Ο Τόμας Ντε Κουΐνσυ, φυσιογνωμία των γραμμάτων στις αρχές του 19ου αιώνα, και χρήστης οπίου σε ελεύθερη μετάφραση γράφει: «Οι λεπτές δυνάμεις που κυριαρχούν σε τούτο το ναρκωτικό, καταλαγιάζουν όλους τους ερεθισμούς του νευρικού συστήματος…».
Το ίδιο ακριβώς νόημα απέδωσε ένας θεραπευόμενος του Αμερικάνου γιατρού Γκαμπόρ Ματέ με πιο απλά και λιτά λόγια: «Ο λόγος που κάνω ναρκωτικά, είναι για να μη νιώθω.. τα συναισθήματα, που νιώθω όταν δεν κάνω χρήση».
Όλοι οι εξαρτημένοι από ουσίες ακόμα και οι εξαθλιωμένοι και περιθωριοποιημένοι άνθρωποι που κάνουν χρήση και ζουν στο δρόμο, αναζητούν στην εξάρτησή τους τον ίδιο παράδεισο: μια αίσθηση παρηγοριάς, ζωτικότητας και ελευθέρωσης από τον πόνο. Πρόκειται για μια αναζήτηση καταδικασμένη, που θέτει σε κίνδυνο την υγεία, την κοινωνική θέση, την αξιοπρέπεια και την ελευθερία τους.«Δεν φοβάμαι τον θάνατο», είπε ένας άλλος εξαρτημένος στο Θεραπευτή του. «Πιο πολύ με φοβίζει η ζωή». Ποια απόγνωση άραγε θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον, να βάλει τη βραχυπρόθεσμη ανακούφιση του πόνου πάνω από τη ζωή την ίδια; Και ποια θα μπορούσε να είναι η πηγή τέτοιας απόγνωσης;
Στη Βόρεια Αμερική, δύο θεωρήσεις τροφοδοτούν τις κοινωνικές στάσεις απέναντι στην εξάρτηση. Η πρώτη είναι η αντίληψη ότι ο εθισμός είναι αποτέλεσμα ατομικής επιλογής και η δεύτερη θεώρηση είναι αυτή που βλέπει τον εθισμό ως καθαρά κληρονομική νόσο του εγκεφάλου. Εκείνο που οι υποθέσεις της επιλογής και της κληρονομικότητας έχουν κοινό, είναι ότι και η δύο δεν εξετάζουν πώς και η εμπειρία, η προσωπική και η κοινωνική θέση ενός ανθρώπου συμβάλλουν σε μιαν επιρρέπεια προς την εξάρτηση. Δεν εξετάζουν πώς το κοινωνικό μας περιβάλλον υποστηρίζει ή δεν υποστηρίζει τους γονείς μικρών παιδιών και πώς οι κοινωνικές νόρμες και τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής μας επιβαρύνουν, αγχώνουν και αποκλείουν, επομένως αυξάνουν τη ροπή προς την εξάρτηση.
Οι εξαρτήσεις γεννιούνται από τη δυστυχία, ακόμα και αν αυτή δεν είναι πάντα ορατή. Είναι συναισθηματικά αναισθητικά: μουδιάζουν τον πόνο. Έτσι το πρωταρχικό ερώτημα -πάντοτε- δεν είναι «από πού η εξάρτηση;», αλλά «από πού ο πόνος;
Σε αντίθεση με ότι πιστεύεται, κανένα ναρκωτικό δεν είναι εγγενώς εθιστικό. Μονάχα κάποιοι από τους ανθρώπους που δοκιμάζουν ουσίες περνούν στον εθισμό. Τι κάνει όμως τους ανθρώπους αυτούς ευάλωτους; Σύμφωνα με τις τρέχουσες μελέτες στον εγκέφαλο και με την αναπτυξιακή ψυχολογία, η συναισθηματική ευπάθεια δεν είναι αποτελέσματα μόνο γενετικού προγραμματισμού, αλλά και εμπειρίας ζωής. Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης του ανθρώπινου εγκεφάλου επιτελείται μετά τη γέννηση και, έτσι, οι σωματικές και συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις καθορίζουν μεγάλο μέρος της νευρολογικής μας εξέλιξης δηλαδή καθορίζουν ποιες περιοχές του εγκεφάλου θα αναπτυχθούν και πόσο καλά. Ως εκ τούτου κάθε εγκέφαλος αντικατοπτρίζει τόσο τις προσωπικές εμπειρίες ζωής όσο και τις κληρονομικές τάσεις. Έρευνες επίσης καταδεικνύουν πως οι ενδορφίνες (ουσίες που παράγονται στον εγκέφαλο και οι οποίες έχουν την ιδιότητα να ηρεμούν, να γεννούν αίσθημα ευδαιμονίας, να συμβάλλουν στην καλή διάθεση, να εξουδετερώνουν το και παράλληλα λειτουργούν ως φυσικά παυσίπονα του ) απελευθερώνονται στον εγκέφαλο του βρέφους, όταν υπάρχουν ζεστές, μη αγχωτικές, ήρεμες αλληλεπιδράσεις με τις γονεϊκές φιγούρες. Συμπερασματικά όσο λιγότερες οι παραπάνω εμπειρίες που αυξάνουν την ενδορφίνη στη βρεφική και στην πρώιμη παιδική ηλικία, τόσο μεγαλύτερη η ροπή της ευπάθειας προς τον εθισμό. Επιπρόσθετα μελέτες γύρω από τις δυσμενείς εμπειρίες παιδικής ηλικίας έχουν αποδείξει ότι τα παιδικά άγχη, καθώς και εξωγενείς παράγοντες όπως η συναισθηματική εγκατάλειψη, η κακοποίηση, η εξάρτηση στην οικογένεια, ένα επώδυνο διαζύγιο κ.α., αυξάνουν τις πιθανότητες εξάρτησης αργότερα στη ζωή.
