» Octavia Butler (μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδόσεις Αίολος)
Έχασα το ένα μου χέρι στην τελευταία μου επαναφορά. Το αριστερό.
Κι έχασα επίσης γύρω στον έναν χρόνο από τη ζωή μου και ένα μεγάλο μέρος της άνεσης και ασφάλειας, που δεν τα εκτιμούσα παρά μόνο όταν δεν τα είχα πια.
Αυτή είναι η ιστορία της Ντέινα, όπως η ίδια την αφηγήθηκε εκ των υστέρων, όταν όλα είχαν πια τελειώσει. Το 1976, σε ηλικία είκοσι έξι χρονών και έχοντας μόλις μετακομίσει με το αγόρι της στο καινούργιο τους σπίτι, η Ντέινα θα βιώσει κάτι το τρομακτικό. Τη στιγμή που τακτοποιούν τα βιβλία τους στα άδεια ράφια, θα νιώσει μια στιγμιαία ζάλη και θα χάσει τις αισθήσεις της. Όταν συνέρχεται, βρίσκεται σ’ ένα πυκνό δάσος. Στο ποτάμι, μπροστά στα μάτια της, ένα παιδί πνίγεται. Χωρίς δεύτερη σκέψη, η Ντέινα βουτάει και το σώζει. Πίσω στην όχθη, αντί για επαίνους, θα αντικρίσει την κάνη ενός όπλου να τη σημαδεύει. Φόβος την κατακλύζει. Χάνει εκ νέου τις αισθήσεις της και επανέρχεται πίσω στο διαμέρισμά της, στην αγκαλιά του έκπληκτου συντρόφου της, Κέβιν, που την είδε να εξαφανίζεται ξαφνικά και να εμφανίζεται ξανά, λίγα δευτερόλεπτα αργότερα. Η Ντέινα βρίσκεται σε κατάσταση σοκ, αναρωτιέται αν όλο αυτό όντως συνέβη ή αν απλώς το φαντάστηκε. Αναζητά στοιχεία που θα της επιτρέψουν να προσδιορίσει τον τόπο και κυρίως τον χρόνο του παράξενου αυτού ταξιδιού. Ήταν η πρώτη φορά, θα ακολουθήσουν και άλλες. Ένας εφιάλτης ξεκινά.
Το ταξίδι πίσω στον χρόνο θα επαναληφθεί και θα φέρει την Ντέινα αντιμέτωπη, ξανά και ξανά, με την σκληρή πραγματικότητα των προγόνων της. Η δουλεία δεν έχει καταργηθεί ακόμα. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι αποτρόπαιες, οι λευκοί αφέντες, ιδιοκτήτες ψυχών, έχουν τον πρώτο και τελευταίο λόγο ζωής και θανάτου. Η Ντέινα δεν θα βρεθεί εκεί ως απλή παρατηρήτρια, ούτε με κάποιο πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Αναγκάζεται να παλέψει για την ίδια της τη ζωή. Οι γνώσεις της σχετικά με την ιστορική αυτή περίοδο ελάχιστα χρήσιμες θα της φανούν, καθώς ανάμεσα στη θεωρία και το βίωμα μεσολαβεί μια άβυσσος. Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στις εκεί συνθήκες, κυρίως γιατί επιμένει ‒και πώς αλλιώς‒ να σκέφτεται με όρους της δικής της πραγματικότητας, επαναπαυμένη στις βεβαιότητες της εποχής της, που καταρρέουν από τη μια στιγμή στην άλλη.
Η Μπάτλερ κινείται σε διπλό ταμπλό. Από τη μια, η Αμερική των αρχών του 19ου αιώνα, από την άλλη, η σύγχρονη εκδοχή της. Μια βιαστική ανάγνωση ίσως οδηγήσει τον αναγνώστη στο απλουστευτικό συμπέρασμα πως η συγγραφέας ωραιοποιεί τη ζωή μιας μαύρης γυναίκας, όπως η Ντέινα, στο παρόν, συγκρίνοντάς τη με την αλλοτινή κόλαση. Κάθε άλλο. Η Μπάτλερ, στο περιθώριο της κυρίως πλοκής, σκιαγραφεί με αδρές γραμμές τη σύγχρονη πραγματικότητα, την κοινωνική και οικογενειακή πίεση που αντιμετωπίζει μια μαύρη κοπέλα, η οποία, μεταξύ άλλων, επιθυμεί να γίνει συγγραφέας και να παντρευτεί λευκό. Θέμα σύγκρισης των δύο εποχών προφανώς και δεν τίθεται, ούτε κατ’ αναλογία. Η εξέλιξη που έχει συντελεστεί σ’ όλους τους τομείς είναι χαοτική. Δεν είναι μόνο τα δικαιώματα των μαύρων και των γυναικών, αλλά και η πρόοδος στην επιστήμη, που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινή διαβίωση. Αυτό, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν νέες προκλήσεις σε όλους τους τομείς, πολλά βήματα μένουν ακόμα να γίνουν.
Η συγγραφέας γεφυρώνει την απόσταση ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα, στην απλή γνώση και στο βίωμα, για να υπενθυμίσει, θαρρείς, κάτω υπό ποιες συνθήκες και με ποιο τίμημα οι άνθρωποι εκείνοι διεκδίκησαν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, με πόσο αίμα είναι ποτισμένη η διαδρομή μέχρι το σήμερα, το κάθε σήμερα, φέρνοντας τον αναγνώστη προ της δικής του ευθύνης, στοιχείο που καθιστά το μυθιστόρημα αυτό διαχρονικό και διαρκώς επίκαιρο. Τίποτα δεν χαρίζεται, τίποτα δεν κερδίζεται χωρίς αγώνα, τίποτα δεν πρέπει να λαμβάνεται ως δεδομένο. Στο Εξ αίματος, η Μπάτλερ, που ασχολήθηκε κυρίως με τη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας, αν και μετέρχεται του ευρήματος του ταξιδιού στον χρόνο, κινείται σε πιο ρεαλιστικά μονοπάτια σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα της. Με γλώσσα απλή και αφήγηση στρωτή, η προώθηση της πλοκής πραγματοποιείται αβίαστα, χωρίς να προκαλεί σύγχυση. Η Μπάτλερ εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις δυνατότητες της κεντρικής ιδέας, χωρίς να επιδεικνύει οποιαδήποτε διάθεση για διδακτισμό, ενώ αποφεύγει τη στείρα ιδεολογική στράτευση, επενδύοντας στην ιστορία της. Η συγγραφέας μπολιάζει επιτυχώς το κοινωνικοπολιτικό στοιχείο στο σώμα της πλοκής, χωρίς να της στερεί το απαραίτητο σασπένς, που αναγκάζει τον αναγνώστη σε μια αχόρταγη ανάγνωση.
Είναι δύσκολο να κατατάξει κανείς το Εξ αίματος σε μία και μόνο κατηγορία. Με το ευφυές και προπαντός λειτουργικό εύρημα, η Οκτάβια Μπάτλερ πετυχαίνει να συνδυάσει το ιστορικό και το φανταστικό στοιχείο, σ’ ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή. Ένα μυθιστόρημα που ήδη ανήκει στον κανόνα της αμερικανικής λογοτεχνίας.
