηκε από τους Τούρκους µετά από προδοσία.
(Σ.σ. Το επόµενο απόσπασµα της οµιλίας που ακολουθεί, είναι στην καθαρεύουσα από το πρωτότυπο κείµενο της οµιλίας)
«Έπεσεν όπλόδουπος (σ.σ µέσα στον κρότο των όπλων) ό άγρυπνος φρουρός µιάς τών έθνικών επάλξεων. καί τόν ένεκολπώθη µετά στοργής ή αίµατόβρεχτος ΄Ελληνική Γή, τήν οποίαν επί τοσούτον χρόνον έφρούρησεν καί έκλέϊσεν. (σ.σ εδόξασε)
Συνήλθοµεν άθρόοι διά νά τόν θρηνήσωµεν και να δεηθώµεν. όπως τήν µέν ψυχήν τού ‘Ανδριγιάννη καί τών λοιπών έθνοµαρτύρων τάξη είς σκήνωµα εύσεβές καί χλοερόν, τά δέ σώµατα αυτών περικαλύψει γή ελαφρά. Ή γή τήν όποίαν τόσον όρµητικώς τόσον άγιον αίµα έπότισεν».
Σ.σ. Ο οµιλητής Γεώργιος Σαρρής (1866-1968 ), ήταν τότε φοιτητής της νοµικής.
Στη συνέχεια ως δικηγόρος, εκλέχτηκε, 3 φορές πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Χανίων την εποχή του µεσοπολέµου καθώς και βουλευτής Χανίων την περίοδο 1946-1950 µε το κόµµα Βενιζελικών – Φιλελευθέρων.
∆ιευκρινήσεις για το επώνυµο ‘’Ανδριγιάννης’’ που χρησιµοποίησε ο οµιλητής:
α. Ο αρχηγός Νικ. Ανδριγιάννης -όπως αναφέρεται το όνοµα στην οµιλία-, ανήκε στη Λακκιώτικη οικογένεια των Ανδριάνηδων (Στην ντοπιολαλιά των Λάκκων Αντριγιάνηδες).
β. Εκτιµώ ότι ο οµιλητής, επίσης Λακκιώτης και γνώστης των Λακκιώτικων οικογενειών- στην πραγµατικά εµπνευσµένη οµιλία του, θεώρησε το Ανδριγιάννης, ως πιο εκλεπτυσµένο -ηχητικά- από το Αντριγιάνης.
γ. Στα αρχεία εγγραφής του Ελληνοµακεδονικού Κοµιτάτου της Αθήνας είχε καταχωρηθεί αρχικά ως Νικ. Ανδριανάκης, οπλαρχηγός Άλφα Τάξεως, επικεφαλής σώµατος Λακκιωτών αγωνιστών και άλλων.
Η οικογένεια του αρχηγού στο Μακεδονικό αγώνα.
α. Ο αρχηγός µαζί µε άλλα µέλη της οικογένειας είχε συµµετάσχει από νέος σε εξεγέρσεις κατά των Τούρκων αλλά και στην επανάσταση του Θερίσου το 1905 µε τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
β. Η απονοµή του τίτλου του αρχηγού που -όπως προαναφέρθηκε- του απονεµήθηκε µε απόφαση του Εθνικού Κέντρου, εν µέσω του αγώνα στο πεδίο της µάχης το 1907 καθώς και η συνολική δράση του, αναφέρεται σε πολλές άλλες ιστορικές καταγραφές του Μακεδονικού Αγώνα.
γ. Από τους 3.000 περίπου κρητικούς, 700 άφησαν στη Μακεδονία την τελευταία τους πνοή.
Από τους 71 Λακκιώτες που συµµετείχαν στον αγώνα, 16 αρχηγοί, οπλαρχηγοί και απλοί µαχητές θυσιάστηκαν στα πεδία των συγκρούσεων. Από αυτούς, τρείς νεκροί ανήκουν στην οικογένεια των Ανδριάνηδων.
(Ο αρχηγός και ο επίσης νεκρός αγωνιστής Αντώνιος, ήταν αδελφοί του παππού µου, Στέφανου Ανδριάνη).
Επίλογος
Ο βασικός λόγος που έκανα την αναδροµή στη συγκεκριµένη εκδήλωση τιµής και µνήµης, ήταν γιατί µόλις ανέσυρα από το οικογενειακό αρχείο και διάβασα το παλαιο κιτρινισµένο έγγραφο, ακόµη από τις πρώτες γραµµές -όπως διατυπώνονται στο εισαγωγικό µέρος της οµιλίας και του ποιήµατος (Εικόνες 1 και 3), εντυπωσιάστηκα από την ενσυναίσθηση, την αυτογνωσία, το φρόνηµα και τη συνειδητή πατριωτική στάση της νέας γενιάς εκείνης της εποχής, µέσα στις σκληρές, δραµατικές και καταιγιστικές εξελίξεις των εθνογενέσεων στη Βαλκανική.
Είναι προφανές ότι στο πρόσωπο του νεκρού Μακεδονοµάχου αρχηγού Ανδριάνη οι νέοι φοιτητές τίµησαν όλους εκείνους, όχι µόνο τους Κρητικούς της αυτόνοµης τότε Κρητικής πολιτείας, αλλά και τους αγωνιστές από την παλαιά ελεύθερη Ελλάδα, που αγωνίστηκαν για την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Πριν απ’ όλους όµως τίµησαν εκείνους που έδωσαν φόρο αίµατος. Εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους σ’ αυτόν τον αγώνα.
Η θυσία αυτών των αγωνιστών, είναι κοµµάτι της σηµερινής Ελλάδας.
*Ο Στέφανος Ανδριάνης είναι αντισ/γος ε.α., πολιτ. µηχανικός.
Υ.Γ. Επειδή τα κείµενα της οµιλίας και του ποιήµατος, είναι αρκετά εκτεταµένα για δηµοσίευση σε µέγεθος ευχερούς ανάγνωσης, είναι διαθέσιµα αντίγραφα για κάθε ενδιαφερόµενο.
