Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι FAGOPYRUM esculentum (Φαγόπυρο το εδώδιμο ή Πολύγονο ο τριγωνόσπορος). Ανήκει στην οικογένεια των Πολυγονιδών. Είναι ιθαγενές φυτό της βορείου Ασίας από την οποία εισήχθη στην Ευρώπη. Καλλιεργείται και αυτοφύεται σε απομεινάρια παλαιών καλλιεργειών. Προτιμά τα πυριτικά εδάφη.
Είναι ετήσιο φυτό το οποίο φτάνει σε ύψος από 35 έως 80 εκατοστά. Στελέχη κόκκινα, με λίγες διακλαδώσεις. Φύλλα πλατιά και τοξοειδή. Άνθη λευκορόδινα, σε μακριά, διακλαδισμένη ταξιανθία.
Είναι μελισσοτροφικό φυτό. Οι μέλισσες επισκέπτονται το Φαγόπυρο για να πάρουν το νέκταρ το οποίο έχει υπέροχο άρωμα και δίνει στο μέλι χαρακτηριστική έντονη γεύση. Στην Ασία από όπου προέρχεται το φυτό το ψημένο δημητριακό γίνεται συχνά κύριο γεύμα ή χρησιμοποιείται σε τηγανίτες και μπισκότα.
Ιστορικά στοιχεία
Το άγριο Φαγόπυρο καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην Νοτιοανατολική Ασία περίπου στα 6.000 π.Χ. και από εκεί εξαπλώθηκε στην Κεντρική Ασία, στο Θιβέτ και στη συνέχεια στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Στην Ευρώπη και στα Βαλκάνια εμφανίστηκε περίπου στα 4.000 π.Χ. όπως δείχνουν τα πρώτα στοιχεία Φαγόπυρου που βρέθηκαν. Η Ρωσία ήταν ο πρώτος παγκόσμιος ηγέτης στην παραγωγή του φυτού. Καλλιεργήθηκαν περίπου 6,5 εκατομμύρια στρέμματα σε περιοχές της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το 1970 η Σοβιετική Eνωση καλλιεργούσε περίπου 4,5 εκατομμύρια στρέμματα με Φαγόπυρο.
Στη συνέχεια και η Κίνα καλλιέργησε μεγάλες εκτάσεις και ήταν η κορυφαία παραγωγός χώρα μέχρι το 2005. Στη συνέχεια η Ρωσία έγινε και πάλι η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή αυτού του δημητριακού. Στις βορειοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες, το Φαγόπυρο ήταν μια κοινή καλλιέργεια κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το φυτό περιέχει την βιταμίνη Ρ (ρουτοσίδη), μία φλαβονική χρωστική και μία κόκκινη χρωστική ουσία, την φαγοπυρίνη, που είναι φθορίζουσα και δρα σαν φωτοευαισθητοποιητική. Ο σπόρος και το αλεύρι που βγαίνει από αυτόν, δεν περιέχουν καμία από αυτές τις ουσίες. Είναι ένα δημητριακό αλλιώτικο από τα άλλα, με εξαιρετική θρεπτική αξία και πολύ μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (14%), σε σχέση με τα υπόλοιπα δημητριακά. Περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, πολλές βιταμίνες -κυρίως του συμπλέγματος Β- που συνήθως συναντώνται στα ζωικά τρόφιμα, ενώ είναι πλούσιο σε λιποδιαλυτές βιταμίνες Ε αλλά και Κ. Τέλος, περιέχει φολικό οξύ, αλλά και αρκετά μέταλλα όπως, ασβέστιο, σίδηρο, χαλκό, μαγγάνιο, μαγνήσιο, κάλιο, σελήνιο, αλλά και ψευδάργυρο.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το Φαγόπυρο ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και τα φύλλα του φυτού. Συλλέγονται Σεπτέμβριο και Οκτώβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το Φαγόπυρο είναι ένα φυτό που χρησιμεύει στη διατροφή. Οι σπόροι όταν αλεστούν, δίνουν αλεύρι, από το οποίο φτιάχνουν πολύ θρεπτικές γαλέτες, ελαφρές και δυναμωτικές.
