Ευήμερος ο Μεσσήνιος

Ο Αθεϊσμός διαδόθηκε τον δέκατο όγδοο αιώνα. Δεν ήταν όμως άγνωστος στον Αρχαίο κόσμο. Ο Ευήμερος ο Μεσσήνιος καταγόταν κατά μερικούς από την Μεσσήνη της Σικελίας. Κατ’ άλλους από αυτή της Πελοποννήσου.
Mερικοί θεωρούν τόπο καταγωγής του την Τεγέα ή την πανέμορφη Κω. Έζησε το δεύτερο μισό του τέταρτου και το πρώτο του τρίτου αιώνα προ Χριστού. Ιδιότυπη μορφή στοχαστή των Ελληνιστικών χρόνων. Πολύ λίγα ξέρουμε για την ζωή του. Ο φίλος του ο Κάσσανδρος, βασιλιάς της Μακεδονίας, τον έστειλε σε διπλωματικές αποστολές. Στις εσχατιές του πολύ μικρού τότε, γνωστού κόσμου. Η επαφή με αγνώστους πολιτισμούς, πλάτυνε τη σκέψη του.
Το μοναδικό βιβλίο του η «Ιερή Αναγραφή» χάθηκε. Το γνωρίζουμε από περιλήψεις μεταγενεστέρων. Ο Χριστιανισμός κατέστρεψε με ιεροεξεταστική λύσσα, αναρίθμητα αρχαία χειρόγραφα. Ούτε ο Μωαμεθανισμός πήγε πίσω. Από τις αρχαίες γνώσεις και πηγές σοφίας, διασώθηκαν μόνο όσες θεωρήθηκαν ανώδυνες από το πολιτικό και θρησκευτικό κατεστημένο.
Οι άλλες θάφτηκαν. Ανακαλύφθηκαν ξανά την εποχή του Διαφωτισμού. Μερικές χάθηκαν για πάντα (π.χ. ο τρόπος κατασκευής των Αιγυπτιακών Πυραμίδων).
Φανταστικό μυθιστόρημα, από τα πρώτα στον κόσμο. Τον παλιό καιρό ελάχιστο τμήμα του πλανήτη μας ήταν γνωστό. Τα λογοτεχνήματα αυτού του είδους περιγράφουν ταξίδια σε ανεξερεύνητες μακρινές χώρες, νήσους, ηπείρους. Αργότερα οι συγγραφείς άρχισαν να πετούν και σε άλλους πλανήτες. Πρώτος ο Λουκιανός, στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Ευήμερος  εκθέτει τις φιλοσοφικές αντιλήψεις του με τη μορφή ταξιδιωτικών  αναμνήσεων από το φανταστικό νησί Παγχαία, χαμένο στην απεραντοσύνη του ωκεανού. Κατά τις αντιλήψεις των Αρχαίων περικύκλωνε την γη. Το ανακάλυψε, όταν το πλοίο του παρασύρθηκε από θαλάσσια ρεύματα. Οι κάτοικοι  οργανωμένοι σε ένα είδος ουτοπιστικού Σοσιαλισμού, με την επίβλεψη της ανώτερης τάξης των ιερέων, μοιράζονταν μεταξύ τους δίκαια τα προϊόντα της γης. Ζούσαν σε αδιατάρακτη ευτυχία. Το περιβάλλον φαντασμαγορικό, πολύχρωμα λουλούδια, βαθύσκια δάση, παραδεισένια πουλιά.
Αποκρυπτογραφώντας πανάρχαιες ιερογλυφικές επιγραφές, έμαθε ότι Θεοί ούτε υπάρχουν, ούτε υπήρξαν ποτέ. Πρόκειται για προσωποποίηση φυσικών δυνάμεων ή ουρανίων σωμάτων. Όχι σπάνια και για ανθρώπους που διέπρεψαν ή ευεργέτησαν τους συνανθρώπους τους.
Την τολμηρή αυτή σύλληψη, δεν την έκανε πρώτος ο Ευήμερος. Ο  Μεγασθένης, ο Λέων από την Πέλλα και ο Εκαταίος ο Τηΐος υπήρξαν πρόδρομοί του. Ενέπνευσε την σκέψη τους η γελοία συνήθεια των μοναρχών να ανακηρύσσουν τους εαυτούς τους Θεούς. Να επιβάλλουν με άγρια μέσα στις υπόδουλες μάζες, να τους λατρεύουν σαν τέτοιους. Οι  τύραννοι πριν από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, αυτοανακηρύσσονταν Θεοί. Έπειτα με την επικράτηση του Χριστιανισμού, Άγιοι, Απόστολοι του μοναδικού Θεού. Έγιναν πιο μετριοπαθέστεροι. Ο Ευήμερος την διέδωσε. Απ’ αυτόν πήρε την ονομασία Ευημερισμός.
Αιώνες μετά τον θάνατο του, η θεωρία είχε πολλούς οπαδούς μεταξύ των μορφωμένων κύκλων. Αποτέλεσε αντίδραση ενάντια στην πολιτική και θρησκευτική καταπίεση. Τον  δέκατο όγδοο αιώνα, διαδόθηκε από τους διαφωτιστές. Συνέβαλε όσο τίποτα άλλο, στην τελειωτική διάλυση του ετοιμοθάνατου, εξ αιτίας της μεταβολής των κοινωνικών συνθηκών, Παγανισμού. Οι Χριστιανοί συγγραφείς την επικαλέσθηκαν σαν απόδειξη του ότι οι ειδωλολατρικές θρησκείες είναι ψεύτικες. Τα συμπεράσματα του Ευημέρου κατά την γνώμη μερικών στοχαστών (που ο γράφων δεν συμμερίζεται) αφορούν και τον Χριστιανισμό. Ο  παντοδύναμος Θεός των χριστιανών είναι  η αντανάκλαση στον ουρανό του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Οι Άγιοι οι πολιτικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι. Οι Άγγελοι οι αυλικοί.
Ο Ευημερισμός, παρά το γεγονός ότι εστερείτο  κοινωνικών προεκτάσεων ήταν δυνατή πετριά στα βαλτονέρια της θρησκοληψίας. Της μονοπώλησης των γνώσεων από τους ιερείς. Πέρασαν αιώνες για να αποκτήσει συνέχεια