Στη δυτικότερη ακτή της Κρήτης, πάνω στο ακρωτήρι της Γραμπούσας, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Φαλάσαρνας.
Η περιοχή φαίνεται να κατοικείται από τα Μινωικά χρόνια, γιατί έχουν βρεθεί θραύσματα αγγείων της Μέσης Μινωικής εποχής στις πλαγιές των απέναντι βουνών, περίπου 500μ. από τον αρχαιολογικό χώρο.
Η πόλη της Φαλάσαρνας υπήρχε σαν οργανωμένη πόλη τουλάχιστον από τον 6ο π.Χ. αιώνα όπως δείχνουν τα ευρήματα από την αρχαϊκή νεκρόπολη.
Στην κορυφή της βραχώδους χερσονήσου Κουτρί, βρίσκεται η Ακρόπολη, στη νότια και νοτιοανατολική πλαγιά της απλώνεται το μεγαλύτερο τμήμα του οικισμού και στους πρόποδες βρίσκεται το λιμάνι. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις της Φαλάσαρνας αποτελούσαν προφανώς ενιαίο σύνολο μαζί με τις οχυρώσεις της αρχαίας πόλης, με τη λιμενολεκάνη και το κανάλι του λιμανιού να είναι εξ ολοκλήρου τεχνητά. Το λιμάνι της Φαλάσαρνας αποτελεί προέκταση των τειχών της πόλης και ενώνεται με αυτά με θαλάσσιους τοίχους και αποβάθρες, που συνδέονται μεταξύ τους με τουλάχιστο 4 οχυρωματικούς πύργους.
Το στόμιο του λιμανιού συνήθως κλείνεται με αλυσίδα. Αυτό το κλειστό λιμάνι της, έκαμε τη Φαλάσαρνα την παλαιότερη ναυτική πόλη της Κρήτης.
Κι ερχόμαστε τώρα στη φοβερή στιγμή του τρομερού σεισμού.
Είναι 21 Ιουλίου του 365 μ. X. Λίγο από το πρώτο φως της μέρας ολόκληρη η γη συνταράσσεται. Ο μεγαλύτερος σεισμός στην ιστορία της Μεσογείου ανυψώνει τη δυτική Κρήτη και μετατρέπει το λιμάνι της Φαλάσαρνας σε τμήμα ξηράς. Το τεράστιο παλιρροϊκό κύμα σπέρνει τον όλεθρο.
Η θάλασσα αποσύρθηκε και τα νερά τραβήχτηκαν σε τέτοια έκταση που αποκαλύφθηκε ο βυθός της.
Εντός ολίγου, υπερυψωμένα θαλάσσια κύματα όρμησαν πάνω στα αβαθή νερά της και σε εκτεταμένες στεριές ισοπεδώνοντας κτίρια και ότι άλλο συναντούσαν στο δρόμο τους. Τεράστιες ποσότητες νερού, έπνιξαν κατά την επιστροφή τους, χιλιάδες ανθρώπους.
Το επίκεντρο του ήταν σε θαλάσσιο χώρο μόλις μερικά μίλια νότια της Φαλάσαρνας. Ο τρομερός αυτός σεισμός, προκάλεσε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ανύψωση της δυτικής Κρήτης 6-9 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας.
Τριακόσια χρόνια μετά τη καταστροφή του, το περίφημο “κλειστό” πολεμικό λιμάνι της Φαλάσαρνας αναδύθηκε ολόκληρο από το νερό, από το Ρωμαίο κατακτητή της Κρήτης Μέτελλο και προφυλαγμένο από τη διάβρωση της θάλασσας διατηρήθηκε μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση.
Σήμερα, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τη μαγευτική παραλία της Φαλάσαρνας, ένας ολόκληρος κόσμος ξεπροβάλει από τα βάθη των αιώνων.
*Ο Αλέξανδρος Μιχ. Θεοδωρογλάκης είναι συνταξιούχος δάσκαλος
