Nίκος Κοτζιάς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Εκδόσεις Καστανιώτη
και σε άλλα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, νυν υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Σειρά “Αναστοχασμός”
Ενα βιβλίο εξαιρετικής σημασίας για τη σύγχρονη ελληνική πολιτική στον τόσο ταραγμένο και αβέβαιο κόσμο μας που η Ελλάδα βάλλεται και διαβάλλεται τόσο άγρια, όπως και σε παλαιότερους καιρούς, όπως στην εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος αντιμετώπισε τις “φιλίες” – αφιλίες της ευρωπαϊκής κοινωνίας των εθνών, η οποία απέτυχε τόσο δραματικά, όπως τείνει να αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ενωση τώρα χωρίς πατριωτική δυνατότητα των μικρών χωρών της, αλλά μόνο των μεγάλων επικυρίαρχων κρατών της Γερμανίας – Γαλλίας και των δορυφόρων της.
Για να οδηγηθεί η Ευρώπη και ο κόσμος στους δύο μεγάλους παγκοσμίους πολέμους με την Ελλάδα πολλαπλά τραυματισμένη παρά τη συμμετοχή της σ’ αυτούς με τις δημοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης. Ομως τώρα που οι συνθήκες είναι φαινομενικά “δημοκρατικές” οι κίνδυνοι για τον κόσμο και ιδιαίτερα για τη χώρα μας έχουν μεγιστοποιηθεί. Ιδιαίτερα με τη γερμανο-ευρωπαϊκή αναλγησία και την αμερικανική κήρυξη, από τον πρόεδρο Ομπάμα του απεριόριστου πολέμου κατά του ισλαμικού τρομοκρατισμού.
Με όλους αυτούς τους μεγάλους κινδύνους η Ελλάδα χρειάζεται την πατριωτική ευαισθησία στην εξωτερική της πολιτική τόσο μέσα στην Ευρώπη όσο και στον κόσμο ολόκληρο συνομιλώντας με όλες τις δυνάμεις και υποδυνάμεις, αλλά και με την υπερδύναμη για μια ανθρωπιστική δημιουργική, δημοκρατική και ανθρωπιστική πολιτική όπως τη δηλώνει και την αναπτύσσει στο τόσο επίκαιρο και ενδιαφέρον βιβλίο του που πρωτοκυκλοφόρησε το 2010 και εμείς το παρουσιάσαμε στα “Χανιώτικα νέα” ο καθηγητής Νίκος Κοτζιάς που ήδη άρχισε δυναμικά να εφαρμόζει όσα προδιέγραψε στο βιβλίο του.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΞΩ
Στη μεγάλη οικονομική κρίση της χώρας μας, πρέπει να κατανοήσουμε όλοι οι Ελληνες γενικά, ανεξάρτητα από κομματικές αντιπαλότητες, ότι αυτή η επιβληθείσα κρίση αδυνάτισε ουσιαστικά όλα τα εκκρεμή ζωτικά θέματα της εξωτερικής μας πολιτικής, σε όλα τα ευαίσθητα και ταυτόχρονα κρίσιμα σημεία της.
Τόσο στο ευρύτερο βαλκανικό τόξο όσο στο μεσοανατολικό, στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο. Με προέχουσα την εν δυνάμει διαδραματιζόμενη ελληνική εξωτερική πολιτική στον συνολικό ευρωπαϊκό χώρο καθώς και στον διεθνή χώρο.
