Ο ιατρός, Επίτιμος Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Χανίων και συγγραφέας Ευτύχης Λαμπουσάκης έχει αφιερώσει σημαντικό χρόνο από τη ζωή του στην ιστορική έρευνα, με έμφαση σε γεγονότα και στοιχεία που συνδέονται με τον τόπο της ρίζας του, την ιστορική και θρυλική επαρχία Σελίνου.
Στο έκτο κατά σειρά έκδοσης βιβλίο του αποτυπώνει τα δεδομένα της έρευνάς του σχετικά με τα γεγονότα της Μάχης της Κρήτης, της ναζιστικής κατοχής και της Αντίστασης του λαού της Κρήτης στο Σέλινο. Ο ίδιος σημειώνει μεταξύ άλλων, στον πρόλογο του βιβλίου:
“Η παρούσα εργασία μου αποτυπώνει περιληπτικά τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην επαρχία μου την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής. Δεν είμαι ούτε λογοτέχνης, για να γράψω περίτεχνα, ούτε ιστορικός , για να εμβαθύνω στην ουσία των γεγονότων. Παρ’ όλα αυτά προσπάθησα να δώσω όσο πιο αντικειμενικά, απλά και κατανοητά μπορούσα τα γεγονότα κατά τη χρονολογική σειρά που συνέβησαν…”.
Παρακάτω ο συγγραφέας αναφέρει ότι οι αντιφάσεις και ανακρίβειες που υπάρχουν σε σχέση με αναφορές στα θέματα της Εθνικής Αντίστασης στο Σέλινο, είναι ο λόγος για τον οποίο απέφυγε να αναφέρει ονόματα αγωνιστών που πολέμησαν τον κατακτητή και επέλεξε να επικεντρώσει το ενδιαφέρον του σε εκείνους που έχασαν τη ζωή τους ή τραυματίστηκαν στους αγώνες ενάντια στο γερμανικό ναζισμό. Ακόμα, δεν παραλείπει να προσθέσει: ” …Στο βιβλίο μου πιθανόν να υπάρχουν λάθη και παραλείψεις, παρά την επιθυμία μου να περιοριστούν στο ελάχιστο. Πιστεύω όμως ότι η προσπάθειά μου αυτή θα βρει μιμητές ικανότερους από εμένα, για να συμπληρώσουν το κείμενο και τις παραλείψεις που υπάρχουν. Το θέμα της Γερμανικής Κατοχής στο Σέλινο δεν έχει εξαντληθεί.Πολλά έχει να προσθέσει στο μέλλον όποιος καταπιαστεί με αυτό…”.
Κείμενα και φωτογραφίες εποχής ανασυνθέτουν το ιστορικό τοπίο. Οι μορφές εκείνων που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι καθηλώνουν τη ματιά του αναγνώστη. Ο σκεπτικισμός και μια αδιόρατη θλίψη αποτυπώνονται σε αρκετά πρόσωπα, λες και υπάρχει “πρόδρομη μνήμη”. Ο κρητικός δεκαπεντασύλλαβος αποφαίνεται και προφητεύει:
“Χωρίς νεκρούς η Λευτεριά ζάλο μπροστά δεν κάνει
γιατί η παντέρμηβρίσκεται στου τουφεκιού την κάνη!…”
ενώ αντηχεί ολοζώντανη η φωνή του γενναίου εφημέριου Παλαιόχωρας παπα Στυλιανού Φραντζεσκάκη, μέσα από το πασίγνωστο ριζίτικο που ο ίδιος έγραψε:
” Χίτλερ να μην το καυχηθείς πως πάτησες στην Κρήτη…”
Η ιστορική αφήγηση ξεκινά με τη Μάχη στο Φαράγγι και το Ολοκαύτωμα της Καντάνου. Ακολουθούν οι εκτελέσεις στην Παλαιόχωρα και παρατίθενται τα ονόματα των εκτελεσθέντων.
Στα επόμενα κεφάλαι του βιβλίου καταγράφονται τα οχυρωματικά έργα των Γερμανών στην Παλαιόχωρα, όπως και το καθεστώς της διαβόητης και εξοντωτικής καταναγκαστικής εργασίας την οποία επέβαλαν οι Γερμανοί στους Σελινιώτες. Περιγράφονται η Μάχη του Κουστογέρακου και το Ολοκαύτωμα των Τριών Χωριών του Ανατολικού Σελίνου (Μονή, Λιβαδάς, Κουστογέρακο), η Μάχη της Αχλάδας και η Μάχη του Καλόγερου. Ξεχωριστή αναφορά, επίσης, γίνεται στη δολοφονία του θηριώδους και μισητού αξωματικού της Γκεστάπο Χανς Βάχτερ, υπεύθυνου για το Ολοκαύτωμα των Τριών Χωριών και για τον τραγικό θάνατο πολλών Σελινιωτών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης/εξόντωσης ομήρων. Εξιστορείται, επίσης, η Μάχη στον Άναβο, που σηματοδοτεί το ψυχορράγημα του ναζισμού στην Κρήτη.
Στα περιεχόμενα του βιβλίου περιλαμβάνεται και φωτογραφικό υλικό από έρευνα του ταγματάρχη του ιταλικού στρατού και απόλυτα ταγμένου στο φασισμό Lidio Cipriani, ο οποίος το 1942, σε ηλικία 50 ετών, επισκέφθηκε χωριά της Κρήτης (μεταξύ αυτών και αρκετά χωριά του Σελίνου) προκειμένου να απαθανατίσει μορφές Κρητών στα πλαίσια ανθρωπολογικής μελέτης. Δεδομένου ότι η ευγονική και η μελέτη χαρακτηριστικών φυσιογνωμίας/σωματικής διάπλασης ανθρώπων και λαών υπήρξε ακρογωνιαίος λίθος της ναζιστικής/φασιστικής ιδεολογίας, δεν είναι παράτολμο να υποθέσει κάποιος την απώτερη σκοπιμότητα του υλικού που συνέλλεξε ο Cipriani. Για το λόγο αυτό κρίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον το υλικό που παρατίθεται, το οποίο οδηγεί σε αυτόματη συνειρμική σύνδεση σχετικά με την απάθεια και την αναλγησία των επιστημόνων εκφραστών της ως άνω ιδεολογίας. Με απόλυτη ψυχρότητα και δίχως ενδοιασμό έστηναν απέναντι από το φακό της κάμερας πολύπαθους και βασανισμένους από το κατοχικό καθεστώς ανθρώπους, αποστεομένους γέροντες, άνδρες και γυναίκες, κάποιοι από τους οποίους επιφυλάσσουν για το φωτογραφικό στιγμιότυπο χαρακτηριστικές εκφράσεις απαντοχής, περηφάνιας ή απαξίας.
Το προσεγμένο και εμπεριστατωμένο πόνημα το οποίο παρουσιάζεται φέρνει και πάλι στο προσκήνιο τις ηρωικές μέρες της Μάχης της Κρήτης, μεγάλες στιγμές της Αντίστασης και τις φρικαλεότητες που διαπράχτηκαν από τα στρατεύματα κατοχής στην Κρήτη και ειδικά στήν επαρχία Σελίνου, τόπο καταγωγής του συγγραφέα, ο οποίος, όπως επισημαίνει, πραγματοποιεί, μέσα από αυτή την εξιστόρηση, ένα ευλαβικό μνημόσυνο, αφιερωμένο “Στη μνήμη των Σελινιωτών θυμάτων της χιτλερικής θηριωδίας”.
