Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Eupatorium petfoliatum (ευπατόριο το διατρητόφυλλο). Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Στο γένος Eupatorium ανήκουν 36 έως 60 είδη, ανάλογα µε τον τρόπο ταξινόµησης. Μερικά από αυτά είναι ιθαγενή στο βόρειο ηµισφαίριο.
Είναι πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 60 έως 120 εκατοστά… Κορµός στητός, δυνατός, µε κυλινδρικό τριχωτό µίσχο, που διακλαδίζεται στην κορυφή.
Τα φύλλα είναι µεγάλα, αντίθετα, ενωµένα στη βάση, λογχοειδή, οδοντωτά µε µυτερό άκρο, µήκους από 10 έως 20 εκατοστά ( τα χαµηλότερα είναι µεγαλύτερα). Τα άνθη είναι σε κεφάλια, πολυάριθµα, ελαφρώς κυρτά, µε 10 έως 20 λευκά λουλούδια. Έχουν ελαφρύ άρωµα και η γεύση τους στυπτική και έντονα πικρή. Παρουσιάζεται ποικιλία στο µέγεθος, την τριχοφυΐα, τη µορφή των φύλλων και την εποχή άνθισης.
Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιµοποιούνται από τα έντοµα.
Τα πλέον γνωστά είδη είναι το Ευπατόριο το διατρητόφυλλο, το Eupatorium purpureum (Ευπατόριο το µοβ)- αυτό ήταν ένα από τα πλέον διαδεδοµένα θεραπευτικά βότανα των ινδιάνων της Αµερικής, από τους οποίους στη συνέχεια χρησιµοποίησαν και οι άποικοι – και το Eupatorium cannabinum (Ευπατόριο το καννάβινο) το οποίο συναντούµε στη χώρα µας.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα.
Ο ∆ιοσκουρίδης ονόµασε το γένος Ευπατόριο για να τιµήσει τον Μιθριδάτη Ευπάτορα, ο οποίος εκτός από Βασιλιάς του Πόντου ήταν και σπουδαίος βοτανολόγος και χρησιµοποιούσε το ευπατόριο θεραπευτικά.
Είναι βότανο που χρησιµοποιούσαν πολύ οι νέγροι στα νότια των ΗΠΑ για κάθε είδους πυρετό και ως ήπιο τονωτικό.
Η αγγλική ονοµασία του βοτάνου (boneset – κοκκαλοδέτης) υπαινίσσεται πως το βότανο χρησιµοποιήθηκε για θεραπεία καταγµάτων, µάλλον όµως οφείλεται στο ότι χρησιµοποιήθηκε για τον δάγκειο πυρετό.
Αυτός ονοµάστηκε «πυρετός των οστών» γιατί προκαλούσε τόσο πόνο στα οστά ώστε να νοµίζει κανείς πως έχουν σπάσει. Υπάρχει καταγεγραµµένη και η άποψη, ότι η ονοµασία του φυτού οφείλεται στο γεγονός ότι το σχήµα των ενωµένων φύλλων του φυτού (ενωµένα µεταξύ τους), ήταν η αιτία που οι θεραπευτές υπέθεσαν ότι βοηθούσε στα κατάγµατα.
Αν και δηλητηριώδες φυτό για ανθρώπους και ζώα (σε υπερβολικές δόσεις) χρησιµοποιήθηκε στη λαϊκή ιατρική για τη µείωση του ουρικού οξέως και την ανακούφιση από την αρθρίτιδα.
Επίσης όµως και για δάγκειο πυρετό, µερικές µολυσµατικές ασθένειες, ηµικρανία, σκουλήκια εντέρου, ελονοσία και διάρροια. Το έγχυµα του το θεωρούσαν καλό για την γρίπη.
Κύρια είχε εκτιµηθεί για τη δράση του ως αντιπυρετικό ειδικά στον διαλείποντα πυρετό και είχε υιοθετηθεί µε λιγότερη επιτυχία σε τυφοειδείς και κίτρινους πυρετούς.
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι πικρό, δριµύ, ξηραντικό, δροσερό ή ψυχρό ανάλογα µε το είδος.
Περιέχει πικρό γλυκοσίδιο, την ευπατορίνη, πτητικό έλαιο, γαλικό οξύ, τανίνες, φλαβονοειδή, σεσκιτερπενικές λακτόνες, διτερπένια, πολυσακχαρίτες, στερόλες, ρητίνη, γόµα και σάκχαρα.