Η ΑΝΑΣΤΑΤΩΜΕΝΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ
Τόσο στα πλαίσια της υπερ-ηγεμονικής πολιτικής στρατηγικής όσο και στις άλλες αναπτυχθείσες με νέα μορφή ανταγωνιζόμενες τις νέες δυνάμεις υπερισχύος όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, ξανά η Γερμανία και η Ιαπωνία, οι οποίες όσο κι αν εξαρτώνται από την Αμερική – σε τελευταία ανάλυση απομακρύνονται από την απόλυτη εξάρτηση από την αμερικανική εξωτερική πολιτική και συνάμα στρατηγική οι οποίες επιβάλλουν παγκόσμιες καταστάσεις που απαιτούν ειδικούς χειρισμούς, ιδιαίτερα σήμερα και αύριο μέσα στα πλαίσια της υπερ-αναστατωμένης ευρωπαϊκής μεσογειακής και διεθνούς κοινής γνώμης αφ’ ενός και μιας οδυνηρής και εφιαλτικής συνάμα υπερτρομοκρατικής βαρβαρότητας και απάνθρωπης, συνεχούς απειλής αποτέλεσε την κορωνίδα μιας απελπισίας. Κυρίως με τους τζιχαντικούς σφαγιασμούς, αλλά και τους αντιτζιχαντισμούς σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Με έμφαση αυτών των συμβαινόντων κυρίως στην κρισιμότατη περιοχή της Μ. Ανατολής.
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ
Πολλά από αυτά τα νέα δεδομένα που ήταν διαφαινόμενα από χρόνια οι “στρατηγικές” των υπερδυνάμεων και των υποδυνάμεων ήταν προσχεδιασμένες ιδιαίτερα από τη δυτική αυτοκρατορία, η οποία προωθούσε τον “πολιτισμό” της απόλυτης επιβολής της δικής της εκμεταλλευτικής πολιτικής σε όλο τον πλανήτη. Με πολέμους με προπαγανδισμούς και εκβιασμούς τόσο με τους νομισματικούς της μηχανισμούς, τους νατοϊκούς της ψευδο-προστατευσιμούς, οι οποίοι παράλληλα με τους (αλά Δ.Ν.Τ.) δανεισμούς και (αλά Ο.Η.Ε.) ειρηνισμούς κάθε αντιτασσόμενη σ’ αυτούς τους διαχειρισμούς και εκφοβιασμούς συνείδηση ατόμων, ομάδων, λαών, εθνών.
Με αυτή την ευρύτατη θεώρηση των νέων διαμορφώσεων και παραμορφώσεων στον πλανήτη, στη χώρα μας και σε Ευρώπη, Αφρική, Λατινική Αμερική κ.λπ. Ολες οι παλιές εξωτερικές πολιτικές έχουν αλλάξει. Με απόλυτη ανάγκη για χώρες – θύματα όπως συμβαίνει, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια (από το 2000 και μετά ως σήμερα) να αναθεωρήσουν πολλούς άξονες της παραδοσιακής εξωτερικής τους πολιτικής, η οποία είναι υποχρεωμένη να καταργήσει παραδοσιακούς άξονες, οι οποίοι δεν αποδίδουν σήμερα. Για να διαμορφώσει νέους άξονες για τη σημερινή και για την αυριανή ελληνική προοπτική.
ΝΙΚΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ
Αυτή όμως την ανάγκη για μια νέα πολυσύνθετη εξωτερική πολιτική της Ελλάδας σε σύγκριση με τις παλιότερες στρατηγικές μιας αυτοκαταγκαστικής λειτουργίας την έχει εκφράσει και την έχει προβάλει ως μια νέα μορφή στρατηγικής εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας ο καθηγητής Νίκος Κοτζιάς με μεγάλη διπλωματική πείρα στο Υπ. Εξωτερικών, που τη συνδυάζει με τη σε βάθος και πλάτος θεωρητική του γνώση έχει εκδώσει ένα σπουδαίο μελέτημα με τίτλο: “Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας στον 21ο αιώνα”, με υπότιτλο: “Για μια νέα ενεργητική δημοκρατική στρατιωτική στρατηγική στην εποχή της παγκοσμιοποίησης” (Εκδόσεις Καστανιώτη σειρά Αναστοχασμός με τη διεύθυνση Ν. Κοτζιά – έκδοση α’ και β’ 2010).
