Ευρωπαϊκός “κυνηγός” πλανητών

Ένα νέο διαστημικό αστεροσκοπείο-δορυφόρος, που θα αφιερωθεί στην αναζήτηση πλανητών εκτός του ηλιακού μας συστήματος (εξωπλανητών), θα κατασκευασθεί και θα τεθεί σε τροχιά το 2024, όπως αποφάσισε ομόφωνα η επιστημονική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).
Βασικός στόχος θα είναι η ανακάλυψη πλανητών στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη», παρόμοιων με τη Γη στο μέγεθος και στη σύνθεσή τους (δηλαδή βραχώδεις με νερό), καθώς και ηλιακών συστημάτων σαν το δικό μας, ρίχνοντας έτσι φως στο ερώτημα κατά πόσο η «αρχιτεκτονική» της διαστημικής γειτονιάς μας είναι ασυνήθιστη ή κοινή στο σύμπαν.
Το παρατηρητήριο – τα αρχικά του ονόματος του οποίου σχηματίζουν το όνομα «Πλάτων» (PLATO – PLAnetary Transits and Oscillations of stars) – θα διαθέτει 34 ξεχωριστά μικρά τηλεσκόπια και κάμερες, που θα «βλέπουν» έως ένα εκατομμύριο άστρα, καλύπτοντας πάνω από το μισό του ουρανού.
Η επιστημονικη αποστολή PLATO είναι η τρίτη μεσαίου επιπέδου, που επελέγη από την ESA στο πλαίσιο του φιλόδοξου προγράμματός της «Κοσμικό Όραμα». Έχει προηγηθεί η επιλογή από το 2011 των διαστημικών τηλεσκοπίων “Solar Orbiter” και “Euclid” (Ευκλείδης). Το πρώτο θα εκτοξευθεί το 2017 για να μελετήσει τον Ήλιο και τον ηλιακό «άνεμο» από απόσταση μικρότερη των 50 εκατ. χιλιομέτρων, ενώ το δεύτερο θα εκτοξευθεί το 2020 και θα μελετήσει τη «σκοτεινή» ενέργεια, τη «σκοτεινή» ύλη και τη δομή του σύμπαντος.
Η τρίτη κατά σειρά επιστημονική αποστολή PLATO επελέγη μετά από πολυετή αξιολόγηση μεταξύ πέντε συνολικά προτάσεων. Οι ανταγωνιστικές αποστολές ήσαν οι EchO (εξωπλανητικό παρατηρητήριο), LOFT (παρατηρητήριο ακτίνων-Χ), MarcoPolo-R (συλλογή δείγματος από αστεροειδή) και STE-Quest (εξερευνητής χωροχρόνου).
Το PLATO -που αναμένεται να κοστίσει μεταξύ 600 εκατ. έως 1 δισεκατομμυρίου ευρώ- θα παρατηρεί σχετικά κοντινά άστρα, προσπαθώντας να εντοπίσει ανεπαίσθητες περιοδικές μειώσεις της φωτεινότητάς τους, η οποία θα οφείλεται στη διάβαση πλανητών σε τροχιά γύρω τους, καθώς αυτοί θα παρεμβάλλονται μεταξύ του μητρικού άστρου τους και του διαστημικού αστεροσκοπείου.
Ακόμα, το νέο παρατηρητήριο θα ασχοληθεί με παρατηρήσεις αστροσεισμολογίας, μελετώντας τις δονήσεις των άστρων, πράγμα που θα βοηθήσει στην εκτίμηση της μάζας, της διαμέτρου και της ηλικίας των μητρικών άστρων των εξωπλανητών. Αυτό θα γίνει σε συνδυασμό με παρατηρήσεις από νέα ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια, ιδίως το σχεδιαζόμενο Ευρωπαϊκό Υπερβολικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (E-ELT), που αναμένεται να λειτουργεί στη Χιλή από το 2024 και το οποίο θα μπορεί να κάνει παρατηρήσεις στις ατμόσφαιρες των εξωπλανητών που θα έχει ήδη εντοπίσει το PLATO, καθώς και στα ίδια τα μητρικά άστρα τους.
Το PLATO θα εκτοξευτεί το 2024 με ρωσικό πυραυλο «Σογιούζ» από το ευρωπαϊκό διαστημικό κέντρο Κουρού της γαλλικής Γουιάνα στη Ν.Αμερική και η αρχική διάρκεια της αποστολής του θα είναι έξι χρόνια. Θα τοποθετηθεί στο σημείο «Λαγκράνζ 2» (L2), σε απόσταση 1,5 εκατ. χιλιομέτρων από τη Γη. Επικεφαλής της αποστολής θα είναι ο δρ Χάϊκε Ράουερ της Γερμανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (DLR).
Η ESA αποτελεί διακυβερνητικό οργανισμό που δημιουργήθηκε το 1975 και σήμερα έχει 20 κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων είναι η Ελλάδα.