Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία στους χώρους εργασίας όταν εφαρμόζεται σωστά εξασφαλίζει ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τους εργαζόμενους και τους πολίτες γενικότερα
Η προστασία των εργαζόμενων στους χώρους εργασίας αποτέλεσε προτεραιότητα της κοινωνικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τα πρώτα της βήματα, παρόλο που η Ένωση δεν έχει ευρύτερες αρμοδιότητες σε θέματα κοινωνικής πολιτικής (απασχόληση, κοινωνική ασφάλιση, συντάξεις κλπ). Σήμερα, στον τομέα αυτό ισχύουν πολυάριθμες οδηγίες που εξασφαλίζουν, όταν εφαρμόζονται σωστά, καλύτερη προστασία των εργαζόμενων αλλά και των πολιτών γενικότερα.
Η οδηγία 654 του 1989 για παράδειγμα αφορά τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας και περιλαμβάνει δύο παραρτήματα με λεπτομερείς προδιαγραφές που πρέπει να ικανοποιούν οι χώροι εργασίας που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά ή που ανακαινίζονται. Η οδηγία δεν ισχύει στα μέσα μεταφορών της επιχείρησης, στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια, στις εξορυκτικές βιομηχανίες, στα αλιευτικά σκάφη και τέλος στους αγρούς, στα δάση και σε άλλες εκτάσεις που αποτελούν μέρος γεωργικής ή δασικής επιχείρησης που βρίσκονται εκτός της οικοδομημένης ζώνης της επιχείρησης.
Με βάση την οδηγία αυτή ο εργοδότης πρέπει να φροντίζει να διατηρούνται ελεύθεροι τόσο οι διάδρομοι κυκλοφορίας που οδηγούν στις κανονικές εξόδους και στις εξόδους κινδύνου, όσο και οι ίδιες οι έξοδοι και οι έξοδοι κινδύνου, για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή. Ακριβώς επειδή παρέβησαν αυτή τη διάταξη καταδικάστηκαν πρόσφατα τα στελέχη της Marfin για τον θάνατο τριών υπαλλήλων, στον εμπρησμό της τράπεζας το 2010. Επίσης, ο εργοδότης οφείλει να συντηρεί τους χώρους εργασίας και τις εγκαταστάσεις και τα συστήματα πυροπροστασίας αλλά και όλα τα συστήματα πρόληψης ή εξάλειψης κινδύνων. Οφείλει επίσης να αποκαθιστά το συντομότερο δυνατόν τα ελαττώματα που ενδέχεται να βλάψουν την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων αλλά και να διατηρεί καθαρούς τους χώρους εργασίας εξασφαλίζοντας ικανοποιητικές συνθήκες υγιεινής. Ο εργοδότης οφείλει τέλος να ενημερώνει τους εργαζόμενους και τους εκπρόσωπούς τους για όλα τα μέτρα όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας.
Οι ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να ικανοποιούν οι χώροι εργασίας που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά ή και που ανακαινίζονται αφορούν μεταξύ άλλων την σταθερότητα και στερεότητα, τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις (που δεν πρέπει να δημιουργούν κίνδυνο πυρκαγιάς ή έκρηξης) και τις οδούς και εξόδους κινδύνου. Οι έξοδοι αυτές πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες από όλους τους εργαζόμενους, να υπάρχουν αρκετές και με σωστές διαστάσεις, να ανοίγουν εύκολα και άμεσα προς τα έξω, να μην είναι κλειδωμένες ή φραγμένες και να επισημαίνονται με βάση σχετική οδηγία της ΕΕ. Πρέπει επίσης να προβλέπεται φωτισμός ασφαλείας για την διευκόλυνση της εκκένωσης σε περίπτωση διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στην εγκατάσταση συστημάτων πυρανίχνευσης, συναγερμού και κατάσβεσης πυρκαγιάς. Οι χειροκίνητοι πυροσβεστήρες πρέπει να είναι ευπρόσιτοι και εύχρηστοι και να επισημαίνονται κατάλληλα. Η οδηγία προβλέπει επίσης τον σωστό εξαερισμό των κλειστών χώρων εργασίας, αλλά και την αποφυγή της έκθεσης των εργαζόμενων σε ενοχλητικά ρεύματα αέρα από εγκαταστάσεις κλιματισμού ή μηχανικού εξαερισμού.