Τα φύλλα και οι ανθοφόροι βλαστοί του φυτού είναι καυστικά και δρουν ως στυπτικά και αγγειοδιασταλτικά. Η λήψη τους εσωτερικά υπό μορφή εγχύματος βοηθά σε προβλήματα υψηλής αρτηριακής πίεσης, ουρική αρθρίτιδα, φλεβίτιδα, χιονίστρες. Eίναι καλό να λαμβάνεται σε συνδυασμό με βιταμίνη C η οποία βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του βοτάνου. Στην αντιμετώπιση αιμορραγίας του αμφιβληστροειδούς συνδυάζεται πολύ καλά με το Τίλιο. Το κατάπλασμα των σπόρων του φυτού έχει χρησιμοποιηθεί στην αποκατάσταση της ροής του γάλακτος στις θηλάζουσες.
Ελαττώνει την χοληστερόλη και σταθεροποιεί τα επίπεδα ζαχάρου στο αίμα χάρη στις διαλυτές ίνες που περιέχει.
Το φαγόπυρο δεν περιέχει γλουτένη, οπότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα που έχουν δυσανεξία σε αυτή (κοιλιοκάκη). Επίσης, περιέχει αρκετές φυτικές ίνες και σύνθετους υδατάνθρακες, με αποτέλεσμα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα και από άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, αφού σταθεροποιεί τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα.
Eρευνες έχουν δείξει, ότι δίαιτες που το περιέχουν, έχουν συνδεθεί με τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης υψηλής πίεσης του αίματος (υπέρτασης) και μείωσης της υψηλής χοληστερόλης. Συνάμα, βοηθά στην αντιμετώπιση της αρτηριοσκλήρωσης, ενώ δρα καταπραϋντικά στους πονοκεφάλους και τις δερματοπάθειες. Τέλος, επειδή είναι πλούσιο σε φλαβονοειδή, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και προστατεύει από διάφορες αρρώστιες.
Η ρουτίνη που υπάρχει στο φαγόπυρο είναι βιοφλαβονοειδές που αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος, βοηθά τα νεφρά, εξουδετερώνει τα όξινα υπολείμματα, καταπολεμά την αρτηριοσκλήρυνση, ενδυναμώνει τα τριχοειδή αγγεία και μειώνει τις πιθανότητες αιμορραγιών (Balch, 1998, Joachim et al, 2008).
Ως αντιοξειδωτικό, η ρουτίνη μειώνει την τοξικότητα της οξειδωμένης LDL χοληστερόλης, εμποδίζει την συνάθροιση των αιμοπεταλίων και καταπολεμά τους φλεβικούς σχηματισμούς στα πόδια (Varvoglis, 2008).
Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται ένα βάμμα του φυτού (την εποχή που ωριμάζουν οι σπόροι) εναντίον του εκζέματος, των χιονίστρων και της συμφόρησης του ήπατος.
Παρασκευή και δοσολογία
Το Φαγόπυρο ως δημητριακό μπορούμε να το βράσουμε σε χαμηλή φωτιά με νερό σε αναλογία 1 προς 2 μέχρι να γίνει αφράτο και να απορροφήσει όλο το νερό (για 15 περίπου λεπτά). Κατά διαστήματα ανακατεύουμε με μια ξύλινη κουτάλα. Καθώς βράζει θα απορροφήσει τα υγρά του και μπορούμε προαιρετικά να προσθέσουμε φρέσκα μυρωδικά.
Μπορεί όμως και να παρασκευασθεί αν του ρίξουμε βραστό νερό και το αφήσουμε σκεπασμένο μέχρι να απορροφήσει τα υγρά.
Προφυλάξεις
Το Φαγόπυρο είναι τροφή που σε ορισμένα άτομα μπορεί να προκαλέσει αλλεργικό κνησμό ως παρενέργεια. Περιέχει επίσης ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν υπερευαισθησία στο φως του ήλιου. Τα ζώα που τρώνε απότομα μεγάλες ποσότητες Φαγόπυρου, μπορεί να παρουσιάσουν φλεγμονές στα σημεία του σώματος τους τα οποία δεν καλύπτονται από τρίχωμα.
Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
