Εδώ υπάρχει η Κάντανος
Εκδηλώσεις ευαισθησίας, αλλά και ουσίας ταυτόχρονα, οι φετινές λαμπρές και πολυποίκιλες εκδηλώσεις τιμής και μνήμης που πραγματοποιήθηκαν, από 1 – 3 Ιουνίου, στην Κάντανο, για την επέτειο των 74 χρόνων απ’ το ολοκαύτωμά της, βασικά απ’ το τοπικό “εμείς”, τον Πολιτιστικό Σύλλογο “Καντανία”, τον Αθλητικό Όμιλο “Υρτακίνα” και τον Σύλλογο Γυναικών “Ταβιθά”. Εδώ υπάρχει η Κάντανος! Εδώ εξακολουθεί να υπάρχει η Κάντανος! Να δημιουργεί, να παράγει πολιτισμό, μην λησμονώντας το παρελθόν της, ζώντας το παρόν της και ατενίζοντας το μέλλον της! Κόντρα στην ύβρη των επιγραφών που έγραψαν οι “ελληνολάτρεις”, τύπου Αδόλφου Χίτλερ, στην πλατεία της. Κόντρα στην όποια ιδιώτευση, τον όποιο εφησυχασμό και την όποια κρίση, διεκδικητικά και όχι εκδικητικά. Τίποτα δεν ξεχνιέται, αν δεν το αφήσουμε να ξεχαστεί και τίποτα δεν γίνεται από μόνο του, αν δεν αγωνιστούμε να γίνει. Δεν είναι θεωρία, αλλά πράξη για τους φορείς της Καντάνου αυτό. Από την πλατεία ευθύνης στην οδό θυσίας για την ελευθερία, στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, εκείνοι οι βία θανόντες. Από την οδό της θυσίας για την ελευθερία, στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, στην πλατεία ευθύνης, πάντα στην πλατεία Καντάνου, ετούτοι, οι σημερινοί Καντανιώτες.
«Μα η Κάντανος εχτίστηκε καλύτερη απού πρώτα!». Απ’ τον “Κρητικό Τραγουδιστή”! Λίγα χρόνια μετά το ολοκαύτωμα η διαπίστωση, σαν επίλογος στο γνωστό ριζίτικο τραγούδι του. Καθόλου κενός περιεχομένου λόγος η πάντα καινή επαναβεβαίωσή του απ’ τους τραγουδιστάδες της “Καντανίας”, κατά τη διάρκεια της κεντρικής εκδήλωσης. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και τις ομιλίες. Και πριν την κατάθεση στεφάνων και τον Εθνικό Υμνο. «Εμείς θα την κάνουμε πολύ καλύτερη από τώρα», μου φάνηκε, ωστόσο, ότι άκουγα να λένε αργότερα οι τρεις Καντανοπούλες μαθήτριες της Γ’ Γυμνασίου, που μετά την παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Βαβουλέ “Εις μνημόσυνον αιώνιον: θύματα Μάχης Κρήτης και Κατοχής από και στο Νομό Χανίων” (στην οποία συμμετείχα) παρουσίασαν με τη σειρά τους και πριν απ’ τα εγκαίνια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, στο αμφιθέατρο του Πολιτιστικού Κέντρου Καντάνου, την ιστορία του σχολείου τους.
Εδώ πάντα θα υπάρχει η Κάντανος!
Παιδί, το περιβόλι μου…
«Είναι η τελειότερα οργανωμένη γλώσσα που άκουσε ποτέ ο μεσαιωνικός κόσμος. Η γλώσσα που εκφράζει με σταθερό χαρακτήρα την ευαισθησία του κόσμου που μιλούσε». Χρησιμοποίησα και αυτά τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη για την κρητική διάλεκτο, χαιρετίζοντας την εκδήλωση της παρουσίασης του νέου βιβλίου του εκ των κορυφαίων σύγχρονων διαλεκτόφωνων Κρητικών ποιητών, Κωστή Λαγουδιανάκη με τίτλο “Χιλιάκριβε σεβντά μου”, που περιλαμβάνει 1.000 ερωτικές μαντινάδες, η οποία έγινε στις 2 Ιουνίου στην ξετρουλιαχτή από κόσμο αίθουσα “Ανδρόγεω” του Δήμου Ηρακλείου. Κι αν δουλεύει στο περβόλι της κρητικής ντοπιολαλιάς ο καλά καλός μου φίλος! Και τη μαντινάδα που είχε στείλει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στους οπλαρχηγούς της Κρήτης κατά την επανάσταση του Θερίσου χρησιμοποίησα: «Σεις είστε ρόδα καστρινά κι αθοί τω Ρεθεμνιώτω/ του Μεραμπέλου γιασεμιά και βιόλες τω Χανιώτω». Κήρυκας με τις μαντινάδες του και του συγκρητισμού ο Λαγουδιανός, βλέπετε.
Το ποίημα του Κωστή Παλαμά “Οι πατέρες”, ωστόσο, ήταν η βάση της τοποθέτησής μου: «Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις/ όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις./ Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα/ και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτηνε τη γη του…». Προφανείς οι λόγοι για μένα που είχα διαβάσει το βιβλίο. Πολύ μ’ επηρέασε όμως σ’ αυτό τα που έχει γράψει προλογίζοντάς το και η γνωστή δασκάλα – ποιήτρια και συγγραφέας Ελένη Πλαγιωτάκη – Σαατσάκη: «Δεινός πρωτομάστορας ο Κωστής Λαγουδιανάκης, πλάθει με αριστοτεχνική δεξιότητα σύνθετες πολύχυμες λέξεις, απόλυτα δόκιμες και αποδεκτές, πλουτίζοντας εντυπωσιακά το κρητικό λεξιλόγιο, που σε αρμονικό συνδυασμό με το θεόδοτο δώρημα της αληθινής ποίησης, με το οποίο είναι προικισμένος, έχει δημιουργήσει αριστουργηματικά δείγματα διαλεκτόφωνης γραφής: “Με τη λαλιά τση Κρήτης”, “Ολοχρονίς του χρόνου”, “Τα νταμουντάνικα χωργιά” κ.λπ.». Παράδοση τελικά δεν είναι μόνο ό,τι μας έχουν παραδώσει οι παλιοί μας, αλλά κυρίως ό,τι εμείς θα παραδώσουμε στους νεότερους, υπογράμμισα. Να κλείσω όμως, μ’ ένα εντελώς τυχαίο δείγμα απ’ την τελευταία “βιβλιοξεφουρνιά” (τι λέξη!) του φίλου μου: «Να ’σουνα νεροσύγκλυση και χώμα ’γω στο δέτη,/ να κάμει ργυακοφάωμα η αγάπη σου το μπέτη».