ΟΙ ΝΕΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Με αυτό το βιβλίο υπερβαίνοντας τις θεωρήσεις προηγούμενων ελληνικών βιβλίων για την εξωτερική μας πολιτική αναλύει τις νέες διαστάσεις οι οποίες, πέρα από κάθε εθνική ή διεθνή ακρότητα όπως οι στρατηγικές αντιλήψεις του νυν Τούρκου πρωθυπουργού κ. Νταβούτογλου αντιμετωπίζει δημιουργικά τα σημερινά και αυριανά μεγάλα προβλήματα της ελληνικής εξωτερικής μας πολιτικής. Την οποία με νέο σθένος, με νέα γνώση και θεώρηση όλων των δεδομένων δυσκολιών, συγκυριών και ευκαιριών μπορεί να την υπηρετήσει.
ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΕΝΕΡΓΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Στο εκδοτικό σημείωμα γι’ αυτό το σημαντικό βιβλίο για τη διεθνή ελληνική εξωτερική πολιτική και στρατηγική του νυν υπουργού Εξωτερικών, καθηγητή Νίκου Κοτζιά αναφέρονται και τα εξής: «Το παρόν βιβλίο του Νίκου Κοτζιά αποτελεί μια συνολική πρόταση για το ποιοι πρέπει να είναι οι προσανατολισμοί της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για τον 21ο αιώνα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, με προσανατολισμούς πολιτικούς, οικονομικούς, πολιτισμικούς, αλλά και οργανωτικούς. Με τη συνολική πρόταση του συγγραφέα να αναδεικνύει τις αλλαγές στους πολιτικούς συσχετισμούς παγκοσμίως».
Ιδιαίτερα ως προς τις νέες αναδυόμενες δυνάμεις, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία και η Βραζιλία. Με τις προτάσεις του συγγραφέα να δείχνουν τις επιπτώσεις που έχουν οι παγκόσμιες αλλαγές στις Η.Π.Α. και στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οπου με βάση αυτές τις αλλαγές ο νυν υπουργός των Εξωτερικών υποστηρίζει (από το 2010) ότι αυξάνονται τα περιθώρια άσκησης μιας δημοκρατικής και περισσότερο αυτόνομης ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ
Ακόμα υποστηρίζει και αναλύει το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν θετικά οι νέες δυνατότητες για την Ελλάδα και τη θέση της στο παγκόσμιο σύστημα και πώς μπορεί η χώρα να χειριστεί τους επερχόμενους κινδύνους. Οι οποίοι, βέβαια, από το 2010 που εκδόθηκε το βιβλίο οι κίνδυνοι αυξήθηκαν και έγιναν περισσότερο απειλητικοί. Προτείνει λοιπόν ο θεωρητικός καθηγητής και έμπειρος διπλωμάτης, αλλά και αγωνιστής, πως η Ελλάδα πρέπει ν’ αναπτύξει πολυεπίπεδα συμμαχιών και να ειδικευτεί σε τρεις τομείς στον παγκόσμιο πολιτικό και πολιτισμικό χάρτη…
Για να εξειδικεύσει τις αλλαγές που συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο και τις προσαρμογές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
ΣΤΟΧΟΣ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Ως προς τα παγκόσμια προβλήματα, τις Η.Π.Α., την Ε.Ε., τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις 4 μεγάλες οικονομίες Ασίας κ.λπ. (bric). Για να διατυπώσει τότε (και ίσως να τις εφαρμόσει) ως αρμόδιος ΥΠ.ΕΞ. σήμερα. Με αυτά τα σημερινά και αυριανά δεδομένα που πρωτοβουλιακά τα έχει επισημάνει από το 2010 ο Νίκος Κοτζιάς διατυπώνει εκτιμήσεις και προτάσεις για την ελληνική πολιτική στα Βαλκάνια έναντι Τουρκίας και στο Κυπριακό. Με στόχο του συγγραφέα -όπως γράφει στον σημαντικό πρόλογό του ο Ν. Κοτζιάς- να είναι: «Η διατύπωση για την ΕΕΠ (Ελληνική Εξωτερική Πολιτική) μέσα σε ένα νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται παγκοσμίως».
