Εδώ και μερικές μέρες, λίγο μετά από αυτό το τόσο παράξενο Πάσχα που ζήσαμε, άνοιξε (για άλλη μια φορά) η κουβέντα για την εξ αποστάσεως διδασκαλία και την χρήση των καμερών αυτή τη φορά. Με αυτή την αφορμή θα ήθελα να αναφέρω κάποια σημεία τα οποία πιστεύω ότι θα έπρεπε να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν σε όλη τη σχετική συζήτηση και βέβαια πρώτα απ’ όλα στους διάφορους “εκπαιδευτικούς” σχεδιασμούς.
Α. Τα θέματα προσωπικών δεδομένων έχουν (ευτυχώς) οριστεί ευρωπαϊκά και όχι με ελληνικές ΠΝΠ. Ειδικά στο κομμάτι που ανοίγουν δημόσια οι κάμερες στα σπίτια των παιδιών, στον ιδιωτικό χώρο του σπιτιού μας, η έννοια της ιδιωτικότητας χάνει εντελώς το νόημα της. Και βέβαια, από την μεριά της σχολικής τάξης υπάρχουν αντίστοιχα θέματα.
Ακόμα και στις ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνουμε, ανατρέχοντας στις οδηγίες και στο δελτίο τύπου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων1, δεν αναιρείται σε κανένα σημείο η ιδιωτικότητα του χώρου. Διαβάζω στην σελίδα της ΑΠΔ2 ότι “απαγορεύεται ρητά η λειτουργία συστημάτων βιντεοσκόπησης” σε χώρους εργασίας ακόμα και για “σκοπούς εκπαίδευσης τους” (..των εργαζομένων) ενώ ακόμα και “η απλή λήψη εικόνας, χωρίς καταγραφή, συνιστά επίσης επεξεργασία προσωπικών δεδομένων”. Πόσο μάλλον όταν εμπλέκονται ανήλικοι…
B.Τα θέματα προσωπικών δεδομένων αναδύονται και στην καταχώρηση e-mail από όλη την εκπαιδευτική κοινότητα (και των γονέων συμπεριλαμβανομένων) σε ιδιωτική εταιρεία (cisco). Και έχω την αίσθηση ότι οι περισσότεροι έχουν συνδεθεί με τα πραγματικά τους στοιχεία3.
Γ.Έστω ότι δημιουργούνται (;) οι κατάλληλες δικλείδες ασφαλείας για τα προηγούμενα. Η τηλεδιάσκεψη (σύγχρονη διδασκαλία) έχει ως προϋπόθεση την γρήγορη σύνδεση διαδικτύου, καθώς είναι πολύ πιο απαιτητική σε όγκο δεδομένων. Ισχύει αυτή η προϋπόθεση για το σύνολο των μαθητών; (Στο σπίτι συχνά είναι συνδεδεμένα περισσότερα το ενός άτομα ταυτόχρονα για να εργαστούν, να διαβάσουν ή να διασκεδάσουν από απόσταση). Επιπλέον παρά τις υποσχέσεις και τα επικοινωνιακά τρικ, το σχολικό δίκτυο συνεχίζει να λειτουργεί εκ των ενόντων ενάμιση μήνα μετά, στηριζόμενο μόνο στην …”ατομική ευθύνη” των ανθρώπων του4.
Άρα θεωρώ ότι η διαδικασία της σύγχρονης5 διδασκαλίας (…τηλεδιάσκεψη), είναι τόσο κακή; Όχι βέβαια! Είναι ένα ισχυρό εργαλείο, που μπορεί να εμπλουτίσει και να ενισχύσει την εκπαιδευτική διαδικασία, υπό προϋποθέσεις όμως. Κατά κύριο λόγο, απευθύνεται σε ενήλικες…
Τα προηγούμενα είναι σκέψεις, απορίες, προβληματισμοί που γυρίζουν στο μυαλό, σκεπτόμενος ως πολίτης χωρίς νομικές γνώσεις. Όμως στην όλη συζήτηση πρέπει να υπάρχει ως κεντρικό θέμα αυτό της εκπαίδευσης. Και εδώ αναπόφευκτα σκέφτομαι με τη ιδιότητα του εκπαιδευτικού. Συνεχίζω λοιπόν την παράθεση των σημείων.
Δ. Έχει ταυτιστεί η τηλεδιάσκεψη (τ/δ) με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ΕΝΤΕΛΩΣ λανθασμένα. Η εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (εξΑΕ), χωρίς σύγχρονη διδασκαλία είναι απόλυτα εφικτή και υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 150 χρόνια. Να θυμίσω τα παραδείγματα των δημοφιλών και επιτυχημένων μαθημάτων που προσφέρει το Mathesis6 ή ακόμα και το ΜΙΤx7 από απόσταση, όπου δεν υπάρχει σύγχρονο μέρος.
Αντίθετα, εξΑΕ που στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στην σύγχρονη διαδικασία (τ/δ) δεν υπάρχει πουθενά (εκτός ίσως από την Ελλάδα…).
