Στις 23 Ιουνίου οι πολίτες στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ψηφίσουν για το αν θα παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Eνωση ή για το αν θα εγκαταλείψουν τον “θεσμό”, που έχει την έδρα του στις Βρυξέλλες. Σαράντα τρία (43) χρόνια μετά την είσοδο του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε., 1η Ιανουαρίου του 1973, το εκλογικό σώμα έρχεται να αποφασίσει αν η χώρα τους θα συνεχίσει τόσο να έχει 73 ευρωβουλευτές όσο και αν θα συνεισφέρει 11.5 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό της Ενωσης λαμβάνοντας παράλληλα 7 δισ. απ’ αυτή. Βέβαια, το διακύβευμα του δημοψηφίσματος ενδεχομένως να αγγίζει κάτι πιο ουσιαστικό, όπως στο κατά πόσο οι πολίτες θέλουν να εκχωρούνται εξουσίες και μέρος της εθνικής κυριαρχίας στην Ενωση και κυρίως με ποιον τρόπο χρησιμοποιούνται αυτές οι υπερ-εξουσίες από τα κέντρα αποφάσεων στις Βρυξέλλες.
Σημαντικό για κάθε εκλογική διαδικασία είναι η διάγνωση και καταγραφή του περιβάλλοντος που θα διεξαχθεί. Το συγκεκριμένο δημοψήφισμα έρχεται να λάβει χώρα μέσα σε ένα κλίμα και μία περίοδο έντονου “ευρωσκεπτικισμού”, ο οποίος πλανάται σε όλες τις χώρες της Ενωσης. Μία λέξη με πολύπλευρη έννοια. Με δύο πόλους χαραγμένους στον άξονα της “εθνικής κυριαρχίας”, που ο ένας “σημαδεύεται” με την αυτόνομη ύπαρξη του έθνους – κράτους και ο άλλος με την αλλαγή των κανόνων και του ρόλου της Ενωσης. Απαντήσεις για το τι σκέπτονται οι πολίτες της Ενωσης των είκοσι οκτώ (28), για το μέλλον της Ε.Ε. και το Βρετανικό δημοψήφισμα, δίνει η έρευνα του αμερικανικού κέντρου ερευνών της “P.E.W.”, η οποία πραγματοποιήθηκε σε 10 χιλιάδες πολίτες της Ενωσης από τις 4 Απριλίου έως και τις 12 Μαΐου. Στο σύνολο των ερωτώμενων τρία είναι τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης. Πρώτον, την οριακή επικράτηση της θετικής άποψης που έχουν οι ερωτώμενοι για την Ενωση με 51%. Δεύτερον, το 42% των πολιτών επιθυμεί να επιστρέψουν σημαντικές υπερ-εξουσίες της Ενωσης στα κράτη – μέλη.
Και τρίτον, το αρκετά μεγάλο ποσοστό, 70%, εκείνων που πιστεύει ότι η αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από την Ένωση θα λειτουργήσει αρνητικά για το μέλλον του θεσμού. Οσον αφορά στο πρώτο σκέλος της μελέτης, στο σύνολο δέκα (10) χωρών, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό αποδοκιμασίας της Ενωσης καταγράφεται στις απόψεις των Ελλήνων και των Γάλλων. Το 71% των Ελλήνων και το 61% των Γάλλων δε βλέπει θετικά την Ε.Ε. Αντίθετα τη σημερινή πορεία της Ενωσης επιδοκιμάζουν σε υψηλά ποσοστά οι Πολωνοί, οι Ούγγροι και οι Ιταλοί. Αναφορικά με τους Βρετανούς το 48% αποδοκιμάζει τον θεσμό της Ε.Ε. έναντι του 44% που βλέπει θετικά την πορεία της χώρας τους σε αυτόν. Σε επιμέρους πολιτικές επιλογές της Ενωσης, όπως το μεταναστευτικό και την οικονομία, τα ποσοστά αποδοκιμασίας που καταγράφονται είναι αρκετά υψηλά σχεδόν σε όλες της χώρες. Αναφορικά με το δεύτερο κομμάτι της έρευνας, οι επτά (7) στους δέκα (10) πολίτες της Ευρώπης θεωρούν αρκετά έως και πολύ ανησυχητική μία ενδεχόμενη αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. Στη χώρα μας το 65% θεωρεί αρνητική εξέλιξη ένα Brexit, ένω το 14% θετική.
Το υψηλότερο ποσοστό ανησυχίας καταγράφεται στους Σουηδούς με 89%. Διαφαίνεται μία έλλειψη εμπιστοσύνης στον θεσμό της Ένωσης καθώς και μια ανησυχία ότι η αποχώρηση ενός μέλους θα προκαλέσει κλυδωνισμούς. Η απάντηση των πολιτών σαφώς μπορεί να ήταν διαφορετική, αν η χώρα αυτή ήταν κάποια άλλη. Δεν παύει, όμως, να έχει διαμορφωθεί στη συνείδηση των Ευρωπαίων πολιτών ότι, το σημερινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν προσφέρει ασφάλεια και σιγουριά όταν συμβεί κάτι σημαντικό, όπως η αποχώρηση ενός μέλους του. Ο τρίτος πυλώνας της μελέτης επικεντρώθηκε στο μέλλον της Ενωσης αναφορικά με τις υπερεξουσίες που διαθέτει. Το 42% των Ευρωπαίων πολιτών ζητά την αναπροσαρμογή της θεσμικής βάσης της Ενωσης. Δηλαδή της επιστροφής σημαντικών εξουσιών στα κράτη. Βέβαια αρκετά υψηλό είναι και το ποσοστό, 46%, όσων πιστεύουν ότι είτε πρέπει να δοθούν επιπλέον εξουσίες στην Ενωση είτε να παραμείνει η κατάσταση έως έχει. Θα ήταν αρκετά χρήσιμο να βλέπαμε αυτό το 42% για ποιον λόγο επιθυμεί τη θεσμική συρρίκνωση της Ενωσης. Να βλέπαμε πάνω στον άξονα της “εθνικής κυριαρχίας” που τοποθετούνται. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν αυτό το 42% θέλει τη διάλυση της Ε.Ε. ή ενοχλείται από τον τρόπο που χρησιμοποιεί η Ε.Ε αυτές τις υπερ-εξουσίες.
Το πρώτο δυνατό crash test της Ενωσης βρίσκεται μπροστά της. Η πιθανότητα οι Βρετανοί να αποφασίσουν ένα Brexit δείχνει αρκετά μεγάλη όσο και η ανησυχία των Ευρωπαίων πολιτών για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όποιο και να είναι αυτό, ίσως αποτελέσει τον καταλύτη για αλλαγές στην Ε.Ε. Απλά αυτό που δείχνει οξύμωρο είναι ότι ενώ συζητάμε για μία δημοκρατική διαδικασία μέσα σε έναν δημοκρατικό θεσμό όπως είναι η Ε.Ε., βλέπουμε και την αρνητική πλευρά, η οποία μπορεί να προκληθεί από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη ήττα που έχει υποστεί ο θεσμός της Ε.Ε. χωρίς καν να γνωρίζουμε το αποτέλεσμα.
