Εύλογη είναι η ανησυχία όλων των κατοίκων της Κρήτης λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας της χειμερινής περιόδου καθώς και λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα.
Ξεκίνησε ήδη ο Μάρτιος που σηματοδοτεί την είσοδό μας στην άνοιξη και οι βροχές παραμένουν ακόμη ως ελπίδα, μιας ελπίδας που θα εξαρτάται από τις περιορισμένες πλέον εκδηλώσεις του καιρού που είθισται να αποδίδουν λιγότερα βροχομετρικά. Αν και έχουμε βιώσει παρόμοιες καταστάσεις, με ελλιπή βροχομετρικά αποθέματα, από επίσης άνυδρους χειμώνες, ουδέποτε η ανησυχία δεν ήταν τόσο μεγάλη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στον τόπο μας έχουν υλοποιηθεί αναπτυξιακές δραστηριότητες που από τη φύση τους απαιτούν μεγάλες καταναλώσεις νερού προκειμένου να συντηρηθούν και να λειτουργήσουν χωρίς προβλήματα. Η επάρκεια του αποθεματικού νερού αποτελεί πλέον καθοριστικό παράγοντα για την ποιοτική ζωή των κατοίκων της Κρήτης, αλλά ταυτόχρονα προδιαγράφει και την ομαλή λειτουργία όλων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του Αγροτικού και του Τουριστικού τομέα. Η έλλειψη ικανών αποθεμάτων προφανώς ανησυχεί τις τοπικές κοινωνίες, ενώ παράλληλα προκαλεί ένα μέγιστο προβληματισμό στο κατά πόσο ο Αγροτικός και ο Τουριστικός τομέας έχουν υγιείς βάσεις ή μήπως στηρίζονται σε πήλινα πόδια.
Από Μετεωρολογικής πλευράς, με βάση τα καταγεγραμμένα βροχομετρικά στοιχεία παρελθόντων ετών, υπήρξαν περίοδοι με ικανοποιητικά έως και υψηλά βροχομετρικά στοιχεία ενώ ακολούθησαν και περίοδοι, πολλές φορές μεγαλύτερης διάρκειας, με μειωμένη απόθεση υδάτινου δυναμικού. Αδιάψευστος μάρτυρας είναι η διαγραμματική απεικόνιση (ραβδόγραμμα) της ετήσιας κατανομής του ύψους βροχής για το Μετεωρολογικό Σταθμό Σούδας της ΕΜΥ (περιόδου 1960 – 2004), με βάση το Μέσο Ετήσιο Ύψος Βροχής που προσδιορίζεται στα 627 χιλιοστά. Παρόμοια διαγραμματική απεικόνιση εμφανίζεται και για τους υπόλοιπους σταθμούς την Κρήτης με μόνη διαφορά ότι διαφοροποιείται το Μέσο ετήσιο ύψος βροχής καθώς μειώνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά της Κρήτης.
Τα διαγράμματα και οι μελέτες προφανώς αποτελούν καινό γράμμα όταν όλα τα υπάρχοντα στοιχεία δεν έχουν εκτιμηθεί σωστά στον κατάλληλο χρόνο και δεν έχουν υλοποιηθεί σχεδιασμοί ορθολογικής διαχείρισης του νερού, ώστε να μην κινδυνεύουμε να φθάσουμε στο χείλος της καταστροφής.
Με βάση τις αναλύσεις των βροχομετρικών στοιχείων, στους υπάρχοντες μετεωρολογικούς σταθμούς του δικτύου της Ε.Μ.Υ. της Κρήτης, είχα αναφερθεί στο παρελθόν στην ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού που αποτελεί τον πραγματικό πλούτο για τον τόπο μας αφού συντηρεί επαρκώς, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, κάθε δραστηριότητα. Για την ορθολογική διαχείριση του νερού απαιτείται η Πολιτεία, είτε σε επίπεδο Περιφέρειας, είτε σε επίπεδο Δήμου, να επενδύσει σε τρείς διαφορετικούς τομείς, με απόλυτη σειρά προτεραιότητας. Πρώτος και θεμελιώδης τομέας είναι αυτός της Εξοικονόμησης του διαθέσιμου υδάτινου δυναμικού, ο δεύτερος είναι η Επαναχρησιμοποίηση του νερού που αποβάλλεται μετά από χρήση και μακράν ο τρίτος τομέας είναι η κατασκευή υποδομών για συγκέντρωση πλεοναζόντων αποθεματικών (Φράγματα, λιμνοδεξαμενές, ιδιωτικές δεξαμενές κ.α.). Είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι η επένδυση απευθείας στον τρίτο τομέα δεν αποτελεί την ιδανική λύση και μπορεί να αποβεί μοιραία, στο ενδεχόμενο εμφάνισης διαδοχικών άνομβρων ετών. Υπάρχει άλλωστε σχετική εμπειρία άλλων Κρατών που επένδυσαν σε παρόμοιες υποδομές και στη συνέχεια αναγκάσθηκαν να εφαρμόσουν άλλες πρακτικές προκειμένου να λύσουν τα προβλήματα λειψυδρίας.
Η ιδέα της Εξοικονόμησης ως πρώτος και θεμελιώδης τομέας, στην ορθολογική διαχείριση του νερού, απαιτεί συγκεκριμένες πρακτικές και από τη πλευρά του κάθε πολίτη ξεχωριστά αλλά και από την πλευρά της Πολιτείας σε πολιτικό αλλά και σε τεχνικό επίπεδο. Μία σειρά προτεινόμενων μέτρων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στον τομές αυτό είναι:
• Δωρεάν παροχή νερού, σε συγκεκριμένη ποσότητα (προκαθορισμένη με κριτήρια οικογενειακής κατάστασης) για όλες τις κατοικίες του κάθε Δήμου, για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών τους. Η υπερβάλλουσα κατανάλωση θα υπόκειται σε μία λογαριθμικής κλίμακας χρέωση.