Καλύπτονται επίσης θέματα όπως η θερμοκρασία των χώρων εργασίας και ανάπαυσης, η προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία, ο σωστός φυσικός και τεχνητός φωτισμός των χώρων, τα δάπεδα, τα τοιχώματα, τα παράθυρα και οι φεγγίτες, οι πόρτες και οι πύλες, οι διάδρομοι κυκλοφορίας και τα κλιμακοστάσια, οι αποβάθρες και οι εξέδρες φόρτωσης, η ελευθερία κινήσεων στη θέση εργασίας, οι χώροι ανάπαυσης, ο εξοπλισμός υγιεινής (αποδυτήρια και ερμάρια για τα ενδύματα, αποχωρητήρια, λουτρά, ντους και νιπτήρες) και οι χώροι πρώτων βοηθειών (για μεγάλες εγκαταστάσεις). Υπάρχουν τέλος ειδικές προβλέψεις για εξωτερικούς χώρους εργασίας, για τις έγκυες και τα άτομα με αναπηρίες.
Μια άλλη οδηγία, η 391 του 1989, σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων προώθησης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, προβλέπει συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους εργοδότες αλλά και για τους εργαζόμενους. Έτσι, ο εργοδότης οφείλει να εκτιμά τους κινδύνους και να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη τους αλλά και για την σχετική ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζόμενων στην αντιμετώπιση των ενδεχόμενων περιστατικών. Οι εργαζόμενοι από την πλευρά τους οφείλουν να χρησιμοποιούν σωστά μηχανές, συσκευές, εργαλεία και επικίνδυνες ουσίες και να φέρουν τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό που τους διατίθεται. Πρέπει επίσης να αναφέρουν όλες τις καταστάσεις που παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και κάθε έλλειψη που διαπιστώνεται στα συστήματα προστασίας. Παράλληλα, οφείλουν να συντρέχουν τον εργοδότη και τους υπόλοιπους εργαζομένους ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του περιβάλλοντος και των συνθηκών εργασίας.
Εφαρμόζονται οι οδηγίες αυτές στην πράξη; Πρόσφατα οι εκπρόσωποι των εργαζομένων κατήγγειλαν πως από τις αρχές του 2013 έχουν σημειωθεί στην Κρήτη 17 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα. Κατήγγειλαν επίσης ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν ατονήσει λόγω αδιαφορίας αλλά και έλλειψης μέσων. Παράλληλα με την δημόσια καταγγελία των παραπάνω ή και με την προσφυγή στις εθνικές αρχές, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν και επίσημη καταγγελία με όλα τα στοιχεία απ’ ευθείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μη εφαρμογή των σχετικών οδηγιών. Η Επιτροπή διερευνά την καταγγελία και αν επιβεβαιώσει τις παραλείψεις ζητά από το κράτος μέλος να συμμορφωθεί. Αν δεν το κάνει, τότε η Επιτροπή προσφεύγει εναντίον του κράτους στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο. Αν το κράτος δεν συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου είναι δυνατόν να του επιβληθεί χρηματικό πρόστιμο για κάθε μέρα που δεν συμμορφώνεται.
Σίγουρα, μια τέτοια διαδικασία είναι χρονοβόρα όπως όλες οι διαδικασίες του κράτους δικαίου. Αλλά είναι και η μόνη που μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα, όπως σε τόσες άλλες περιπτώσεις – χωρίς φωνές και διαδηλώσεις … Γιατί, όπως είπαμε η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαδικασίες που όσοι τις γνωρίζουν και τις αξιοποιούν σωστά πετυχαίνουν την εφαρμογή του νόμου.
*φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