Περιέχει ακόµη βιταµίνες και ανόργανα όπως µαγνήσιο, ασβέστιο, νιασίνη και φωσφόρο.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα αέρια µέρη των φυτών Ευπατόριο το διατρητόφυλλο και Ευπατόριο το καννάβινο. Από το Ευπατόριο το µοβ χρησιµοποιείται η ρίζα του φυτού. Η συλλογή γίνεται αµέσως µετά την έναρξη της άνθισης του φυτού. Ανθίζει από Ιούλιο έως Σεπτέµβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Το Ευπατόριο το διατρητόφυλλο δρα ως τονωτικό, αντιπυρετικό, εφιδρωτικό, αντισπασµωδικό και χαλαρώνει τις βλεννογόνους µεµβράνες.
Ενεργεί αργά και για µεγάλο διάστηµα σε στοµάχι, συκώτι, έντερα και µήτρα.
Είναι ίσως το καλύτερο ίαµα για την ανακούφιση των συµπτωµάτων της γρίπης. Ανακουφίζει γρήγορα από τους πόνους και βοηθά το σώµα να αντεπεξέλθει σε οποιονδήποτε πυρετό.
Καθαρίζει το ανώτερο αναπνευστικό σύστηµα από τη βλεννώδη συµφόρηση. Η υπακτική του δράση βοηθά το σώµα να καθαρίσει από συσσώρευση αποβλήτων και βοηθά στη θεραπεία της δυσκοιλιότητας. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί µε ασφάλεια για κάθε πυρετό και για γενικό καθαρισµό του σώµατος. Βοηθά στην ανακούφιση των συµπτωµάτων στην αγωγή των µυϊκών ρευµατισµών.
Σε µέτριες δόσεις θεωρείται ήπιο τονωτικό και εφιδρωτικό ειδικότερα όταν το πίνουµε ως έγχυµα ή το χρησιµοποιούµε σε κατάπλασµα για κρυολογήµατα και ρευµατικούς πόνους. Σε µεγάλες δόσεις είναι εµετικό και καθαρτικό.
Για την αγωγή της γρίπης µπορεί να συνδυαστεί µε Αχιλλέα, άνθη Σαµπούκου και Καγιέν ή Τζίντζερ.
Ως οµοιοπαθητικό φάρµακο δίνεται σε ιώσεις, λοιµώξεις και κρυολογήµατα, όπου χαρακτηριστικό είναι οι γενικευµένες µυαλγίες, κακουχία, υψηλό πυρετό και πόνοι σε όλο το σώµα.
Το Eupatorium cannabium δρα ως αντιπυρετικό, διουρητικό, προλαµβάνει το σκοβρούτο, καθαρτικό, τονωτικό, χολαγωγό, αποχρεµπτικό, υποβοηθά στην εφίδρωση.
Τελευταία έχει ανανεωθεί το ενδιαφέρον για το συγκεκριµένο βότανο µετά από µελέτες που αναφέρουν ότι συστατικά του συµβάλουν στην διέγερση του ανοσοποιητικού και ότι αυξάνουν την αντίσταση στις ιογενείς λοιµώξεις. Συστατικό του φυτού που ονοµάστηκε ευπατοριοπικρίνη, πιστεύεται ότι δρα εναντίον των όγκων.
Το Eupatorium puprureum δρα ως διουρητικό, αντιρρευµατικό και υποβοηθά την εµµηνορρυσία.
Παρασκευή και δοσολογία
Το Ευπατόριο το διατρητόφυλλο παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλάκια του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουµε σκεπασµένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουµε και το πίνουµε όσο πιο ζεστό γίνεται τρεις φορές την ηµέρα.
Προφυλάξεις
Σε σωστή δόση είναι ασφαλές. Χρειάζεται όµως προσοχή στη χρήση γιατί η τοξικότητα του βοτάνου µπορεί να προκαλέσει προβλήµατα στο συκώτι. Οι παρενέργειες περιλαµβάνουν µυϊκό τρόµο, αδυναµία, δυσκοιλιότητα, ενώ υπερβολική δόση µπορεί να προκαλέσει θάνατο. Σε µεγάλες δόσεις ενεργεί ως εµετικό και καθαρτικό. ∆εν χρησιµοποιείται κατά την διάρκεια του θηλασµού.
Υ.Γ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα, µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