Το κείμενο γράφτηκε με τη μορφή δοκιμίου προκειμένου να εξυπηρετήσει και ένα δεύτερο στόχο. «Να κοινωνικοποιήσει την ίδια την εξωτερική πολιτική για να συμβάλλει ώστε το μείζον θέμα, πού βαδίζει ο κόσμος, πού βαδίζει η Ελλάδα, πού θέλουμε να είναι η θέση και η δράση της Ελλάδας σε αυτό τον προβληματισμό, να αποτελέσει αντικείμενο δημόσιου διαλόγου, αντικείμενο προβληματισμού από τους πολίτες, ειδικότερα τους νέους».
Για να γράψει στη δεύτερη σελίδα του προλόγου του το εξής σημαντικό: «Η εξωτερική πολιτική ενός εθνικού κράτους, όταν προβάλλεται στη διεθνή πολιτική σκέψη και θέλει ν’ αποκτήσει υποστηρικτές, να διαμορφώσει συμμαχίες και να εξασφαλίσει αντίβαρα έναντι ανταγωνιστών και εχθρών, πρέπει να προσδίδει στις πολιτικές της έναν γενικότερο ουμανιστικό χαρακτήρα».
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
«Να πείθει στον δυνατότερο βαθμό ότι δεν επιδιώκει να υπηρετήσει απλώς στενούς δικούς της στόχους, αλλά τις ανάγκες γενικότερων ενοτήτων, όπως της Βαλκανικής, της Ευρώπης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οποιος ξεχνά αυτή την αρχή, καταλήγει να εμφανίζεται στο διεθνές στερέωμα ως έχων εγωιστικούς στόχους, περιορισμένες αρετές ή και καθόλου. Δηλαδή, αποτυγχάνει στην αποτυχία των στόχων του. Ακόμα, ένα κράτος όπως η Ελλάδα που για τη διεθνή πολιτική σκηνή είναι μικρό προς μεσαίο, προκειμένου να πετύχει τους στόχους του, θα πρέπει να γνωρίζει καλά τις στρατηγικές επιλογές, τις μεθόδους και τις δεσμεύσεις των ισχυρών κρατών, τους τρόπους που να αξιοποιεί τις εσωτερικές αντιφάσεις της, τις μεταξύ αντιθέσεις. Την ικανότητα να είναι απέναντί τους ποιοτικό και να οργανώνει την επιρροή στην κοινή γνώμη αυτών των κρατών. Στόχος δεν είναι να υποκλιθεί σε αυτή, αλλά να γνωρίζει και να έχει πρόσβαση σ’ αυτές…».
Στην εξωτερική πολιτική γενικότερα, ο ρεαλισμός που οδηγεί στη άμεση αξιοποίηση με πραγματισμό δυνατοτήτων που προκύπτουν είναι προτιμότερος από χιλιάδες διακηρύξεις καλών προθέσεων και μαξιμαλιστικών επιδιώξεων. Κατά κανόνα δε, ενώ η πολιτική που διαθέτει στρατηγική και δεν χάνει τις ευκαιρίες κερδίζει πολύ περισσότερα. Αλλά η πολιτική που έχει στατική αντίληψη των πραγμάτων εγκλωβίζεται στη νοοτροπία του “βλέποντας και κάνοντας” και οδηγεί σε ήττες. Αλλοτε μεγάλες και άλλοτε μικρές. Η μελέτη της συμπεριφοράς του Βενιζέλου και της μοναρχίας στη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου μας παρέχει πολλά διδάγματα επ’ αυτού.
Εμείς θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο μας τόσο για το συγκεκριμένο θέμα της βενιζελικής πολιτικής όσο και για βασικά θέματα που περιλαμβάνει το άμεσου ενδιαφέροντος βιβλίο του Ν. Κοτζιά “Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδος στον 21ο αιώνα”.