• Ειδικά τιμολόγια χρέωσης κατανάλωσης για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες με ιδιαίτερα υψηλές χρεώσεις για τις επιχειρήσεις που δεν θα ενταχθούν σε προγράμματα εξοικονόμησης τα οποία θα προτείνει η Πολιτεία.
• Η Πολιτεία μέσω των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης να δραστηριοποιηθεί ως επίσημος φορέας προμήθειας εξοπλισμού εξοικονόμησης νερού χρήσης. Ο εξοπλισμός αυτός μπορεί να συνίσταται από απλούς μειωτήρες ροής νερού έως και τις πλέον σύγχρονες βρύσες με φωτοκύτταρο ανίχνευσης κίνησης για ενεργοποίηση της ροής του νερού. Τον εξοπλισμό αυτό θα πρέπει να τον παρέχει σε τιμές αγοράς και παράλληλα να μεριμνά για την διευκόλυνση σταδιακής αποπληρωμής.
• Η Περιφέρεια σε συνεργασία με τις Δημοτικές αρχές να επιδιώξουν την προκήρυξη χρηματοδοτικών προγραμμάτων, με αναπροσαρμογή των Κοινοτικών κονδυλίων που διατίθενται για την ανάπτυξη της χώρας, με μόνο και κύριο στόχο την προμήθεια εξοπλισμού εξοικονόμησης νερού σε όλες τους τομείς των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του τόπου.
• Τα Σχολεία καθώς και το σύνολο των Δημοτικών και Δημόσιων κτιρίων θα πρέπει να αποτελέσουν το πρότυπο αυτώ ν των δράσεων.
•Η διαχείριση του νερού που διατίθεται για τον Αγροτικό τομέα (και όπου αλλού) θα πρέπει να διέπεται από παράλληλες αρχές εξοικονόμησης και απαιτούν διάλογο με τον Αγροτικό κόσμο προκειμένου να καθορισθούν τα κατάλληλα μέτρα και να τύχουν συνολικής εφαρμογής.
Στον τομέα της επαναχρησιμοποίησης του νερού είναι απαραίτητη η συνεργασία της Πολιτείας με αρμόδιους φορείς του τόπου οι οποίοι θα παρέχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία και υποστήριξη. Ευτυχώς στον τόπο μας υπάρχει ικανός αριθμός φορέων που μπορούν με καταξιωμένους επιστήμονες να συμβάλλουν σε αυτή την προσπάθεια. Προτεινόμενες δράσεις στον τομέα αυτό είναι:
• Μελέτη επανασχεδιασμού σε υφιστάμενες κατοικίες και κτίρια καθώς και πρόβλεψη σε νεοαναγειρόμενες κατοικίες για μικρής κλίμακας συστήματα καθαρισμού και επαναχρησιμοποίησης του απορριπτόμενου νερού χρήσης, κυρίως για αρδευτικούς σκοπούς.
• Παρόμοιες εφαρμογές, μεγαλύτερης κλίμακας, σε επιχειρηματικές δραστηριότητες με δυνατότητα είτε ιδιοχρησιμοποίησης του απορριπτόμενου νερού χρήσης είτε διάθεσης της πλεονάζουσας ποσότητας σε παρακείμενες αρδευτικές δραστηριότητες.
• Εκσυγχρονισμός των Μονάδων Βιολογικού καθαρισμού, μέσω Κοινοτικών κονδυλίων, με κατάλληλο εξοπλισμό, με σκοπό την αποκατάσταση του απορριπτόμενου νερού χρήσης μέσω του αποχετευτικού δικτύου. Παράλληλα απαιτείται η ανάπτυξη δικτύου μεταφοράς του νερού αυτού για αγροτική χρήση.
Ο τρίτος τομέας της αποθεματοποίησης, αν και στον τόπο μας έχει ήδη προηγηθεί των προηγούμενων δράσεων, θα πρέπει να υλοποιείται με κριτήριο την κάλυψη αναγκών περιοχών που εν δυνάμει δεν διαθέτουν πλούσιους υπόγειους υδροφορείς ώστε να καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες τους και η πρόβλεψη μέτρων από τους τομείς της Εξοικονόμησης και της Επαναχρησιμοποίησης δεν θα αποφέρουν ικανοποιητικά αποτελέσματα. Επειδή τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό τις αρδευτικές ανάγκες πολλών περιοχών θα ήταν εφικτό να συνδεθούν με το δίκτυο επεξεργασμένου νερού των Βιολογικών Μονάδων και να ανατροφοδοτούνται όταν υπάρχει ανάγκη.
Προφανώς συγκεκριμένες προτάσεις στον τομέα της ορθολογικής διαχείρισης του νερού δύνανται να προκύψουν από πληθώρα αρμόδιων φορέων του τόπου μας. Η Πολιτεία οφείλει να ακούσει την αγωνία των κατοίκων του νησιού μας, οφείλει να αναλάβει δράση και να συστήσει μία επιστημονική ομάδα, η οποία θα διαχειρισθεί το σύνολο των προτάσεων, θα θέσει τη σειρά προτεραιότητας και θα αναζητήσει κάθε δυνατό τρόπο εφαρμογής των. Διαφορετικά πολύ φοβάμαι ότι ο “κακός καιρός” θα είναι απλά το άλλοθι των Πολιτειακών Αρχών στην αδυναμία τους να προβλέψουν και να εξασφαλίσουν το μέλλον μας.
*Ο Εμμανουήλ Λέκκας είναι μετεωρολόγος, MSc