Τι γίνεται, όμως, με τις οικογένειες όπου δεν υπήρχε κακοποίηση, αλλά αγάπη; Όπου οι γονείς έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να προσφέρουν στα παιδιά τους ένα σπιτικό ασφάλειας και φροντίδας; Στο κάτω-κάτω, οι εξαρτήσεις γεννιούνται και μέσα σε τέτοιες οικογένειες. Ο αθέατος παράγοντας εδώ πιθανά να είναι το άγχος που μέσα του έζησαν οι ίδιοι οι γονείς, ακόμα και αν δεν το αναγνώρισαν. Η πιο συχνή πηγή κρυμμένου άγχους είναι οι ιστορίες της παιδικής ηλικίας των ίδιων των γονιών, οι οποίες τους φορτώνουν με συναισθηματικές αποσκευές που δεν συνειδητοποιούν. Ό,τι υπάρχει στον εαυτό μας και δεν έχουμε επίγνωσή του, το μεταγγίζουμε στα παιδιά μας.
Οι ανήσυχοι, αγχωμένοι ή καταθλιπτικοί γονείς έχουν μεγάλη δυσκολία να ξεκινήσουν αρκετές από αυτές τις αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά τους – τις αλληλεπιδράσεις συναισθηματικής ασφάλειας, σεβασμού, στοργής, εμπιστοσύνης που απελευθερώνουν ενδορφίνες. Τις αλληλεπιδράσεις εκείνες που οδηγούν από την εξάρτηση της βρεφικής και παιδικής ηλικίας στην αλληλεξάρτηση των σχέσεων, της επικοινωνίας, της δημιουργικότητας, της ελευθερίας, της απόλαυσης, της ομορφιά της ΖΩΗΣ.
Έν κατακλείδι λοιπόν “όταν η αγάπη δεν είναι αρκετή” -όπως μας αφηγείται και η ομώνυμη ταινία**- όχι γιατί δεν υπάρχει, αλλά γιατί δεν έχει τα παραπάνω ποιοτικά στοιχεία και έχουν δημιουργηθεί ζητήματα και δύσκολες καταστάσεις τι μπορούμε να κάνουμε; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα σίγουρα δεν μπορεί να είναι καθολική. Οδηγίες συνταγές κανόνες δεν υπάρχουν. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και έχει επίσης μια δική του καθαρά προσωπική – μοναδική ιστορία και διαδρομή. Όμως όταν τα ερωτήματα και οι δυσκολίες μέσα μας πυκνώνουν ο καθένας από εμάς χρειάζεται να αναζητήσει πηγές ενημέρωσης, στήριξης και φροντίδας, όχι για τους άλλους, αλλά για εμάς τους ίδιους, γιατί ο δρόμος της μετακίνησης και της αλλαγής έχει πάντα αφετηρία τον εαυτό μας.
Πηγές
www.hallmarkhalloffame.com
** Η ταινία When Love is not enough (όταν η αγάπη δεν είναι αρκετή ) αφηγείται την ιστορία της Lois Wilson συν-ιδρύτριας των ομάδων αυτοβοήθειας για συντρόφους- συζύγους αλκοολικών και είναι σαφώς κάτι περισσότερο από μια ιστορία Αγάπης. Η ταινία θα προβληθεί στο Κέντρο Πρόληψης (διευθ. Μιχελιδάκη 17 τηλ. 2821028166) την Τρίτη 26 Ιουνίου στις 19:00 στο πλαίσιο του διήμερου των εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών που διοργανώνουν ο Δήμος Χανίων, το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων, το Δίκτυο Θεραπευτικών Υπηρεσιών Χανίων του ΟΚΑΝΑ και το Παράρτημα Ε.ΣΥ.Ν Χανίων.
