Εύκολη μάθηση ή παπαγαλία;

Κάθε φορά που πληροφορώ  μαθητές ότι θα τους αποκαλύψω πώς να μαθαίνουν εύκολα, η γλώσσα σώματος τους προδίδει το ενδιαφέρον τους.

Οι κόρες των ματιών τους διαστέλλονται, λύνουν τα χέρια και γέρνουν μπροστά. Κι αυτό γιατί το ερώτημα  «Γιατί δεν μαθαίνω εύκολα;», βασανίζει ακόμη κι αυτούς που κατά γενική ομολογία μαθαίνουν εύκολα. Φυσικά δεν υπάρχει μια μοναδική απάντηση, ούτε μπορεί να απαντηθεί σε λίγα λεπτά. Αλλωστε ‘“Μαθαίνω εύκολα” σημαίνει πολλά πράγματα όπως “Είμαι καλός παρατηρητής”, “Θυμάμαι εύκολα’, “Λύνω προβλήματα εύκολα”, “Εχω καλή οπτικοχωρική ικανότητα” “Εχω πλούσια βάση γνώσεων’ κ.ά.
Στο σημερινό πρώτο σημείωμα περιγράφω το γενικό πλαίσιο και θα συνεχίσω σε επόμενα σημειώματα με μερικές από τις ενέργειες που μπορούν να κάνουν γονείς παιδιών άνω των 10 ετών.
Σχετικές παρουσιάσεις έκανα προχθές σε συναντήσεις γονέων μαθητών μας.

Πρωταίτιος η μνήμη εργασίας
Το μοντέλο της μνήμης εργασίας είναι η σύγχρονη εναλλακτική πρόταση που αντικατέστησε τη βραχύχρονη μνήμη.
Πώς λειτουργεί η μνήμη εργασίας;
Κατ’ αρχάς έχει πολλές διαστάσεις, δηλαδή πολλά υποσυστήματα κωδικοποίησης και επεξεργασίας των πληροφοριών.
Εδώ είναι το μεγάλο θέμα.
Τα παιδιά αφήνονται μόνα τους χωρίς καθοδήγηση να ανακαλύψουν -αν τα καταφέρουν και σε τι βαθμό- πώς θα εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες των συστημάτων της μνήμης εργασίας τους.
Καθώς η μνήμη εργασίας είναι δυναμική, εργαζόμενη και δυναμική παρεμβαίνει σε κάθε μικρό ή μεγάλο έργο αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Για παράδειγμα από τον σχηματισμό ενός αριθμού τηλεφώνου έως τη νοητική αριθμητική, την κατανόηση και την επίλυση δύσκολων προβλημάτων. Αδύναμη μνήμη εργασίας οδηγεί σε περιορισμένη ικανότητα συγκράτησης και χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα. Οταν τα παιδιά ενηλικιωθούν χωρίς να έχουν μυηθεί σε στρατηγικές λύσεις προβλημάτων, τότε πάσχουν από το μεταπολεμικό σύνδρομο “Yes men”.

Λύση προβλημάτων 1  
Ο ρόλος της μνήμης εργασίας στη λύση προβλημάτων είναι αδιαμφισβήτητος και καταλυτικός. Η παρακάτω αυθεντική περίπτωση είναι χαρακτηριστική.
Μια σερβιτόρα εργάζεται υπό πίεση στο χώρο του πρωινού μεγάλου ξενοδοχείου χωρίς τη συσκευή παραγγελιοληψίας. Το δεύτερο πρωινό της παραμονής μου στο ξενοδοχείο με ρώτησε:
«Να σας φέρω τον καφέ σας, όπως χθες;».
Εντυπωσιάστηκα. Και τη ρώτησα «Πως θυμάστε τι καφέ πίνω;».
Η απάντηση της απλοϊκή.
«Μα καθίσατε μόνος στο ίδιο τραπέζι».
Επιστημονικά η μνημοσύνη της καλοσυνάτης σερβιτόρας ερμηνεύεται ότι προφανώς αυτή έχει εξαιρετική οπτικοχωρική αντίληψη κι έκανε μια έντονη νοητική αναπαράσταση την πρώτη μέρα.
Η τελευταία την βοήθησε να ανασύρει τη χθεσινή μου παραγγελία.
Ας δώσουμε προτεραιότητα στην αντίληψη του χώρου. Να μάθουν τα παιδιά ηλικίας 10-12 ετών έγκαιρα μονάδες μέτρησης, σχήματα, γωνίες. Να ασκούνται καθημερινά σε νοητικούς υπολογισμούς του χώρου.
Το έλλειμμα που παρουσιάζουν σήμερα οι μαθητές της Στ’ Δημοτικού στην αντίληψη του χώρου έχει περάσει τα όρια του ανησυχητικού.