Ε. Η πραγματική διαδικασία της εξΑΕ, έχει συγκεκριμένη δομή, εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό, ρόλους συμμετεχόντων, τρόπο υλοποίησης. Προφανώς χρειάζεται επιμόρφωση και βασικές αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας. Όμως πάνω απ’ όλα η εξΑΕ είναι μαθητοκεντρική. Ο μαθητής έχει κεντρικό ρόλο, και ακολουθώντας τις οδηγίες του διδάσκοντα, υποστηρίζεται και ενθαρρύνεται να αυτενεργήσει… Αντίθετα, η διαδικασία την οποία καλούμαστε να ακολουθήσουμε και να συμμετέχουμε είναι όχι μόνο δασκαλοκεντρική, αλλά παθητική δασκαλοκεντρική (αν μου επιτραπεί ο όρος…). Ο εκπαιδευτικός απαγγέλει λειτουργώντας σε μία απόλυτα πρωτότυπη υβριδική κατάσταση: Δια ζώσης εξ αποστάσεως!
Στ. Όταν θα επαναλειτουργήσουν τα σχολεία, η τ/δ απλά δεν θα (πρέπει να) χρειάζεται, με την προϋπόθεση ότι το ενδιαφέρον της πολιτείας για υγιή δημόσια παιδεία δεν είναι προσχηματικό ή ευκαιριακό. Αντίθετα, είναι ευκαιρία για τα ασύγχρονα εργαλεία (ηλεκτρονική τάξη, ψηφιακό υλικό, δικτυακά αποθετήρια, κλπ) μαζί με τον σχετικό ψηφιακό γραμματισμό, να ενσωματωθούν στη εκπαιδευτική διαδικασία και να υποστηριχθούν καθώς, ενσωματώνουν τις βασικότερες σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Δυστυχώς όμως, φοβάμαι ότι όλη η κατάσταση που διαμορφώνεται κατευθύνει προς διαστρέβλωση και απαξίωση του εργαλείου της εξΑΕ, ταυτόχρονα και με την δική μας απαξίωση.
Τα προηγούμενα και ακόμα περισσότερα “μπαίνουν κάτω από το χαλί”, οι ιθύνοντες (αν και νομικοί) …αλλάζουν θέμα, και η όλη διαχείριση γίνεται επικοινωνιακά. Η υπερ-προβολή των (χρήσιμων) τηλεδιασκέψεων σκεπάζει την παιδαγωγική ουσία και χρησιμοποιείται ως αφορμή απαξίωσης των εκπαιδευτικών από τη μια και απόλυτης αντίδρασης τους από την άλλη. Η εκπαιδευτική διαδικασία, σχεδόν δύο μήνες μετά την έναρξη της τρέχουσας κατάστασης και το πρώτο “σοκ”, θα μπορούσε να είχε υποστηριχθεί, προγραμματιστεί και δρομολογηθεί διαφορετικά, ώστε πραγματικά να υποστηριχθούν εκπαιδευτικά τα παιδιά και να μπουν οι βάσεις για κάτι καινούριο. Δυστυχώς, οι εξαγγελθείσες επιμορφώσεις δεν ήρθαν ποτέ, η επίσημη προετοιμασία για ανάλογες με τις τωρινές συνθήκες στο μέλλον είναι η minimum και όλο το εκπαιδευτικό μας σύστημα χορεύει τον χορό που σέρνει εδώ και δεκαετίες ο πρωτοχορευτής: Οι πανελλήνιες. Γιατί αυτός ο όρος περικλείει όλη την εκπαιδευτική πραγματικότητα, σχολική και οικογενειακή.
1 “Κατευθυντήριες Γραμμές για την επεξεργασία Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στο πλαίσιο της διαχείρισης του Covid-19”, & “Δελτίο τύπου Δελτίο Τύπου” για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διαχείρισης του COVID-19, 18/3/2020: Τονίζεται ότι οποιαδήποτε χρήση των δεδομένων ιατρικής μορφής υπόκεινται σε αυστηρό καθεστώς προστασίας.
2 https://www.dpa.gr/portal/page?_pageid=33,124801 &_dad=portal&_schema=PORTAL
3 H σύνδεση στην συγκεκριμένη πλατφόρμα μπορεί να γίνει ακόμα και με ψεύτικο e-mail και ψευδώνυμο.
4 Την προηγούμενη εβδομάδα είχαν καταρρεύσει πάλι αρκετές από τις υπηρεσίες του (e-mail, αρκετές ώρες οι τηλεδιασκέψεις, κάποιες ώρες η e-me..).
5 Ο όρος “σύγχρονη” διδασκαλία χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή με την “ασύγχρονη” και αναφέρεται στην ζωντανή, ταυτόχρονη σύνδεση των δύο μερών διδάσκοντα – διδασκομένου
6 Υπηρεσία που προσφέρουν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, https://mathesis.cup.gr.
7 https://openlearning.mit.edu/courses-programs/mitx-courses-edx