Λύση προβλημάτων 2
Καταλαβαίνουμε το επίπεδο και την εμπειρία που έχει ένα παιδί στη λύση προβλημάτων από τις στρατηγικές που ακολουθεί.
Τα παιδιά που είναι αρχάρια (άπειρα) εμφανίζουν επιτυχίες όταν χρησιμοποιούν μια ολιστική προσέγγιση που είναι πιο διαισθητική.
Αντίθετα τα παιδιά που έχουν εκπαιδευθεί, πετυχαίνουν, όταν αναλύουν το πρόβλημα και μετά επιλέγουν την καταλληλότερη στρατηγική.
Η αυξημένη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας βοηθάει τα παιδιά να κάνουν κατηγοριοποίηση και οργάνωση των πληροφοριών που διατίθενται. Το αξιοσημείωτο είναι ότι μαθαίνουν ευκολότερα, με ελάχιστη προσπάθεια.

Νοητικές αναπαραστάσεις
Οι νοερές αναπαραστάσεις που σχηματίζει ένα παιδί μετά από καθοδήγηση το βοηθούν πολλαπλά.
Κατά αρχήν διευκολύνεται να μετακινεί τη σκέψη του στον χωρόχρονο, να αξιολογεί το παρελθόν και τις εμπειρίες του.
Μπορεί να προβλέπει επερχόμενες δυσκολίες και να σχεδιάζει εναλλακτικές δράσεις του. Μια συνήθεια ζωής.
Το ερώτημα «Τι κάνουμε αν συμβεί…» είναι οδηγός επιβίωσης.
Για παράδειγμα, πριν χρόνια για μια θέση γραμματέως σε χανιώτικη επιχείρηση παρουσιάστηκαν 25 υποψήφιες.
Μόνο μια νεαρή Χανιώτισσα απάντησε στην έξυπνη ερώτηση του προσωπάρχη «Τι θα κάνεις αν πιάσει φωτιά το γραφείο σου;».
«Πυροσβεστήρες έχετε;».

Ουδείς τέλειος & το σύνδρομο yes men
Για να κάνω τον συνήγορο του διαβόλου, αν δεν έχεις μπούσουλα στη (μαθητική) καριέρα σου πρέπει να βρεις ένα υποκατάστατο.
Διαφορετικά τρελαίνεσαι.
Σήμερα η γνωστική ένδεια σε στρατηγικές λύσης προβλημάτων πολλών μαθητών και ενήλικων τους οδηγεί σε εξάρτηση από ένα σύνδρομο. Το σύνδρομο της κατά λέξη αποστήθισης.
Οι εξαρτημένοι μετατρέπονται αργά ή γρήγορα σε παπαγάλους που αδυνατούν να επεξεργαστούν θέσεις, απόψεις, ισχυρισμούς.

Συμπερασματικά
• Παιδιά και έφηβοι καλωσορίζουν την εκπαίδευση τους στην ανάπτυξη της μνήμης εργασίας, σε στρατηγικές μνήμης, λύσης προβλημάτων.
• Η συμμετοχή της μνημονικής λειτουργίας στην επίλυση προβλημάτων πραγματοποιείται με πολλούς τρόπους.
• Υπάρχει συνάφεια ανάμεσα στη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας και στη γενική νοημοσύνη.
• Η ικανότητα να κάνει ένα άτομο συνεχώς νοητικές αναπαραστάσεις του γίγνεσθαι είναι η βέλτιστη μνημοτεχνική ασπίδα που το προστατεύει από την παπαγαλία.
• Οι νοητικές αναπαραστάσεις κινητοποιούν το άτομο ώστε να ξεχωρίζει τα σπουδαία, να ανακαλύπτει τα υπονοούμενα και να χαράσσει πορείες βέλτιστες.